Buku Teks Geografi Tingkatan 1 KSSM

Buku Teks Digital Geografi Tingkatan 1 KSSM

• Geografi T1 – Kandungan
• Geografi T1 – Bab 1 Arah
• Geografi T1 – Bab 2 Kedudukan
• Geografi T1 – Bab 3 Peta Lakar

• Geografi T1 – Bab 4 Lakaran Peta Malaysia
• Geografi T1 – Bab 5 Bumi
• Geografi T1 – Bab 6 Bentuk Muka Bumi
• Geografi T1 – Bab 7 Saliran

• Geografi T1 – Bab 8 Penduduk Di Malaysia
• Geografi T1 – Bab 9 Petempatan Di Malaysia
• Geografi T1 – Bab 10 Bentuk Muka Bumi Dan Saliran Di Asia Tenggara
• Geografi T1 – Bab 11 Penduduk Dan Petempatan Di Asia Tenggara

• Geografi T1 – Bab 12 Sumber Air
• Geografi T1 – Bab 13 Sisa Domestik
• Geografi T1 – Bab 14 Panduan Kerja Lapangan
• Geografi T1 – Kerja Lapangan

atau

• Buku Teks Digital Geografi KSSM Tingkatan 1 (Bab 1 – Bab 14) – Drive 1

• Buku Teks Digital Geografi KSSM Tingkatan 1 (Bab 1 – Bab 14) – Drive 2

p. 1

p. 2

p. 3

RUKUN NEGARABahawasanya Negara Kita Malaysiamendukung cita-cita hendak:Mencapai perpaduan yang lebih erat dalamkalangan seluruh masyarakatnya;Memelihara satu cara hidup demokrasi;Mencipta satu masyarakat yang adil di manakemakmuran negara akan dapat dinikmati bersamasecara adil dan saksama;Menjamin satu cara liberal terhadap tradisi-tradisiMembina satu masyarakat progresif yangakan menggunakan sains dan teknologi moden;MAKA KAMI, rakyat Malaysia, berikrarakan menumpukan seluruh tenaga dan usaha kamiuntuk mencapai cita-cita tersebut berdasarkanprinsip-prinsip yang berikut:KEPERCAYAAN KEPADA TUHANKESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARAKELUHURAN PERLEMBAGAAN KEDAULATAN UNDANG-UNDANGKESOPANAN DAN KESUSILAAN(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)

p. 4

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAHGEOGRAFITINGKATAN 1PENULISHisham Azman bin IbrahimMohamad Khairun Fitri bin Ahmad EDITORSarimah binti Darus‘Amirah Anas binti AnuarPEREKA BENTUKHalizah binti HamzahHusnidah binti HussinNurfazilah binti Mohd IsaILUSTRATORKhairuzikri bin M.ShahidERA VISI SDN. BHD.(269326-H)2016

p. 5

Penerbitan buku teks ini melibatkan kerjasama banyak pihak. Sekalung penghargaan dan terima kasih ditujukan kepada semua pihak yang terlibat:• Jawatankuasa Penambahbaikan Pruf Muka Surat, Bahagian Buku Teks, Kementerian Pendidikan Malaysia• Jawatankuasa Penyemakan Pembetulan Pruf Muka Surat, Bahagian Buku Teks, Kementerian Pendidikan Malaysia• Jawatankuasa Penyemakan Naskhah Sedia Kamera, Bahagian Buku Teks, Kementerian Pendidikan Malaysia• Pegawai-pegawai Bahagian Buku Teks dan Bahagian Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pendidikan Malaysia• Arkib Negara Malaysia• Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia• Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia• Jabatan Perangkaan Malaysia• Jabatan Pengairan dan Saliran Malaysia• Jabatan Alam Sekitar Malaysia• Stesen Janaelektrik Sungai Perak• Unit Komunikasi Korporat, Sarawak Hidro Sdn. Bhd.• Utusan Melayu (M) Berhad• Sinar Harian Online• SMK Kg. Sertik, Karak, Pahang• SMK Sulaiman, Bentong, Pahang• Jawatankuasa Kawalan Mutu, Era Visi Sdn. Bhd.• Semua pihak yang terlibat secara langsung atau tidak langsung dalam menjayakan penerbitan buku iniNO. SIRI BUKU: 0063PENGHARGAAN©Kementerian Pendidikan MalaysiaHak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan dalam buku ini, tidak dibenarkan diterbitkan semula, disimpan dalam cara yang boleh dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang bentuk atau cara, baik dengan elektronik, mekanik, penggambaran semula mahupun dengan cara perakaman tanpa kebenaran terlebih dahulu daripada Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia, Kementerian Pendidikan Malaysia. Perundingan tertakluk kepada perkiraan royalti atau honorarium.Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan Malaysia oleh:ERA VISI SDN. BHD.(269326-H)A2-1, Block A, Plaza Dwi Tasik,Jalan 5/106 Bandar Sri Permaisuri,56000 Cheras, Kuala Lumpur.Tel: 03-9174 3693 Fax: 03-9172 3693Emel: eravisisdnbhd@gmail.comReka Letak dan Atur Huruf:Era Visi Sdn. Bhd.Muka Taip Teks: macleeks2rSaiz Muka Taip Teks: 12 poinDicetak oleh:BHS BOOK PRINTING SDN. BHD. (95134-K)Lot 4, Lorong CJ 1/1B, Kawasan Perindustrian Cheras Jaya,43200 Cheras, Selangor Darul Ehsan, Malaysia.KPM 2016 ISBN 978-967-0483-48-1

p. 6

KANDUNGANPenghargaan iiKandungan iiiPendahuluan viKemahiran GeografiArah 1-111.1 Arah Mata Angin1.2 Cara Menentukan Arah Mata Angin Menggunakan Matahari1.3 Cara Menentukan Arah Mata Angin Menggunakan Kompas1.4 Bearing Sudutan Imbas Kembali Cabaran PrestasiKedudukan 12-232.1 Kedudukan Relatif 2.2 Latitud dan Longitud Imbas Kembali Cabaran PrestasiPeta Lakar 24-33 3.1 Ciri-ciri Peta Lakar3.2 Simbol-simbol dalam Peta Lakar3.3 Pandang Darat Fizikal dan Pandang Darat Budaya3.4 Langkah-langkah Melukis Peta Lakar Imbas Kembali Cabaran PrestasiLakaran Peta Malaysia 34-414.1 Kedudukan Negeri-negeri di Malaysia4.2 Kedudukan Ibu Negeri, Ibu Negara dan Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan di Malaysia Imbas Kembali Cabaran PrestasiGeografi Fizikal: Bentuk Muka Bumi dan SaliranBumi 42-555.1 Sistem Fizikal Bumi5.2 Struktur Bumi5.3 Benua, Lautan, Laut Utama dan Selat5.4 Kesan Pergerakan Kerak Bumi Imbas Kembali Cabaran PrestasiArah 1-111.1 Arah Mata Angin1.2 Cara Menentukan Arah Mata Angin Menggunakan Matahari1.3 Cara Menentukan Arah Mata Angin Menggunakan KompasBAB1Kedudukan 12-232.1 Kedudukan Relatif 2.2 Latitud dan Longitud Imbas KembaliBAB2Peta Lakar 24-33 3.1 Ciri-ciri Peta Lakar3.2 Simbol-simbol dalam Peta Lakar3.3 Pandang Darat Fizikal dan Pandang Darat BudayaBAB3Lakaran Peta Malaysia 34-414.1 Kedudukan Negeri-negeri di Malaysia4.2 Kedudukan Ibu Negeri, Ibu Negara dan Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan di MalaysiaBAB4Bumi 42-555.1 Sistem Fizikal Bumi5.2 Struktur BumiBAB5iii

p. 7

Bentuk Muka Bumi 56-736.1 Bentuk Muka Bumi di Malaysia6.2 Lokasi Pelbagai Bentuk Muka Bumi di Malaysia6.3 Kepentingan Pelbagai Bentuk Muka Bumi di Malaysia Imbas Kembali Cabaran PrestasiSaliran 74-857.1 Pandang Darat Fizikal Peringkat Aliran Sungai 7.2 Sungai dan Tasik Utama di Malaysia7.3 Kepentingan Sungai dan Tasik di Malaysia Imbas Kembali Cabaran PrestasiGeografi Manusia: Penduduk dan PetempatanPenduduk di Malaysia 86-95 8.1 Taburan Penduduk di Malaysia8.2 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Taburan Penduduk Malaysia Imbas Kembali Cabaran PrestasiPetempatan di Malaysia 96-107 9.1 Jenis-jenis Petempatan di Malaysia9.2 Pola Petempatan di Malaysia9.3 Fungsi Petempatan Bandar dan Luar Bandar Imbas Kembali Cabaran PrestasiGeografi Kawasan Bentuk Muka Bumi dan Saliran di Asia Tenggara 108-11910.1 Negara-negara di Asia Tenggara10.2 Bentuk Muka Bumi di Asia Tenggara10.3 Sungai dan Tasik Utama di Asia Tenggara Imbas Kembali Cabaran PrestasiPenduduk dan Petempatan di Asia Tenggara 120-13111.1 Taburan Penduduk di Asia Tenggara11.2 Fungsi-fungsi Petempatan Bandar Utama di Asia Tenggara Imbas KembaliCabaran PrestasiBentuk Muka Bumi 56-736.1 Bentuk Muka Bumi di Malaysia6.2 Lokasi Pelbagai Bentuk Muka Bumi di Malaysia6.3 Kepentingan Pelbagai Bentuk Muka Bumi di Malaysia BAB6Saliran 74-857.1 Pandang Darat Fizikal Peringkat Aliran Sungai 7.2 Sungai dan Tasik Utama di Malaysia7.3 Kepentingan Sungai dan Tasik di MalaysiaBAB7Penduduk di Malaysia 86-95 8.1 Taburan Penduduk di Malaysia8.2 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Taburan Penduduk Malaysia Imbas KembaliBAB8Petempatan di Malaysia 96-107 9.1 Jenis-jenis Petempatan di Malaysia9.2 Pola Petempatan di Malaysia9.3 Fungsi Petempatan Bandar dan Luar BandarBAB9Bentuk Muka Bumi dan Saliran di Asia Tenggara 108-11910.1 Negara-negara di Asia Tenggara10.2 Bentuk Muka Bumi di Asia Tenggara10.3 Sungai dan Tasik Utama di Asia TenggaraBAB10Penduduk dan Petempatan di Asia Tenggara 120-13111.1 Taburan Penduduk di Asia Tenggara11.2 Fungsi-fungsi Petempatan Bandar Utama di Asia Tenggara Imbas KembaliBAB11iv

p. 8

Isu dan Pengurusan Alam SekitarSumber Air 132-143 12.1 Jenis-jenis Sumber Air12.2 Punca Krisis Air di Malaysia12.3 Kesan Krisis Air di Malaysia12.4 Langkah Mengurangkan Kesan Krisis Air Imbas Kembali Cabaran PrestasiSisa Domestik 144-15513.1 Jenis-jenis Sisa Domestik13.2 Sisa-sisa Domestik di Malaysia13.3 Kesan-kesan Pembuangan Sisa Domestik di Malaysia13.4 Langkah-langkah Mengurangkan Kesan Pembuangan Sisa Domestik Imbas Kembali Cabaran PrestasiKerja LapanganPanduan Kerja Lapangan 156-16414.1 Pemilihan Isu atau Tajuk14.2 Penentuan Objektif14.3 Penentuan Kaedah Kajian14.4 Cara Merekod, Mengumpul dan Menganalisis Data atau Maklumat14.5 Cara Merumus dan Menulis LaporanSenarai Rujukan 165Jawapan 166-168Sumber Air 132-143 12.1 Jenis-jenis Sumber Air12.2 Punca Krisis Air di Malaysia12.3 Kesan Krisis Air di MalaysiaBAB12Sisa Domestik 144-15513.1 Jenis-jenis Sisa Domestik13.2 Sisa-sisa Domestik di Malaysia13.3 Kesan-kesan Pembuangan Sisa Domestik di MalaysiaBAB13Panduan Kerja Lapangan 156-16414.1 Pemilihan Isu atau Tajuk14.2 Penentuan Objektif14.3 Penentuan Kaedah KajianBAB14v

p. 9

Buku teks Kurikulum Standard Sekolah Menengah (KSSM) Geografi Tingkatan 1 ini ditulis berdasarkan Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) Geografi Tingkatan 1.Setiap bab di dalam buku ini memfokuskan kepada keperluan pengetahuan asas tentang bentuk ciri ruang serta persekitaran dalam melahirkan murid yang bersikap positif terhadap kelestarian alam sekitar. Gaya persembahan dan penampilan buku teks ini diyakini mampu melahirkan generasi yang berpengetahuan, berkemahiran dan menguasai nilai yang dipelajari. Disiplin tentang ilmu geografi turut diterapkan seperti Kemahiran Geografi , Geografi Fizikal, Geografi Manusia, Geografi Kawasan, Isu dan Pengurusan Alam Sekitar dan Kerja Lapangan. Diharapkan melalui buku ini, murid-murid mendapat pendedahan awal tentang ilmu geografi dan menerapkannya dalam kehidupan seharian. Bagi memantapkan lagi buku ini, dimasukkan juga elemen istimewa, iaitu ikonikon tertentu sebagai nilai tambah dalam menarik minat murid-murid untuk mendekati ilmu secara tidak langsung.Minat dan kecenderungan murid-murid dapat dipupuk secara langsung dalam melahirkan generasi berketerampilan, mencintai serta membudayakan ilmu Geografi . Kami berharap agar gaya persembahan yang dipaparkan ini mampu memenuhi keperluan Pembelajaran Abad ke-21 dalam menyediakan murid-murid yang mampu menghadapi cabaran pada masa depan. • Hisham Azman bin Ibrahim• Mohamad Khairun Fitri bin Ahmad PendahuluanMemberikan pendedahan awal secara inkuiri tentang tajuk-tajuk yang akan dipelajari dalam setiap bab.Menyenaraikan standard pembelajaran yang boleh dicapai oleh murid dalam setiap bab.Standard PembelajaranMencungkil kemahiran murid berdasarkan sesuatu ilmu yang telah dipelajari. (Murid perlu melaksanakan aktiviti dalam buku latihan.)Aktivitivi

p. 10

Mencabar keupayaan murid dalam meneroka ilmu pengetahuan melalui capaian teknologi maklumat secara menyeluruh.Menerangkan maksud yang lebih jelas dan tepat berkaitan sesuatu perkataan.GlosariMahirMahirMenguji dan meningkatkan pemahaman murid tentang subtopik tertentu.Menguji tahap pemahaman murid dalam memahami setiap bab.(Murid perlu melaksanakan aktiviti dalam buku latihan.)Cabaran PrestasiIMBAS KEMBALIabcMeneroka dan mengingati kembali setiap bab yang telah dipelajari oleh murid.Info Info GEOGRAFIMemaparkan maklumat berkaitan dunia geografi agar murid mempunyai pengetahuan menyeluruh berkaitan topik yang dipelajari. Merangsang keupayaan daya fi kir murid ke arah Kemahiran Berfi kir Aras Tinggi (KBAT).Memberikan maklumat tambahan kepada murid melalui pelbagai bahan yang dimuatkan di dalam pelayan (server).QR Codevii

p. 11

BARAHApakah yang dimaksudkan dengan arah mata angin?1.Arah mata anginBagaimanakah bearing sudutan diukur dengan menggunakan jangka sudut?Mengukur bearing sudutan4.908010070110601205013040140301502016017010180018001701016015020140304013050120601107010080EKSPLORASI BABManusia sentiasa bergerak dari satu tempat ke satu tempat yang lain kerana pelbagai tujuan. Manusia perlu mengetahui arah untuk sampai ke tempat yang dituju. Apakah maksud arah? Bagaimanakah arah dapat ditentukan?Timur LautTenggaraBarat LautBarat DayaUtaraSelatanBaratTimur• Mengenal pasti lapan arah mata angin.• Menggunakan matahari sebagai panduan untuk menentukan arah mata angin.• Menggunakan kompas untuk menentukan arah mata angin.• Mengukur bearing sudutan pada peta dengan menggunakan jangka sudut.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard PembelajaranBAB1

p. 12

kompasMengenal pasti arah berpandukan matahari2.Bagaimanakah matahari dapat dijadikan panduan untuk menentukan arah mata angin?1Tahukah anda cara menggunakan dan mengorientasikan kompas?

p. 13

BARAH MATA ANGIN1.12Arah dapat ditentukan dengan berpandukan buruj, iaitu kumpulan bintang di langit pada waktu malam. Buruj biduk dapat digunakan untuk menentukan arah utara. Ketahui maklumat lanjut melalui laman web yang berikut:htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms002• Selain itu, empat arah mata angin yang lain dikenali sebagai arah mata angin perantaraan. • Arah mata angin perantaraan tersebut ialah:Timur Laut (TL)  Tenggara (Tg) Barat Daya (BD)  Barat Laut (BL)• Arah ialah hala tuju sesuatu tempat dari suatu tempat yang lain. • Terdapat lapan arah mata angin. Empat daripadanya dikenali sebagai arah mata angin utama, iaitu: Utara (U)Selatan (S) Timur (T)  Barat (B)UtaraSelatanBaratTimurRajah 1.1 Empat arah mata angin utamaBurung merpati menggunakan pelbagai cara untuk menentukan arah dengan cepat seperti penglihatan visual, medan magnet bumi, deria bau dan deria rasa. htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms003Info Info GEOGRAFIRajah 1.2 Empat arah mata angin utama dan empat arah mata angin perantaraanBarat DayaTenggaraSelatanBaratTimurBarat LautTimur LautUtara

p. 14

ACARA MENENTUKAN ARAH MATA ANGIN MENGGUNAKAN MATAHARIBumi berputar pada paksinya dari barat ke timur. Keadaan ini menyebabkan matahari kelihatan terbit di sebelah timur dan terbenam di sebelah barat. Oleh itu, kita dapat menggunakan matahari sebagai panduan untuk menentukan arah mata angin.1.23AktivitiSecara berkumpulan, tentukan arah dengan berpandukan matahari. Lakukan aktiviti ini di kawasan sekolah.1. Kenal pasti arah matahari terbit di kawasan sekolah anda.2. Hadap ke arah matahari terbit. Kenal pasti dan tentukan lapan arah mata angin yang telah anda pelajari.3. Lakarkan dapatan anda dalam buku nota.Depakan kedua-dua belah tangan anda. Tangan kiri anda menunjukkan arah utara manakala tangan kanan anda menunjukkan arah selatan.Arah di hadapan anda ialah timur manakala arah di belakang anda ialah barat.Berdiri menghadap ke arah matahari terbit. BDTgTLBTSLangkah-langkah untuk menentukan arah mata angin berpandukan matahari

p. 15

BCARA MENENTUKAN ARAH MATA ANGINMENGGUNAKAN KOMPAS1.3Kompas dicipta untuk menentukan arah dengan tepat.Kompas terdiri daripada:• perumah• pemuka• jarum kompas Jarum kompas sentiasa menunjuk ke arah utara kerana dipengaruhi oleh tarikan magnet dari kutub utara bumi.• Kompas purba Cina ini dicipta pada Zaman Dinasti Han yang pada awalnya digunakan untuk tujuan pelayaran.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/ tg1/ms005• Kompas kiblat ialah kompas yang mempunyai konsep hampir sama dengan kompas magnetik. Kompas ini digunakan untuk menentukan arah kiblat bagi umat Islam.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ ms006• Kompas jarum dicipta pada Zaman Tamadun Islam dan digunakan oleh pelayar-pelayar Islam di Lautan Hindi. Sumber: htt p://eravisi.com/ geo/tg1/ms004Kompas jarum dicipta 4PemukaLapan arah mata angin ditunjukkan pada permukaan kompas.Magnet: Bahan yang berupaya mengenakan daya tarikan ke atas bahan yang diperbuat daripada besiKutub utara bumi: Bahagian bumi yang terletak di bahagian paling utaraGlosariInfo Info GEOGRAFIJarum kompasPerumah

p. 16

AAktivitiKenal pasti arah binaan di kawasan sekolah anda seperti makmal komputer, kantin, pusat sumber sekolah dan binaan lain dari tapak perhimpunan.5Panduan Mengorientasikan Kompas Magnetik1. Berdiri menghadap objek yang anda ingin tentukan arah.4. Anda dapat menentukan arah objek tersebut dengan berpandukan kompas.2. Letakkan kompas pada permukaan yang rata. Pastikan anda menjauhi objek besi seperti tiang besi dan kerusi besi.3. Orientasikan kompas dengan memusingkan kompas perlahan-lahan sehingga jarum kompas menunjukkan arah utara.Orientasi kompas: Kompas dipusing supaya jarumnya menghadap ke arah utaraGlosari

p. 17

BArah sesuatu tempat dapat ditentukan dengan menggunakan bearing. Bearing ialah arah sesuatu objek atau tempat dari satu titik rujukan. Unit yang digunakan ialah darjah (°). • Bearing sudutan ialah bearing yang diukur dari arah utara (0°) mengikut arah pusingan jam. • Rajah 1.5 menunjukkan contoh ukuran bearing sudutan bagi titik A (45°).BEARING SUDUTAN1.4• Bearing sudutan dapat ditentukan dengan menggunakan jangka sudut. Rajah 1.4 Jangka sudut (protraktor)901008011070601205013040140301502016017010180018001701016020150301404013050120601107080100U6Rajah 1.5 Contoh ukuran bearing sudutanBearing sudutan juga dikenali sebagai bearing azimut. Perkataan azimut berasal daripada bahasa Arab ‘al-sumut’ yang bermaksud arah.Sumber: Merriam-Webster DictionaryInfo Info GEOGRAFIRajah 1.3 Bearing sudutanSelatan(180o)UtaraBarat (270o)Timur (90o)(360o / 0o)SelatanUtaraBaratTimur0oA45o

p. 18

A2. Tentukan titik rujukan. Titik rujukan yang dikenal pasti adalah pada titik X. Lukis arah mata angin.XYULangkah-langkah Mengukur Bearing Sudutan1. Tentukan dua titik, iaitu titik X dan titik Y. Lukis garisan lurus yang menyambungkan kedua-dua titik.Langkah-langkah yang berikut menunjukkan cara mengukur bearing sudutan titik Y dari titik X.7Titik rujukan: Titik yang menjadi petunjuk kepada titik yang lainGlosariXY3. Letakkan pusat jangka sudut pada titik rujukan.Bearing sudutan diukur dari utara 0°hingga ke garisan XY, iaitu 120°.XXYU120o

p. 19

BCara Mengukur Bearing Sudutan yang lebih daripada 180oLangkah yang berikut adalah untuk mengukur bearing sudutan yang lebih daripada 180o. 8908010070110601205013040140301502016017010180018001701016015020140304013050120601107010080P180oQ4. Bearing sudutan P dari Q ialah 300o (180o + 120o).1. Lukis garisan lurus menyambungkan titik P dan Q.2. Lukis arah mata angin pada titik Q (titik rujukan).3. Ukur sudut dari arah selatan ke titik P. Ukurannya ialah 120o.US• Anggota tentera mengaplikasikan kompas sebagai alat untuk menentukan arah. • Terdapat dua jenis kompas khas yang digunakan, iaitu kompas prisma dan kompas lensa.Berdasarkan rajah di atas, ukur bearing sudutan bagi titik-titik yang berikut:B dari AC dari BA dari BKompas prismaABCInfo Info GEOGRAFI

p. 20

ACara menentukan arah dengan menggunakan kompas magnetik:• Tentukan arah objek yang ingin dikenal pasti• Kompas diletakkan di tempat yang rata• Elakkan objek besi• Orientasikan kompasKetahui maklumat lanjut berkaitan arah melalui laman web yang berikut. Catatkan maklumat tambahan yang anda peroleh berkaitan arah dalam buku nota anda.htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms007Lapan arah mata anginCara menentukan arah dengan menggunakan matahariTimur LautTenggaraBarat LautBarat DayaUtaraSelatanBaratTimurArah9BLBDTgTLBTSIMBAS KEMBALIabc• Menggunakan jangka sudut dan diukur dari arah utara (0o)mengikut arah pusingan jamUtaraBaratTimur0oA45oSelatan

p. 21

B1.2.3.4.5.6.7.8.A. Lengkapkan rajah di bawah dengan menamakan lapan arah mata angin. B. Tentukan arah lapan mata angin dengan berpandukan matahari.102.3.4.5.6.7.8.1 .Cabaran Prestasi

p. 22

11AD. Dengan merujuk titik a sebagai titik rujukan, cari bearing sudutan bagi titik-titik b, c, d dan e.E. Bagaimanakah kemajuan teknologi dapat mempengaruhi penentuan arah? C. Tuliskan kembali langkah-langkah menentukan arah dengan menggunakan kompas magnetik mengikut urutan yang betul.11i. Berdiri di kawasan lapang atau terbuka dan kenal pasti objek atau tempat yang ingin ditentukan arah. iv. Letakkan kompas pada permukaan yang rata.iii. Orientasikan kompas dengan memusingkan kompas sehingga jarum kompas menunjukkan arah utara.ii. Berpandukan arah utara yang telah dikenal pasti, tentukan arah objek atau tempat yang dipilih.1.aUb2.Uac4.aUe3.aUd

p. 23

12Jalan Tasik 1Jalan Tasik 2Lorong Tasik 1ALorong Tasik 1BLorong Tasik 1CLorong Tasik 1DKedudukan relatif di dalam kelasLatitud dan longitudBolehkah anda menyatakan kedudukan relatif di dalam kelas?1.3.KEDUDUKANLongitudLatitud12Anda perlu mengetahui kedudukan sesuatu tempat dengan betul untuk ke tempat tersebut. Apakah maksud kedudukan? Bagaimanakah kita dapat menentukan kedudukan sesuatu tempat pada peta atau glob?BAB2• Menyatakan kedudukan relatif sesuatu tempat berdasarkan peta.• Mengaplikasikan latitud dan longitud untuk mengenal pasti kedudukan sesuatu tempat.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 24

13EKSPLORASI BABKedudukan relatif di lapanganDapatkah anda menyatakan kedudukan relatif sesuatu tempat berdasarkan peta?2.Bagaimanakah cara untuk menentukan kedudukan sesuatu tempat berdasarkan latitud dan longitud?100°30'0"E105°36'0"E110°42'0"E115°48'0"E12°0'0"N6°54'0"N6°54'0"N1°48'0"N1°48'0"N0o5oU10oU100oT105oT110oT115oT120oT5oU10oU0o13Laut SuluLaut China Selatan

p. 25

14Lihat Rajah 2.1 Siti dijadikan sebagai titik rujukan. Siva duduk di bahagian belakang Siti. Dina duduk di sebelah kanan Siti. Akmal duduk di sebelah kiri Siti. Chin pula duduk di hadapan Siti. Sekiranya kita menukar titik rujukan kepada murid lain, maka kedudukan relatif akan berubah.KEDUDUKAN RELATIF2.1Rajah 2.1 Kedudukan murid di dalam kelas Tingkatan 1 ArifPapan tulisPapan kenyataanChinSiewAkmalSitiDinaZaimMei LingAkimAsmaSivaSoniaAdamFongRitaRajuStacyAkmal duduk di sebelahkiri Siti.• Kedudukan ialah tempat letaknya sesuatu objek dalam sesuatu kawasan.• Kedudukan relatif ditentukan dengan merujuk titik rujukan.Bahagikan kelas kepada beberapa kumpulan. Tentukan satu titik rujukan. Guru mengarahkan murid mengenal pasti kedudukan berpandukan titik rujukan yang telah ditentukan. Untuk meneruskan aktiviti, ulang arahan dengan titik rujukan yang berbeza.Dina duduk di sebelah kanan Siti.Siva duduk di belakangSiti.Chin duduk di hadapanSiti.Siti dijadikan titik rujukan.BelakangHadapanKiriKananSitiAktiviti

p. 26

15Titik rujukan digunakan untuk menentukan kedudukan relatif di lapangan. Lihat peta Pekan Indah di bawah.Berdasarkan peta Pekan Indah, masjid dijadikan sebagai titik rujukan. Anda akan mendapati bahawa bank terletak di hadapan masjid. Hospital terletak di belakang masjid. Sekolah terletak di sebelah kiri masjid manakala pejabat pos terletak di sebelah kanan masjid.Rajah 2.2 Peta Pekan IndahAktivitiJadikan rumah anda sebagai titik rujukan. Kenal pasti kedudukan rumah jiran tetangga atau bangunan di sekeliling seperti kedai, pejabat pos, pasar dan lain-lain. Lakarkan kedudukan relatif dalam buku latihan anda. Jelaskan kedudukan relatif yang diperoleh kepada guru dan rakanrakan anda.Cara Menentukan Kedudukan Relatif di LapanganHospitalMasjid(titik rujukan)Pejabat posBankSekolah

p. 27

162.2LATITUD DAN LONGITUDGarisan latitud ialah garisan yang dilukis secara melintang atau mendatar pada glob atau peta atlas.Setiap latitud diberi nilai 0ohingga 90o U dan 0o hingga 90o S yang diukur dari pusat bumi.90o ULatitudHemisfera: Separabahagian bumiKutub: Hujung paksi bumi di bahagian utara dan di bahagian selatan90o S0oRajah 2.3 Garisan latitud utamaKutub SelatanTerdapat 5 garisan latitud utama.Kutub UtaraLatitud 0o atau Garisan Khatulistiwa membahagikan bumi kepada Hemisfera Utara dan Hemisfera Selatan.1234Nilai latitud Garisan Khatulistiwa ialah 0°. Panjang Garisan Khatulistiwa kirakira 40 075 km. Negara kita merupakan antara negara yang terletak berhampiran dengan Garisan Khatulistiwa.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms008Glosari0Hemisfera UtaraHemisfera Selatan66 o S - Garisan Antartik66 oU - Garisan Artik23 o U - Garisan Sartan0o - Garisan Khatulistiwa23 oS - Garisan Jadi90o U90o SInfo Info GEOGRAFI

p. 28

17Garisan Tarikh Antarabangsa (GTA) terletak pada 180o T/B yang selari dengan Garisan Meridian Pangkal (GMP). GTA memisahkan tarikh dan waktu di bumi. Tarikh dan waktu di sebelah timur sehari lebih awal daripada di sebelah barat.3LongitudGarisan longitud ialah garisan yang dilukis secara menegak dari Kutub Utara ke Kutub Selatan pada glob atau atlas.1Longitud 0o dinamakan Garisan Meridian Pangkal (GMP) yang memisahkan timur dan barat bumi. Garisan ini juga dikenali sebagai Garisan Meridian Greenwich.TimurBarat2Rajah 2.4 Garisan longitud utamao T/B0oKutub UtaraGarisan Tarikh Antarabangsa (180o T/B)Garisan MeridianPangkal (0o)4Titik tengah bagi Semenanjung Malaysia terletak di Kampung Paya Siput, Lanchang, Temerloh, Pahang.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms010Untuk mengetahui maklumat berkaitan Garisan Meridian Pangkal yang terletak berhampiran Bandar Greenwich, London, layari laman web yang berikut:htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms0093Garisan Tarikh Antarabangsa180o T/B selari dengan Garisan Meridian PangkalGarisan Meridian PangkalBaratTimurInfo Info GEOGRAFIInfo Info GEOGRAFI

p. 29

18Peta 2.19090180o180o180o180o0090900909066 o U - Garisan Artik23 o U - Garisan Sartan0o - Garisan Khatuliswa23 o S - Garisan Jadi66 o S - Garisan AntartikGarisan Meridian PangkalGarisan Tarikh Antarabangsa

p. 30

19Kutub SelatanKutub UtaraBerdasarkan rajah di bawah, lengkapkan jadual yang berikut:WXYZ0o40oS40oU60oU60oS20oT25oB40oB35oTTitikX Y ZKedudukanWKedudukan sesuatu tempat di bumi dinyatakan berdasarkan persilangan latitud dan longitud. Langkah yang berikut menunjukkan cara untuk menentukan kedudukan berdasarkan latitud dan longitud.Rajah 2.6 Langkah-langkah untuk menentukan kedudukan titik ARajah 2.5 Kedudukan titik A Kenal pasti titik persilangan latitud dan longitud A.Kenal pasti garisan longitud A.Kenal pasti garisan latitud A.Apakah kedudukan titik A?30oU30oU40oT40oT40o TACara Menentukan Kedudukan Berdasarkan Latitud dan Longitud123Maka, kedudukan titik A adalah30oU 40oT.30oU

p. 31

20100°30'0"E105°36'0"E110°42'0"E115°48'0"E12°0'0"N12°0'0"N6°54'0"N6°54'0"N1°48'0"N1°48'0"NKita dapat menentukan lokasi sesuatu tempat pada atlas berdasarkan latitud dan longitud. Mari kita tentukan lokasi beberapa titik pada peta yang berikut:Untuk menentukan kedudukan titik P berdasarkan latitud dan longitud, anda perlu melakukan langkah-langkah yang berikut:1. Bahagikan ruang antara latitud 0o hingga 5oU kepada lima bahagian yang sekata. Anda akan mendapati titik P berada pada latitud 4oU.2. Bahagikan ruang antara longitud 100oT hingga 105oT kepada lima bahagian yang sekata. Anda akan mendapati titik P berada pada longitud 102oT.3. Oleh itu, kedudukan titik P adalah pada titik persilangan latitud 4oU dan longitud 102oT (4oU 102oT).Cara Menentukan Kedudukan Latitud dan Longitud pada AtlasPeta 2.2 Kedudukan titik P, Q, R, S dan T pada atlasPQSTRMahirMahirBerdasarkan peta di atas, lengkapkan jadual yang berikut:TitikQRSTKedudukanTitikQRSTKedudukanLaut SuluLaut China Selatan10oU5oU0o100oT105oT110oT115oT120o100oT105oT110oT115oT120

p. 32

21Latitud dan LongitudLatitudGarisan lintang yang dilukis secara selari pada permukaan glob atau atlasKedudukan latitud dan longitud:1. Pastikan nilai pada garisan latitud.2. Kemudian diikuti nilai pada garisan longitud.3. Sebut nilai garisan latitud kemudian diikuti garisan longitud. • Contoh: 40oU 20oBKedudukanRelatifTitik rujukan0o - Garisan KhatulistiwaKutub UtaraKutub Selatan66 o U - Garisan Artik23 o U - Garisan Sartan23 o S - Garisan Jadi66 o S - Garisan AntartikLongitudGarisan yang dilukis secara menegak pada permukaan glob atau atlas1. Garisan Meridian Pangkal (0)2. Garisan Tarikh Antarabangsa (180T/180B)Garisan Tarikh Antarabangsa(GTA)Garisan Meridian Pangkal (GMP)21• Kiri• Kanan• Hadapan• BelakangAnda telah mengetahui apa itu GPS dan kegunaannya dalam kehidupan seharian, Apakah pula Geographic Information System (GIS)? Anda dikehendaki mencari perbezaan antara kedua-dua peranti tersebut. Layari maklumat di Internet dan hasilkan peta pemikiran yang menunjukkan perbezaan antara GPS dengan GIS.Sistem kedudukan global (GPS) menggunakan satelit untuk berhubung dengan peranti GPS dan menentukan lokasi. Penerima dalam peranti berhubung dengan empat atau lebih satelit di atmosfera dan menggunakan jarak dari satelit untuk mencari lokasi yang tepat. Video pada laman web yang berikut menunjukkan bagaimana GPS beroperasi. Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms011IMBAS KEMBALIabc90 oU 90 oS Info Info GEOGRAFI

p. 33

22A. Berdasarkan rajah di atas, nyatakan kedudukan relatif bagi kedudukan murid-murid dengan menjadikan Sonia, Siva dan Dina sebagai titik rujukan.B. Lengkapkan silang kata di bawah.22Papan tulisPapan kenyataanChinAkmalSitiMeiLingAsmaSivaSoniaAdamFongRitaRajuStacyDinaZaimAkimSiewMelintang:1. Latitud terpanjang2. Latitud 23 oS3. Latitud yang terletak di antara Garisan Khatulistiwa dengan Garisan ArtikMenegak:4. Garisan Greenwich terletak berhampiran ibu negara England …5. Latitud utama paling selatan6. Latitud 66oUK1A426LJN35ACabaran Prestasi

p. 34

23C. Nyatakan kedudukan berdasarkan latitud dan longitud bagi titik-titik yang berikut:D. Nyatakan kedudukan titik-titik U, V, W, X dan Y pada peta yang berikut:TitikJKLMNOKedudukan40oU 55oBTitikUVW XYKedudukan230o50oS40oU60oS65oU30oT25o55ToB30oBKJLMNO100°30'0"E105°36'0"E110°42'0"E115°48'0"E12°0'0"N12°0'0"N6°54'0"N6°54'0"N1°48'0"N1°48'0"N0o5oU10oU100oT105oT110oT115oT120oT5oU10oU0oUVWYXLaut SuluLaut China Selatan

p. 35

24Peta lakarApakah ciri-ciri peta lakar?1.Bagaimanakah peta lakar dilukis?4.Melukis peta lakarPETA LAKAREKSPLORASI BAB24Peta lakar menunjukkan pandang darat yang dilihat dari atas. Apakah ciri-ciri peta lakar? Bagaimanakah cara untuk mengenali simbol, pandang darat fizikal dan pandang darat budaya pada peta lakar?Sek.Sek.BAB3• Menggunakan peta lakar yang tepat dengan ciri-ciri peta.• Menggunakan simbol yang tepat dalam peta lakar.• Membezakan pandang darat fizikal dan pandang darat budaya berdasarkan simbol dalam peta lakar.• Menghasilkan peta lakar yang lengkap berdasarkan pandang darat setempat.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 36

25Nyatakan perbezaan ciri-ciri pandang darat fizikal dan ciri-ciri pandang darat budaya. Ciri-ciri pandang darat fizikal dan ciri-ciri pandang darat budaya3.2.Simbol-simbol dalam peta lakarMaksud simbol dalam peta lakar ialah…HutanPaya bakau25UUMasjidJalan raya15Sek.456030

p. 37

CIRI-CIRI PETA LAKAR3.1Peta lakar ialah gambaran permukaan bumi yang dilukis dari pandangan atas. Peta lakar mewakili kawasan lingkungan yang berskala besar bagi menggambarkan ciriciri pandang darat fizikal dan ciri-ciri pandang darat budaya di sesuatu kawasan. Peta lakar dilukis dengan menggunakan simbol atau singkatan perkataan untuk menggantikan ciri sebenar. Rajah 3.1 menunjukkan ciri-ciri peta lakar.26Rajah 3.1 Ciri-ciri peta lakar1. TajukPeta Lakar Kampung LangsatJalan rayaKelapaPetempatanTasikMasjidKonturKilangSawah padiSungaiPetunjukJambatanSek.SekolahSek.Paya bakau2. Pemidang U153. Arah mata angin5. Petunjuk 604530

p. 38

SIMBOL-SIMBOL DALAM PETA LAKAR3.2Simbol merupakan lambang yang mewakili ciri-ciri dalam peta lakar. Terdapat empat jenis simbol yang biasa digunakan dalam peta lakar, iaitu simbol titik, simbol garisan, simbol kawasan dan singkatan perkataan. Beberapa contoh bagi simbol dan singkatan perkataan ditunjukkan di bawah ini.27Simbol titik biasanya digunakan untuk mewakili tempat atau tapak tertentu seperti masjid, kilang dan petempatan. Simbol garisan digunakan untuk mewakili ciri-ciri yang berbentuk garis seperti jalan raya, sungai dan sempadan. Simbol kawasan pula digunakan untuk mewakili kawasan tertentu seperti sawah padi, ladang getah dan hutan.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms012GerejaKuil•25Tanda tinggiTanda aras•65.31Stesen trigonometriTokongMasjidSimboltitikSimbolkawasanGetahKelapaKelapa sawitNipahRumputPaya bakauSawah padiHutanKonturSimbolgarisanSingkatanperkataaP.P. Pejabat PosB.P. Balai PolisLdg. Ladang Disp. DispensariR.R. Rumah RehatHosp. HospitalSg. SungaiTg. TanjungK. KualaSek. SekolahKg. KampungT.A. Tali AirPt. ParitA. AlurP. Pulau Tk. TelukJalan rayaJalan kereta apiBenteng Lorong jalan kakiTali airSungaiSempadanJambatanPantaiInfo Info GEOGRAFI

p. 39

PANDANG DARAT FIZIKAL DAN PANDANG DARAT BUDAYA3.3Pandang Darat FizikalPandang Darat BudayaContoh ciri-ciri semula jadi: • Bentuk muka bumi• Saliran• Tumbuh-tumbuhan semula jadiContoh ciri-ciri buatan manusia:• Petempatan• Pengangkutan• Kegiatan ekonomiSimbol pada peta lakar mewakili pandang darat fizikal dan pandang darat budaya. Pandang darat fizikal ialah ciri-ciri semula jadi manakala pandang darat budaya ialah ciri-ciri buatan manusia.PayaSekolahTasikGunungSungaiPaya bakauHutanNipahRumputKonturKelapaSawah padiJalan rayaKilangPetempatanKelapa sawitGetahJambatanCiri-cirisemulajadPandang iDaratFizikalCiri-ciribuatanmanusPandang iaDarat Budaya28AktivitiSecara berkumpulan, bina sebuah model peta lakar kawasan persekitaran sekolah anda. Anda digalakkan menggunakan bahan-bahan kitar semula sebagai bahan utama tugasan tersebut.Sek.Pandang DaratSimbol

p. 40

LANGKAH-LANGKAH MELUKIS PETA LAKAR3.4Anda dapat menghasilkan peta lakar sesuatu kawasan dengan menggunakan simbol pandang darat fizikal dan pandang darat budaya. Rajah 3.2 menunjukkan langkah-langkah untuk melukis peta lakar.Rajah 3.3 Pandang darat Kampung SejatiRajah 3.4 Peta lakar Kampung SejatiPetunjukGetahKelapaSawah padiRumputPetempatanJambatan SungaiTasik SekolahJalanrayaSek.Sek.Peta Lakar Kampung SejatiUTulis tajuk peta lakar serta lukis pemidang petaPilih simbol dan singkatan perkataan yang sesuaiMasukkan arah mata angin Lukis ciri-ciri geografi dengan menggunakan simbol dan singkatan perkataan yang sesuaiLukis petunjuk Rajah 3.2 Langkah-langkah melukis peta lakarMasjid29

p. 41

Peta LakarCiri-ciri peta lakar:• Tajuk • Pemidang• Simbol • Arah mata angin• PetunjukLangkah-langkah melukis peta lakar:• Buat tinjauan • Tulis tajuk dan buat pemidang• Pilih simbol yang sesuai• Lukis ciri-ciri fizikal dan ciri-ciri budaya• Lukis arah mata angin• Buat petunjuk petaPandang darat:• Pandang darat fizikal (ciri-ciri semula jadi)• Pandang darat budaya (ciri-ciri buatan manusia)Simbol-simbol dalam peta lakar:• Simbol-simbol titik• Simbol-simbol garisan• Simbol-simbol kawasan• Singkatan perkataan30Kemudahan Google Maps telah disediakan oleh Google untuk memudahkan kita mencari lokasi. Layari laman web yang berikut untuk mengakses Google Maps. htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms013Akses bandar-bandar yang berhampiran tempat tinggal anda.IMBAS KEMBALIabcKerjaya yang berkaitan dengan melakar peta memerlukan kreativiti dan beberapa kemahiran penting seperti:• mengenal pasti • merekod• mengkaji • menganalisisPada pandangan anda, mengapakah kemahiran-kemahiran tersebut penting?

p. 42

B. Nyatakan maksud simbol-simbol yang berikut:31A. Nyatakan ciri-ciri peta lakar di bawah.1.2.3.4.5.6.Jalan rayaPetempatanMasjidKilangJambatanSungaiKelapaSawah padiPaya bakau1. 2. SekolahTasikKonturSek.Sek.Cabaran PrestasiU153. 4. 5. 60456030

p. 43

C. Berdasarkan peta lakar yang berikut, senaraikan lima simbol pandang darat fizikal dan lima simbol pandang darat budaya.Simbol-simbol Pandang Darat Fizikal1.2.3.4.5.Simbol-simbol Pandang Darat Budaya1.2.3.4.5.32Jalan rayaKelapa sawitTasikPetempatanJambatanPaya bakauBentengMasjidGetahKilangSawah padiSungaiHutanKonturPetunjukSek.SekolahSek.U153045

p. 44

33D. Berdasarkan peta bergambar di bawah:(i) Nyatakan langkah-langkah yang betul untuk menghasilkan peta lakar.(ii) Lukis sebuah peta lakar yang lengkap bagi peta bergambar tersebut:E. Hasilkan peta lakar kawasan kediaman anda. (i) Berdasarkan tinjauan di kawasan tempat tinggal anda, lukiskan peta lakar dan senaraikan ciri-ciri pandang darat fizikal serta ciri-ciri pandang darat budaya. (ii) Pada pandangan anda, adakah ciri-ciri pandangan darat fizikal dan ciri-ciri pandangan darat budaya peta lakar yang anda lukis akan kekal selepas 10 tahun? Berikan alasan anda.MasjidSekolahPejabat posRumahBalai polisHospital33

p. 45

BLAKARAN PETA MALAYSIA1.Negeri-negeri di Malaysia70140210 kmG u l f o f T h a i l a n d3.Melakar peta MalaysiaApakah nama negeri-negeri di Malaysia?34Malaysia terdiri daripada beberapa buah negeri dan wilayah persekutuan. Di manakah kedudukan ibu negeri bagi setiap negeri dan ibu negara Malaysia?104° T4° U2° U6° UBAB4• Menentukan kedudukan negeri-negeri dan wilayah-wilayah persekutuan di Malaysia berdasarkan peta.• Menentukan kedudukan ibu negeri, ibu negara Malaysia dan Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan di Malaysia berdasarkan peta. • Melakar peta Malaysia yang lengkap dengan berpandukan peta sebenar.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 46

11A2.Ibu negeri, ibu negara dan Pusat Pentadbiran Kerajaan PersekutuanEKSPLORASI BABJava SeaSelat Karimata0 50 100 Miles250 50 100 KM25Di manakah kedudukan ibu negeri bagi negeri-negeri di Malaysia, ibu negara dan Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan? G u l f o f T h a i l a n d35114° T104° T114° TLaut China SelatanLaut China SelatanLaut SuluLaut Sulu4° U2° U6° U

p. 47

B4.1KEDUDUKAN NEGERI-NEGERI DI MALAYSIAMalaysia ialah sebuah negara yang terletak di Asia Tenggara. Semenanjung Malaysia bersempadan dengan negara Thailand di utara dan Singapura di selatan. Sabah dan Sarawak pula terletak di Pulau Borneo yang bersempadan dengan Kalimantan (Indonesia) dan Brunei Darussalam.36Kenali bendera bagi setiap negeri dan wilayah persekutuan di Malaysia. Dapatkan maklumat berkaitan maksud warna bagi bendera tersebut melalui laman web yang berikut:htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms014MahirMahirLakarkan peta kosong Malaysia pada kertas A4. Tuliskan nama negeri dan wilayah persekutuan pada tempat yang betul.105°36'0"E100°30'0"ETerengganuKelantanPahangJohorMelakaNegeri SembilanPerakPulauPinangKedahWilayah Persekutuan Putrajaya104° T4° U2° U6° UWilayah Persekutuan Kuala LumpurSelangorSingapuraPeta 4.1 Negeri dan wilayah persekutuan di MalaysiaThailandPerlisLaut China Selatan

p. 48

3711ABersempadan: Bersebelahan dengan sesuatu kawasan atau daerahGlosariJabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) bertanggungjawab dalam memacu pembangunan negara dan berfungsi sebagai penasihat kerajaan dalam bidang ukur dan pemetaan, di samping menjalankan kerja-kerja pengukuran dan pemetaan sebagai asas pembangunan sosioekonomi dan kedaulatan negara.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms015Info Info GEOGRAFI115°48'0"E110°42'0"EWilayah PersekutuanLabuanSarawak114° TIndonesiaBruneiDarussalamSabahMalaysia mempunyai masyarakat yang berbilang kaum. Bagaimanakah keunikan budaya bagi setiap kaum mampu menyatupadukan masyarakat secara harmoni?Laut Sulu

p. 49

BG u l f o f T h a i l a n dKota BharuJohor BahruThailandBandaraya MelakaSerembanIpohAlorSetarKangarPutrajaya104° TKuala TerengganuKuantanGeorgetownShah AlamSingapuraSempadan Antarabangsa Pusat Pentadbiran Kerajaan PersekutuanIbu NegaraIbu NegeriPetunjukKuala LumpurKEDUDUKAN IBU NEGERI, IBU NEGARA DAN PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN DI MALAYSIA4.238Pentadbiran: PemerintahanGlosariKesemua negeri di Malaysia mempunyai ibu negeri masing-masing. Ibu negeri berperanan sebagai pusat pentadbiran bagi sesebuah negeri. Peta 4.2 menunjukkan kedudukan ibu negeri, ibu negara dan Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan di Malaysia.Peta 4.2 Kedudukan ibu negeri, ibu negara Malaysia dan Pusat Pentadbiran Kerajaan PersekutuanSumber: Spati alworks Sdn. Bhd. Setiap ibu negeri ditentukan berdasarkan faktor tertentu. Mengapakah sesebuah kawasan dipilih sebagai ibu negeri?4° ULaut China Selatan2° U6° U

p. 50

11AKota Kinabalu114° TKuchingIndonesia39MahirMahirLakarkan peta Malaysia pada sehelai kad manila. Gunakan surat khabar atau majalah lama dan tampalkan pada peta untuk menunjukkan negeri yang berbeza. Anda digalakkan menggunakan teknik kolaj untuk menghasilkan peta yang lebih menarik.Pada tahun 1963, Kuala Lumpur telah diiktiraf sebagai ibu negara Malaysia. Kuala Lumpur berfungsi sebagai pusat pentadbiran negara, pusat perniagaan, kebudayaan dan kewangan. Walau bagaimanapun, pada tahun 2001, Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan telah dipindahkan ke Wilayah Persekutuan Putrajaya.Sumber: Utusan Malaysia, 2 Februari 2001Info Info GEOGRAFILaut SuluNama Putrajaya diambil bersempena dengan nama Perdana Menteri Malaysia yang pertama, iaitu Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj. Sumber: http://eravisi.com/geo/tg1/ms016Info Info GEOGRAFILabuanBruneiDarussalam

p. 51

BIMBAS KEMBALIabcNegeri-negeri Ibu NegeriNegeri-negeri Ibu NegeriPerlis KangarKedah Alor SetarPulau Pinang GeorgetownPerak IpohSelangor Shah AlamNegeri Sembilan SerembanMelaka Bandaraya MelakaJohor Johor BahruPahang KuantanTerengganu Kuala TerengganuKelantan Kota BharuSabah Kota KinabaluSarawak KuchingNegeri-negeri dan Ibu Negeri di Malaysia13 buahnegeri3 buah wilayahpersekutuanLakaran Peta MalaysiaIbu negeriIbu negaraPusat PentadbiranKerajaan PersekutuanPutrajayaNegeri-negeri di MalaysiaSetiap negeri mempunyai ibu negeriKuala Lumpur40IMBAS KEMBALIabc

p. 52

11AA. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.1. Malaysia terdiri daripada buah negeri.2. Terdapat buah wilayah persekutuan di Malaysia.3. Negeri dan terletak di Pulau Borneo.4. Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan Malaysia ialah .5. Kuala Lumpur ialah Malaysia.B. Cari nama ibu negeri bagi negeri-negeri di Malaysia dalam perkataan tersembunyi di bawah.C. Berdasarkan negeri tempat tinggal anda:(i) Nyatakan nama bandar yang menjadi ibu negeri.(ii) Terangkan mengapa bandar itu dipilih sebagai ibu negeri dan nyatakan beberapa keistimewaannya.41 K E R T E H M J O H O R B A H R U S B K T U W X H E I Q E I A B A L I N H E B A A N A M C B R K O T S S B N L O Y N E NI B A N E K I R E S U B A N P V J A N G P X C V T A P S I K U C H I N G T W T A I B A N D A R A Y A M E L A K A A O R RN Z V Q A O N K U N D A S A N G A N N B G E F Q L I V A S E R E M B A N I G G B J C B A A C B F K O T A B H A R U S T G S H A H A L A M B U T T E R W O R T H O B F K O T A K I N A B A L U U P F O V S T D B G E O R G E T O W N F H G V B P A K U A L A T E R E N G G A N U Q C B N ACabaran Prestasi

p. 53

Bab 542EKSPLORASI BABSistem fizikal bumiKesan pergerakan kerak bumiApakah komponen-komponen yang membentuk sistem fizikal bumi?Apakah kesan-kesan pergerakan kerak bumi?1.4.BUMI42Bumi ialah planet tempat kita tinggal. Bumi mempunyai sistem fizikal dan struktur yang membolehkannya menampung hidupan. Apakah sistem fizikal dan struktur bumi? Apakah benua, lautan, laut utama dan selat yang terdapat di bumi?SebelumSelepasBAB5• Menjelaskan empat sistem fizikal bumi.• Menjelaskan struktur bumi.• Mengenal pasti benua, lautan, laut utama dan selat.• Membincangkan kesan-kesan pergerakan kerak bumi.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 54

43Struktur bumiBenua, lautan, laut utama dan selatSenaraikan lapisan-lapisan yang terdapat dalam struktur bumi.Di manakah kedudukan benua, lautan, laut utama dan selat di permukaan bumi?2.3.0o23 o S66 o S23 o U66 o U0o

p. 55

Bab 544Bumi ialah planet yang berbentuk sfera dan mempunyai anggaran keluasan permukaan 510 juta km persegi. Air meliputi 71% daripada permukaan bumi manakala 29% ialah daratan. Komponen yang membentuk bumi terdiri daripada atmosfera, litosfera, hidrosfera dan biosfera.5.1SISTEM FIZIKAL BUMIAtmosfera ialah lapisan udara yang menyelubungi bumi. Lapisan ini mengandungi pelbagai jenis gas, debu, habuk, asap serta wap air.Komponen: Bahagian yang saling melengkapi antara satusama lainHidrosfera meliputi semua bahagian air yang wujud di bumi. Bahagian tersebut merangkumi air laut, air tasik, air sungai, air bawah tanah, air paya danlitupan ais.EksosferaTermosferaMesosferaStratosferaTroposferaSistem Fizikal BumiAtmosfera Litosfera Hidrosfera BiosferaGlosariAtmosfera bumi terdiri daripada lima lapisan.Info Info GEOGRAFI44AtmosferaHidrosfera

p. 56

455.2STRUKTUR BUMITerasDaBumi terdiri daripada tiga lapisan, iaitu kerak bumi, lammantel dan teras bumi.MantelTeras Bumi• Lapisan bumi yang paling keras dan pejal• Terdiri daripada dua lapisan, iaitu sial (silika dan aluminium) dan sima (silika dan magnesium)- Sial terletak di bahagian atas kerak bumi dan membentuk benua di permukaan bumi.- Sima terletak di bawah sial dan di dasar lautan.• Terletak di bawah lapisan kerak bumi• Merangkumi dua pertiga jisim bumi• Bersifat pepejal tetapi lapisan luarnya bersifat separa cecair• Merupakan lapisan yang paling dalam• Mengalami tekanan yang kuat dan suhu yang sangat tinggi• Terbahagi kepada dua, iaitu teras luar dan teras dalamKerak BumiBiosfera ialah kawasan yang didiami oleh semua benda hidup, iaitu manusia, haiwan dan tumbuhan. Kawasan tersebut melibatkan bahagian kerak bumidan atmosfera.Litosfera ialah lapisan luar bumi yang merangkumi bahagian kerak bumi dan bahagian atas mantel. Bahagian tersebut mengandungi pelbagai jenisbatuan dan mineral. Rajah 5.2 Kedudukan atmosfera, litosfera, hidrosfera dan biosferaRajah 5.1Lapisan struktur bumi45123MantelTeras luarTerasdalamKerak bumiLitosfera

p. 57

46BENUA, LAUTAN, LAUT UTAMA DAN SELAT5.3Benua merupakan daratan yang sangat luas pada permukaan bumi. Terdapat tujuh benua yang dikelilingi oleh lima lautan luas. Selain lautan, terdapat juga laut utama dan selat yang penting.Benua Eropah• Benua yang kedua terkecil di dunia• Meliputi keluasan kira-kira 10.4 juta kilometer persegiBenua Australia• Benua yang paling mendatar di dunia• Meliputi keluasan kira-kira 7.6 juta kilometer persegiBenua Amerika Selatan• Benua yang keempat terbesar di dunia• Meliputi kawasan seluas kira-kira 17.8 juta kilometer persegiBenua Antartika• Benua yang terletak paling selatan• Meliputi kawasan seluas kira-kira 14 juta kilometer persegiKetahui maklumat lanjut berkaitan benua dan lautan melalui laman web berikut:htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms017Buat catatan pada buku nota anda dan hasilkan peta pemikiran yang bersesuaian.Peta 5.1 Lokasi benuaAustraliaAsiaEropahAfrikaAmerika UtaraAmerika SelatanAntartika0o0o66 o S23 o U23 o S66 o UBenua Asia• Benua terbesar di dunia• Meliputi keluasan kira-kira 55.8 juta kilometer persegiBenua Afrika• Benua yang kedua terbesar di dunia• Meliputi keluasan kira-kira 30 juta kilometer persegiBenua Amerika Utara• Benua yang ketiga terbesar di dunia• Meliputi kawasan seluas kira-kira 24.5 juta kilometer persegi

p. 58

47Lautan Pasifi k• Lautan terbesar di dunia• Purata kedalaman 4300 mLaut China Selatan• Terletak dalam lingkungan Lautan Pasifik• Merangkumi perairan bermula dari Selat Melaka hingga ke Selat TaiwanLaut Sulu• Terletak di bahagian barat daya Filipina, berhampiran Pulau BorneoSelat Melaka• Terletak di perairan antara Semenanjung Malaysia dengan Pulau Sumatera (Indonesia)• Selat terpanjang di duniaSelat Tebrau• Merupakan kawasan perairan sempit yang memisahkan Semenanjung Malaysia dengan SingapuraLautan Selatan• Lautan yang mengelilingi benua AntartikaLautan Atlantik• Lautan kedua terbesar di dunia• Memanjang dari utara ke selatan dan membentuk seakan-akan huruf ‘S’Lautan Artik• Lautan terkecil dan tercetek di dunia• Terletak berdekatan dengan Kutub UtaraLautan Hindi• Lautan ketiga terbesar di dunia• Bersempadan dengan benua Asia, Afrika dan Australia• Purata kedalamannya 3900 mPeta 5.2 Lautan, laut utama dan selatPeta 5.1 Lokasi benua0o66 o S23 o U23 o S66 o ULautan ArtikLautan AtlantikSelatMelakaLaut SuluLaut ChinaSelatanSelatTebrauLautanHindiLautan Pasifi kLautan Selatan

p. 59

5.4KESAN PERGERAKAN KERAK BUMIPermukaan bumi terdiri daripada lapisan kerak bumi yang dikenali sebagai plat. Plat tersebut terbahagi kepada dua, iaitu plat daratan dan plat lautan. Lapisan plat bumi berada di atas lapisan mantel. Pengaruh arus perolakan di lapisan mantel menyebabkan plat bumi bergerak. Pergerakan kerak bumi atau plat melibatkan proses pertembungan dan pencapahan.Proses ini seterusnya menyebabkan pelbagai kesan kepada pembentukan muka bumi.Pertembungan: Perlanggaran antara plat-plat di kerak bumi secara serentakPencapahan: Perpisahan dan pergerakan plat-plat di kerak bumiSesaran: Pergerakan plat-plat bumi secara berselisih di sepanjang garis gelinciranHanyutan Benua• Pencapahan atau pemisahan plat menyebabkan berlakunya perubahan kedudukan benua. Walaupun proses pemisahan plat terjadi dengan sangat perlahan, ahli sains membuktikan kemungkinan kedudukan benua pada masa sekarang adalah kesan daripada hanyutan benua.48Glosari135 juta tahun Sekarangdahulu200 juta tahun dahuluRajah 5.3 Proses hanyutan benua Sumber: First Geography Encyclopedia

p. 60

Gunung Lipat• Pergerakan dan pertembungan plat bumi akan menyebabkan berlakunya pembentukan gunung lipat.• Pergerakan dan pertembungan itu berlaku apabila terdapatnya daya mampatan pada kerak bumi.• Tolakan serta himpitan dua plat dari arah bertentangan akan menyebabkan kerak bumi termampat, seterusnya membentuk banjaran gunung lipat.Gunung Bongkah• Gunung bongkah terbentuk akibat pergerakan kerak bumi yang disebut gelinciran atau sesaran.• Proses gelinciran biasanya berlaku di sempadan plat bumi di daratan atau di lautan akibat pengaruh daya tegangan atau mampatan.Rajah 5.6 Proses pembentukan gunung bongkahSebelumSelepasDaya teganganGunung bongkahLurah gelinciranLurah gelinciran49Rajah 5.5 Gunung lipatRajah 5.7 Gunung bongkah dan lurah gelinciranKesan daya mampatanDaya mampatanSebelumSelepasRajah 5.4 Proses pembentukan gunung lipat

p. 61

Bab 550Zon gempa bumiPlat lautanMagma: Batuan cair yang terdapat di bawah permukaan bumiTsunami: Ombak besar yang tercetus akibat gegaran gempa bumi di dasar lautLava: Cecair panas yang mengalir dari gunung berapiRajah 5.8 Kejadian gempa bumi dan pembentukan gunung berapi 50Gempa Bumi• Gempa bumi berlaku apabila wujudnya daya tekanan akibat pertembungan dan himpitan antara plat. Proses tersebut akan menghasilkan gegaran di kawasan sempadan plat.• Kejadian gempa bumi di dasar laut berpotensi mengakibatkan tsunami.GlosariInfo Info GEOGRAFIGelombang tsunami boleh mencapai kelajuan sebuah jet, iaitu melebihi 800 km/j di laut dalam. Gelombang tsunami dapat menyeberangi Lautan Pasifik dalam masa kurang daripada satu hari. Sumber: Jabatan Meteorologi Malaysia

p. 62

51Plat daratanLapisan mantelMagmaZon benamGunung Berapi• Gunung berapi terbentuk apabila berlakunya pertembungan dua plat yang mewujudkan zon benam.• Salah satu plat akan terjunam ke bawah seterusnya bertemu dengan lapisan mantel. Proses tersebut akan membentuk magma dan lava.• Plat yang terangkat akibat pertembungan akan membentuk gunung dan rekahan.• Cecair magma akan keluar memenuhi rekahan pada plat bumi seterusnya membentuk gunung berapi.Info Info GEOGRAFIBagaimanakah tsunami dan gunung berapi terjadi? Laman web berikut menunjukkan video tentang kejadian tsunami dan gunung berapi.htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms018htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms019Gunung berapiLava

p. 63

52Kerak bumiPembentukangunung lipatPembentukan gunung bongkahPembentukangunung berapiGempa bumiHidrosferaMantelLitosferaBiosfera7 benua5 lautan2 laut2 selatTeras bumiTeras luarTeras dalamAtmosfera52Info Info GEOGRAFITerokai maklumat lanjut berkaitan struktur bumi melalui laman web berikut:htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms020Anda juga boleh meneroka maklumat melalui laman web yang lain. Catatkan dapatan dan bandingkan maklumat yang diperoleh dengan rakan sekelas anda.IMBAS KEMBALIabcBenua Asia Benua EropahBenua Afrika Benua AustraliaBenua Amerika Utara Benua AntartikaBenua Amerika Selatan Lautan Artik Lautan Atlantik Lautan Hindi Lautan Selatan Lautan PasifikLaut China SelatanLaut SuluSelat MelakaSelat TebrauSistemBumiStrukturBumiBenua,Lautan,LautUtamadanSelatKesanPergerakanKerakBumi

p. 64

53B. Namakan keempat-empat lapisan struktur bumi pada rajah di bawah berserta ciri-cirinya.A. Namakan empat sistem fizikal bumi berdasarkan rajah di bawah. Lengkapkan jadual berkaitan maklumat keempat-empat sistem tersebut.1.2.3.4.1.2.3.4.Cabaran Prestasi1.2.4.3.

p. 65

C. Namakan benua, lautan, laut utama dan selat pada peta dunia di bawah.BenuaLautanLaut UtamaB1.B2.B3.B4.B5.B6.B7.L1.L2.L3.L4.L5.LU1.LU2.SelatB1B2B5B6B7L2L5L1L3L4S1.S2.B3B4LU1LU254S2S10o0o23 o S66 o S23 o U66 o U

p. 66

D. Dengan menggunakan kreativiti, hasilkan satu peta pemikiran yang sesuai tentang kesan pergerakan bumi.E. Berdasarkan keratan akhbar di atas, jawab soalan-soalan yang berikut: (i) Apakah kesan kejadian gempa bumi?(ii) Jelaskan persediaan yang perlu dilakukan oleh semua pihak dalam menangani kesan gempa bumi. (iii) Apakah yang boleh anda lakukan untuk membantu mangsa gempa bumi yang berlaku di negara kita dan juga di negara-negara lain? 55Sumber: Utusan Malaysia, 8 Jun 2015

p. 67

56Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard PembelajaranBENTUK MUKA BUMIApakah bentuk muka bumi yang ada di Malaysia?1.Bentuk muka bumi Malaysia56• Menyatakan empat bentuk muka bumi di Malaysia.• Menentukan lokasi bentuk-bentuk muka bumi di Malaysia.• Menghuraikan kepentingan pelbagai bentuk muka bumi di Malaysia.Bentuk muka bumi negara kita terdiri daripada kawasan tanah tinggi, tanah pamah, lembangan dan pinggir laut. Apakah kepentingan pelbagai bentuk muka bumi itu?BAB6Bentuk Muka Bumi Malaysia

p. 68

57EKSPLORASI BAB2.Lokasi pelbagai bentuk muka bumi di Malaysia3.Kepentingan bentuk muka bumi di MalaysiaDi manakah lokasi pelbagai bentuk muka bumi yang ada di Malaysia?Nyatakan kepentingan pelbagai bentuk muka bumi di Malaysia.Laut China SelatanLaut Sulu

p. 69

58Tanah TinggiBENTUK MUKA BUMI DI MALAYSIA6.1Malaysia mempunyai pelbagai bentuk muka bumi. Bentuk muka bumi di Malaysia terdiri daripada tanah tinggi, tanah pamah, pinggir laut dan saliran.• Tanah tinggi merujuk kepada kawasan ketinggian melebihi 180 m dari aras laut merangkumi banjaran gunung dan dataran tinggi.• Banjaran gunung di Malaysia terjadi akibat daripada proses lipatan. • Banjaran Titiwangsa tinggi di bahagian utara dan semakin rendah ke selatan Semenanjung Malaysia.• Kebanyakan banjaran terbentuk di bahagian tengah Semenanjung Malaysia, pedalaman Sarawak dan di barat serta tengah negeri Sabah.• Kawasan tanah tinggi mempunyai suhu yang rendah. Sebagai contoh, purata suhu di Cameron Highlands ialah 19oC, berbanding Kuala Lumpur 27oC.Sumber: Stesen Meteorologi Cameron Highlands, Jun 2016 Cameron Highlands, PahangTanah Pamah• Tanah pamah ialah kawasan yang rendah dan ketinggian tidak melebihi 180 m dari aras laut.• Kebanyakan tanah pamah di Malaysia terdapat di lembangan sungai, dataran, delta dan dataran pantai.• Sebagai contoh, Dataran Kelantan, Dataran Kedah–Perlis, Delta Rajang dan Delta Segama.Sawah padi di daerah Yan, Kedah

p. 70

59Pinggir Laut• Malaysia mempunyai pinggir laut yang panjang, iaitu kira-kira 4 800 km. Malaysia dikelilingi Laut China Selatan, Laut Sulu, Laut Sulawesi dan Selat Melaka. • Terdapat pelbagai bentuk muka bumi pinggir laut seperti pulau, teluk, tanjung dan lagun. Malaysia dikelilingi laut cetek yang terletak atas pentas benua dikenali sebagai Pentas Sunda.• Di pinggir pantai terdapat ciri fizikal seperti pantai, tebing tinggi, tanjung, teluk, gerbang laut, batu tunggul dan batu sisa. Pantai Chenang di Pulau Langkawi, KedahSaliran• Saliran di Malaysia merujuk kepada sungai dan tasik.• Kebanyakan sungai berpunca dari kawasan tadahan hujan di tanah tinggi. • Selain sungai, terdapat tasik semula jadi dan tasik buatan manusia di Malaysia.Pemandangan Tasik Kenyir dari udaraPentas benua: Kawasan pinggir laut yang cetek berkedalaman sehingga 180 m dari dasar lautGlosariPantai Chenang di Pulau Langkawi, KedahPentas benua180 m

p. 71

60LOKASI PELBAGAI BENTUK MUKA BUMI DI MALAYSIA6.2Tanah TinggiTanah tinggi merujuk kepada kawasan yang melebihi 180 m dari aras laut. Tanah tinggi di Malaysia terdiri daripada rangkaian banjaran gunung dan dataran tinggi. Tanah Tinggi di Semenanjung Malaysia• Tanah tinggi di Semenanjung Malaysia berpunca dari Dataran Tinggi Yunan di pedalaman negara China yang merentasi Thailand dan menganjur dari utara ke selatan Semenanjung Malaysia. • Banjaran gunung di Semenanjung Malaysia merupakan gunung lipat tua yang stabil. • Banjaran Titiwangsa tinggi di utara dan menganjur semakin rendah ke selatan.• Banjaran Titiwangsa merupakan 'tulang belakang' Semenanjung Malaysia.Peta 6.1 Tanah tinggi di MalaysiaSumber: Spati alworks Sdn. Bhd. Info Info GEOGRAFIGunung lipat muda - terbentuk kirakira 30 juta hingga 50 juta tahun lalu. Gunung lipat tua - terbentuk kira-kira 200 juta tahun lalu.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms021G1G2B1B2B3Laut China Selatanmelebihi 501 meter201-500 meter0-200 meterGunungBanjaranPetunjukGunung KorbuBanjaran TitiwangsaGunung Tahan

p. 72

61Tanah Tinggi di Sarawak dan Sabah• Kawasan tanah tinggi terletak di pedalaman Sarawak dan Sabah. • Terdapat beberapa banjaran dan gunung di Sarawak dan Sabah. • Banjaran Crocker, Banjaran Trus Madi dan Banjaran Brassey terletak di Sabah.• Gunung Kinabalu yang terletak di Banjaran Crocker merupakan gunung yang tertinggi di Malaysia. • Di Sarawak terdapat Banjaran Tama Abu, Banjaran Pergunungan Iran, Pergunungan Hose dan Banjaran Kapuas Hulu.Banjaran di Semenanjung Malaysia:B1 Banjaran TitiwangsaB2 Banjaran TahanB3 Banjaran BenomGunung:G1 Gunung Korbu (2 182 m)G2 Gunung Tahan (2 187 m)Banjaran di Sabah:B4 Banjaran CrockerB5 Banjaran Trus MadiB6 Banjaran BrasseyGunung di Sabah:G3 Gunung Kinabalu (4 095 m)G4 Gunung Trus Madi (2 642 m)Banjaran di Sarawak:B7 Banjaran Tama AbuB8 Pergunungan IranB9 Pergunungan HoseB10 Banjaran Kapuas HuluGunung di Sarawak:G5 Gunung Mulu (2 376 m)Info Info GEOGRAFITaman Negara Gunung Mulu mempunyai rangkaian gua yang terpanjang di dunia. Di sini terletaknya 'Sarawak Chamber', iaitu ruang bawah tanah terbesar di dunia yang boleh memuatkan empat puluh buah kapal terbang Boeing 747. Gua yang paling panjang di Asia Tenggara, iaitu Gua Rusa juga terletak di sini. Gua-gua besar ini menjadi tempat tinggal berjuta-juta kelawar dan burung layang-layang.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms022B4B5B6B8B9B10B7G3G4G5Gunung Trus MadiSumber: Jabatan Ukur dan PemetaanMalaysia (JUPEM)Gunung Api, Taman Negara MuluGunung Kinabalu

p. 73

62Tanah PamahTanah pamah ialah kawasan datar atau beralun yang berketinggian kurang daripada 180 m dari aras laut. Kawasan tanah pamah Malaysia terdiri daripada delta, dataran pantai dan lembangan sungai.Tanah Pamah di Semenanjung MalaysiaTanah pamah di Semenanjung Malaysia terletak di bahagian pantai barat dan pantai timur Dataran Kedah–Perlis, Dataran Hulu Sungai Perak, Dataran Kelantan dan sebagainya. Antara kawasan tanah pamah yang utama di Semenanjung Malaysia ialah:62• Dataran Kelantan– Tanah pamah yang rendah dan rata– Diliputi tanih jenis aluvium– Kawasan yang subur untuk kegiatan pertanian• Delta Rajang– Dataran luas dan subur– Delta Rajang membentuk lembangan yang luas di pantai barat Sarawak– Kegiatan pertanian dijadikan kegiatan utama– Tanih subur akibat mendapan daripada kejadian banjir • Dataran Hulu Sungai Perak– Sambungan jaluran tanah pamah dari utara ke selatan negeri Perak – Kawasan tanah pamahnya luas – Kawasan tanah pamah sesuai untuk pelbagai kegiatan ekonomi• Dataran Kedah–Perlis– Bermula dari utara, iaitu di negeri Perlis seterusnya hingga ke selatan negeri Kedah– Kawasan tanah pamah yang rata terdiri daripada jenis tanih aluvium– Kawasan yang sesuai untuk penanaman padi4° U6° U104° T

p. 74

63Tanah Pamah di Sarawak dan SabahKawasan tanah pamah terletak di pantai timur dan pantai barat negeri Sabah. Dataran di pantai timur Sabah adalah lebih luas berbanding pantai barat. Dataran di sepanjang pantai barat negeri Sarawak pula merupakan tanah pamah yang luas. Delta Rajang membentuk lembangan yang luas di pantai barat negeri Sarawak.63Laut China Selatan• Dataran Pantai Timur Sabah – Dataran di pantai timur Sabah adalah lebih luas berbanding pantai barat – Kawasan tanah pamah lebih lebar – Terdapat banyak kawasan berpaya– Sesuai untuk kegiatan pertanian seperti tanaman kelapa sawit, getah dan kokoKawasan Tanah PamahPetunjukSungaiSempadan Antarabangsa• Dataran Pantai Barat Sabah– Tanah pamah yang agak sempit dan terputus-putus– Terbentuk di kaki Banjaran Crocker– Sesuai untuk kegiatan perindustrian seperti di Likas dan Kepayan• Dataran Pantai Barat Sarawak– Dataran yang luas dan terdiri daripada tanih yang subur untuk kegiatan pertanian seperti lada hitam, padi dan nanas– Sangat sesuai sebagai pusat petempatan dan pentadbiranBario terletak di Tanah Tinggi Kelabit yang berketinggian 1 000 m dari aras laut. Terletak bersempadanan dengan Kalimantan. Bario terkenal dengan keunikan tanaman padi yang ditanam di kawasan tanah tinggi.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms023Info Info GEOGRAFI

p. 75

64Pinggir Laut di MalaysiaMalaysia mempunyai kawasan pinggir laut yang panjang. Kedalaman laut di pesisiran Malaysia agak cetek, iaitu lebih kurang 180 m. Semua negeri di Malaysia mempunyai kawasan pinggir laut kecuali Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan Putrajaya. Secara keseluruhannya, Malaysia mempunyai kawasan pantai sepanjang kira-kira 4 800 km. Selain itu, kawasan pinggir laut di Malaysia mempunyai pelbagai bentuk muka bumi seperti pulau, teluk, tanjung dan lain-lain lagi seperti pada Rajah 6.1.Rajah 6.1 Bentuk muka bumi pinggir lautLautTelukGuaTebing tinggi• Tebing tinggi terbentuk akibat hakisan ombak semasa air pasangTebing tinggi di Pulau Denawan, Sabah• Gua merupakan kesan lekukan yang terbentuk akibat tindakan ombak terhadap tebing tinggiGua di Pulau Siamil, Sabah64• Gerbang laut terbentuk disebabkan hakisan ombak yang berterusan dan menembusi dinding gua laut.Gerbang laut di Batu Sapi, Sandakan, Sabah• Batu tunggul hasil daripada runtuhnya gerbang laut Batu tunggul di Taman Negara Bako, SarawakKeadaan pesisir pantai negara kita semakin terhakis akibat hakisan ombak. Berikan cadangan yang kreatif untuk mengurangkan fenomena tersebut.

p. 76

65• Teluk terbentuk akibat hakisan ombak terhadap batuan lembut di pinggir pantai. • Sebagai contoh, teluk di Malaysia adalah seperti: • Tanjung terbentuk akibat hakisan ombak terhadap batuan lembut.• Batuan keras yang kekal akan menganjur membentuk tanjung. • Sebagai contoh, tanjung di Malaysia adalah seperti:  Tanjung Datu (Sarawak) Tanjung Bungah (Pulau Pinang) Tanjung Piai (Johor)TanjungGerbang lautBatu tunggulBatu sisaPulau65Pulau Sipadanialah satu-satunya pulau laut (oceanic island) di Malaysia. Pulau laut ialah pulau yang terbentuk disebabkan oleh letusan gunung berapi di dasar laut.Teluk Chempedak, PahangTanjung Piai, JohorTeluk Batik (Perak)Teluk Kemang (Negeri Sembilan)Teluk Darvel (Sabah) Teluk Chempedak (Pahang)Info Info GEOGRAFI• Pulau ialah daratan yang dikelilingi oleh laut, contohnya:  Pulau Langkawi (Kedah) Pulau Redang (Terengganu) Pulau Sipadan (Sabah) Pulau Tatagan, Semporna (Sabah)Pulau Redang, Terengganu

p. 77

66105°36'0"E100°30'0"E6°54'0"N1°48'0"N66Saliran di MalaysiaSaliran di Malaysia merujuk kepada sungai dan tasik. Pada umumnya, sungaisungai di Malaysia adalah pendek, beraliran deras dan berliku-liku. Selain itu, terdapat beberapa tasik semula jadi dan tasik buatan manusia. Peta 6.2 Sungai dan tasik utama di MalaysiaSumber: Spati alworks Sdn. Bhd.S1S2S3S4S5S6SungaiPetunjukTasikSempadan AntarabangsaAktivitiTempat tinggal anda mungkin mempunyai keistimewaan yang boleh dimanfaatkan untuk menjana pendapatan penduduk. Cari maklumat tentang program inap desa melalui Internet atau sumber-sumber lain. Buatkan satu poster pada kad manila tentang program inap desa di tempat tinggal anda. Nyatakan keistimewaan bentuk muka bumi di tempat anda yang boleh menarik perhatian pelancong untuk berkunjung dan menginap di tempat anda.4° U2° U6° U104° TTasik KenyirTasik ChiniTasik Bera

p. 78

67115°48'0"E110°42'0"E6°54'0"N1°48'0"NSaliran di Malaysia:S1 Sungai MudaS2 Sungai PerakS3 Sungai KelantanS4 Sungai BernamS5 Sungai PahangS6 Sungai EndauS7 Sungai SugutS8 Sungai PadasS9 Sungai KinabatanganS10 Sungai BaramS11 Sungai RajangS12 Sungai Batang LuparMalaysia kaya dengan bentuk muka bumi yang menarik seperti keindahan semula jadi sungai dan tasik. Kami di Sarawak mempunyai sungai yang sesuai untuk pelbagai kegiatan seperti Sungai Rajang dan Sungai Baram.67S7S8S9S12S11S10114° TLaut China SelatanLaut SuluSungai KinabatanganSungai BaramSungai Rajang

p. 79

68KEPENTINGAN PELBAGAI BENTUK MUKA BUMI DI MALAYSIA6.3Kepelbagaian bentuk muka bumi di Malaysia membolehkan pelbagai kegiatan manusia dijalankan. Kegiatan tersebut berbeza-beza mengikut kesesuaian bentuk muka bumi.Kepentingan Tanah Tinggi68Jana Kuasa HidroelektrikKawasan tanah tinggi menerima hujan yang banyak sesuai untuk penjanaan kuasa hidroelektrik, contohnya:• Empangan Kenyir (Terengganu) • Empangan Temenggor (Perak)• Empangan Chenderoh (Perak)• Empangan Bakun (Sarawak)• Empangan Batang Ai (Sarawak)• Empangan Tenom Pangi (Sabah)Pertanian Kawasan tanah tinggi sesuai untuk tanaman hawa sederhana seperti sayur-sayuran, bunga-bungaan dan buah-buahan, contohnya:• Cameron Highlands (Pahang) • Tanah Tinggi Kundasang (Sabah)Tanaman strawberi di Cameron Highlands, PahangEmpangan Bakun, SarawakBukit Bendera, Pulau PinangPelanconganKawasan tanah tinggi mempunyai pemandangan yang menarik, suhu yang nyaman, sesuai untuk pelancongan, contohnya:• Bukit Bendera (Pulau Pinang)• Gunung Kinabalu (Sabah)• Genting Highlands (Pahang)

p. 80

69Kepentingan Tanah Pamah PetempatanKawasan tanah pamah yang rata serta struktur tanah yang stabil sesuai untuk petempatan, contohnya:• Kuala Lumpur • Alor Setar (Kedah)• Johor Bahru (Johor) • Sandakan (Sabah)Kawasan perindustrian di Taiping, PerakLapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur (KLIA)Tanaman nanas di Dataran JohorPetempatan di Sandakan, SabahPerhubungan dan PengangkutanJalan raya, landasan kereta api dan lapangan terbang dapat dibina di tanah pamah, contohnya:• Lebuhraya Utara – Selatan• Lapangan terbang KLIA• Landasan kereta api Laluan Pantai BaratPertanian Kawasan tanah pamah sesuai untuk pertanian, contohnya:• Padi di Dataran Kedah – Perlis, Dataran Kelantan dan Delta Rajang• Getah, kelapa sawit dan nanas di Dataran JohorPerindustrian dan PerdaganganKawasan tanah pamah dilengkapi kemudahan infrastruktur asas berpotensi menjadi kawasan perindustrian dan perdagangan, contohnya:• Kawasan perindustrian Perai (Pulau Pinang)• Kawasan perindustrian Shah Alam (Selangor)• Kawasan perindustrian Kamunting (Perak)Getah antara tanaman utama di Malaysia. Getah digunakan untuk menghasilkan pelbagai barangan getah untuk dieksport ke luar negara. Pada tahun 2015, eksport barangan getah dari Malaysia mencapai kira-kira RM18 bilion. Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms024Info Info GEOGRAFI

p. 81

70 SempadanSungai di Malaysia berfungsi sebagai sempadan antarabangsa dan sempadan negeri, contohnya: • Sungai Golok - sempadan antarabangsa antara negara Malaysia dengan negara Thailand • Sungai Bernam - sempadan antara negeri Selangor dengan Perak PerikananSungai dan tasik penting untuk kegiatan penternakan dan penangkapan ikan air tawar, contohnya:• Sungai Endau (Johor) • Sungai Rajang (Sarawak) • Sungai Pahang (Pahang) • Tasik Kenyir (Terengganu)Kepentingan SaliranBandar Temerloh di negeri Pahang dikenali sebagai ‘Bandar Ikan Patin’ kerana penternakan ikan patin dalam sangkar banyak dijalankan di Sungai Pahang sekitar daerah ini. Ikan patin juga menjadi masakan istimewa yang disajikan di restoran di bandar Temerloh.Info Info GEOGRAFISumber: Majlis Daerah TemerlohPengairan dan Penjanaan HidroelektrikSungai dijadikan empangan untuk penjanaan kuasa hidroelektrik, contohnya:• Empangan Tenom Pangi (Sabah)• Empangan Murum (Sarawak)• Empangan Kenering (Perak)• Empangan Pergau (Kelantan) Perhubungan dan PengangkutanSungai juga digunakan untuk mengangkut kayu balak, contohnya:• Sungai Kinabatangan (Sabah) • Sungai Rajang (Sarawak) • Sungai Baram (Sarawak)Sungai Golok, KelantanTasik Chini, PahangSungai Rajang, SarawakEmpangan Kenering, Perak

p. 82

71Pelancongan Kawasan pinggir laut mempunyai pelbagai ciri fizikal yang mampu menggalakkan kegiatan pelancongan, contohnya:• Pulau Pangkor (Perak) • Pulau Sipadan (Sabah)• Pulau Tioman (Pahang)AktivitiHasilkan folio bergambar berdasarkan salah satu bentuk muka bumi di Malaysia. Hasil tugasan kumpulan hendaklah dijadikan bahan rujukan di sudut bacaan kelas anda.Kepentingan Pinggir Laut PerikananAntara kawasan perikanan utama di Malaysia, contohnya:• Kuala Selangor (Selangor)• Kuala Muda (Kedah)• Sandakan (Sabah)PerlombonganKawasan pesisir pantai kaya dengan sumber mineral seperti petroleum dan gas asli. Sumber ini terdapat di luar kawasan pesisir pantai Terengganu, Sarawak dan Sabah.Sandakan, SabahPulau Sipadan, SabahPerikanan di SabahPelantar minyak, TerengganuPelabuhanKawasan pinggir laut berteluk dan terlindung daripada tiupan angin kencang sesuai dijadikan tapak pelabuhan, contohnya:• Pelabuhan Klang (Selangor)• Pelabuhan Pasir Gudang (Johor)Pelabuhan Klang, Selangor

p. 83

72 Ketinggian kurang daripada 180 m dari aras laut Lebih luas di pantai barat Semenanjung MalaysiaTanah PamahKepentingan Sesuai untuk aktiviti pertanian, petempatan, perhubungan dan pengangkutan serta perindustrian dan perdagangan Mempunyai pinggir laut yang panjang  Ciri-ciri fizikal yang menarik seperti pulau, tanjung dan telukPinggir LautKepentingan Sesuai untuk aktiviti pelancongan, perikanan, perlombongan dan pelabuhan Ketinggian melebihi 180 m dari aras laut Banjaran Titiwangsa merupakan 'tulang belakang' Semenanjung Malaysia. Gunung tertinggi di Malaysia ialah Gunung Kinabalu di Banjaran Crocker. Terdapat banyak sungai semula jadi dan tasik Bermula di kawasan tanah tinggi seperti Sungai Pahang dan Sungai Rajang Terdapat dua jenis tasik: tasik semula jadi dan tasik buatan manusia Tanah TinggiSaliranKepentingan Kawasan pelancongan Kawasan pertanian Menjana kuasa hidroelektrikKepentingan Sesuai untuk aktiviti penternakan dan penangkapan ikan air tawar, penjanaan kuasa hidroelektrik, perhubungan dan pengangkutan serta sempadan negeri dan antarabangsaBentuk Muka BumiIMBAS KEMBALIabc

p. 84

73B. Berdasarkan peta yang berikut, lengkapkan jadual dengan menamakan banjaran utama yang bertanda B1 hingga B6 dan gunung yang bertanda G1 hingga G5.A. Suaikan bentuk muka bumi yang berikut dengan kawasan yang betul.Tanah pamahPinggir lautTanah tinggiSaliran1. Teluk2. Sungai3. Delta4. Dataran tinggi5. Tanjung6. Banjaran7. Tanih aluvium8. TasikC. Dengan menggunakan kreativiti murid, hasilkan peta pemikiran untuk menyatakan kepentingan tanah tinggi di Malaysia berserta contoh kawasan. D. Melaka merupakan salah sebuah negeri yang melaksanakan penambakan pinggir laut. Sejauh manakah usaha ini meningkatkan potensi kawasan pinggir laut? Huraikan idea anda dengan contoh yang sesuai.B1 B4 B2 B5 B3 B6 G1 G4 G2 G5 G3 B4 B5 B6 G4 G5 73Cabaran PrestasiG1G2B1B2B3B4B6G3G4G5melebihi 501 meter201-500 meter0-200 meterGunungBanjaranPetunjukB5Laut China SelatanLaut Sulu

p. 85

3.Pandang darat fizikal peringkat aliran sungaiApakah bentuk pandang darat fizikal di sepanjang aliran sungai?1.SALIRANEKSPLORASI BABperingkat aliran sungaiApakah bentuk pandang darat fizikal di sepanjang aliran sungai?74Kepentingan sungai dan tasikNyatakan kepentingan tasik dan sungai di Malaysia.Sungai dan tasik merupakan saliran utama di Malaysia. Pernahkah anda terfikir tentang kepentingan air kepada manusia? Apakah kegunaan air selain dijadikan sebagai keperluan domestik?BAB7• Membincangkan pandang darat fizikal di setiap peringkat aliran sungai.• Mengenal pasti nama sungai dan tasik utama di atas peta Malaysia.• Membandingkan kepentingan sungai dan tasik utama di Malaysia.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 86

2.Sungai dan tasik utama di MalaysiaDi manakah lokasi sungai dan tasik utama di Malaysia?75

p. 87

Rajah 7.1 Peringkat aliran sungaiPANDANG DARAT FIZIKAL PERINGKAT 7.1ALIRAN SUNGAIPeringkat Hulu Sungai• Lurah sempit berbentuk ‘V’ • Bercerun curam• Aliran air yang deras • Banyak jeram dan air terjun• Terbentuk lubang periuk akibat hakisanPeringkat Tengah Sungai• Lurah berbentuk ‘U’ • Susuh bukit berpanca dan terhakis• Berlaku hakisan sungai• Likuan sungai76Aliran sungai ‘melompat’Aliran airLubang PeriukAliran sungai ‘melompat’Aliran airLubang PeriukAir terjunAliran sungai ‘melompat’Aliran airLubang PeriukJeramAliran airSusuh bukit berpancaLubang periukLubang periukAliran sungai ‘melompat’Bentuk muka bumi menyebabkan sungai di Malaysia terdiri daripada tiga peringkat aliran sungai. Jelaskan potensi di setiap peringkat aliran sungai yang boleh anda cadangkan.12Air mengalir melalui lurah dan kawasan tadahan hujan di tanah tinggi ke kawasan tanah rendah akhirnya ke tasik dan laut. Keadaan ini membentuk pelbagai pandang darat fizikal di setiap peringkat aliran sungai.

p. 88

Peringkat Hilir Sungai• Lurah semakin melebar dan cetek• Aliran sungai perlahan dan berliku-liku• Cerunnya lebih landai• Terbentuk tasik ladam, tetambak dan delta • Pemendapan sungai berlakuRajah 7.2 Proses pembentukan tasik ladam77HakisanHakisanPemendapan hakisanPemendapanPemendapanAir sungaiLikuan sungaiPemendapanTasik ladamAir sungaiTasik ladamPemendapanLikuanterpenggalAir sungaiLikuan terpenggal Proses Pembentukan Tasik LadamMendapan: Bahan yang telah dimendapkan, mengalami proses pengumpulan secara semula jadi seperti lumpur, pasir dan batu mendapSedimen: Bahan seperti lumpur, pasir, kelikir yang dibawa dan ditinggalkan oleh air, angin atau ais di permukaan tanahGlosariRajah 7.3 Proses pembentukan deltaProses pemendapan sedimenProses perluasan deltaDelta membentuk dataran rendahProses Pembentukan DeltaDelta ialah kawasan mendapandi muara sungai. Timbunan mendapan berlaku akibat aliran sungai semakin perlahan.LikuanterpenggalAliran sungaiLautMendapan1.Alur deltaLautMendapan2.3.LautDataran rendahMendapan3

p. 89

105°36'0"E100°30'0"E6°54'0"N1°48'0"NLaut China SelatanSUNGAI DAN TASIK UTAMA DI MALAYSIA7.2Sungai Kebanyakan sungai di Malaysia berpunca dari kawasantadahan hujan yang terletak di kawasan tanah tinggi. Sungai Pahang• Sungai Pahang terletak di negeri Pahang• Merupakan sungai yang terpanjang di Semenanjung Malaysia, iaitu kira-kira 457 kmTasik Kenyir• Terletak di hulu Sungai Kenyir• Merupakan tasik buatan manusia yang terbesar di Asia TenggaraTasik Bera• Tasik semula jadi terbesar di Malaysia• Terletak di daerah Bera (Pahang)78Sungai Bernam• Sungai Bernam mengalir dari Gunung Liang Timur• Merupakan sempadan semula jadi antara negeri Perak dan SelangorTasik Chini• Tasik Chini ialah tasik semula jadi• Terletak di daerah Pekan (Pahang)104oTSungai Endau• Sungai yang mengalir dari Banjaran Tahan di negeri Pahang• Sungai ini merupakan sempadan antara negeri Johor dan Pahang

p. 90

115°48'0"E110°42'0"E6°54'0"N1°48'0"NLaut SuluTasikTasik ialah kawasan takungan air. Di Malaysia terdapat tasik semula jadi dan tasik buatan manusia. Sungai Baram• Sungai yang berpunca dari Banjaran Iran dan mengalir ke arah barat79Sungai Rajang• Sungai yang terpanjang di Malaysia• Panjang sungai ini kira-kira 563 km• Mengalir dari Banjaran Iran ke Laut China SelatanSungai Kinabatangan• Sungai yang mengalir dari kawasan pergunungan di barat daya Sabah ke Laut SuluLoagan Bunut• Tasik semula jadi terbesar di Sarawak• Terletak kira-kira 120 km di tenggara MiriKawasan Kawasan simpanantadahan air seperti kawasan hutan, hujan:bukit, gunung dan tasikGlosariPeta 7.1 Sungai dan tasik utama di MalaysiaMahirMahirBerdasarkan peta 7.1, berikan nama sungai dan negeri yang betul.114oT6oU4oU2oUSungaiPetunjukSempadan AntarabangsaTasik

p. 91

KEPENTINGAN SUNGAI DAN TASIK DI MALAYSIA7.380Penjanaan Kuasa Hidroelektrik• Jana kuasa hidroelektrik ialah pembekal sumber tenaga elektrik yang utama di Malaysia.• Jana kuasa hidroelektrik dapat dibina kerana terdapat sungai-sungai yang beraliran deras.• Sebagai contoh, Empangan Pelagus (Sarawak) dan Empangan Kenering (Perak).Sumber Pengairan• Air sungai menjadi sumber pengairan utama bagi kegiatan pertanian seperti penanaman padi.• Sungai Muda (Kedah) dijadikan rancangan pengairan untuk penanaman padi di Dataran Kedah−Perlis yang membolehkan padi ditanam sekurang-kurangnya dua kali setahun.Kegunaan Domestik• Air sungai dijadikan sebagai sumber air untuk kegunaan domestik.• Antara sungai yang membekalkan sumber air untuk kegunaan domestik ialah Sungai Pahang, Sungai Rajang dan Sungai Kinabatangan.Kempen mencintai sungai merupakan salah satu usaha yang boleh dilaksanakan terutama kepada generasi muda melalui media massa. Kumpulkan maklumat tentang kempen-kempen yang dapat dilaksanakan dalam pengurusan sungai melalui laman web yang berikut:htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms025 Bentangkan hasil dapatan anda.Tali airKepentingan Sungai

p. 92

81Ikan tilapiaSempadan Semula Jadi• Terdapat beberapa batang sungai di Malaysia menjadi sempadan negeri dan sempadan antarabangsa.• Sebagai contoh, Sungai Bernam ialah sempadan antara negeri Perak dengan negeri Selangor manakala Sungai Golok ialah sempadan antarabangsa antara Malaysia dengan Thailand.Pengangkutan dan Perhubungan• Beberapa batang sungai di Sarawak dan Sabah dijadikan jalan perhubungan antara kawasan pedalaman dan bandar. • Sebagai contoh, Sungai Rajang dapat dimudiki sehingga ke Kapit di pedalaman Sarawak.Rekreasi dan Pelancongan• Beberapa batang sungai di Malaysia berarus deras, cetek dan jernih serta sesuai dijadikan kawasan rekreasi.• Sebagai contoh, Sungai Melaka terkenal dengan aktiviti rekreasi River Cruise manakala Sungai Sedim, Kulim (Kedah) dan Sungai Kiulu, Tamparuli (Sabah) terkenal dengan aktiviti meredah jeram (water rafting). Sumber Protein• Sungai membekalkan sumber ikan air tawar seperti ikan lampam, tilapia, patin, jelawat dan kelah.• Sebagai contoh, Sungai Kinabatangan, Sungai Beruas dan Sungai Endau.Aktiviti meredah jeram di Sungai Kiulu Kebelakangan ini, sungai-sungai di Malaysia semakin tercemar akibat kegiatan manusia. Sebagai seorang warganegara yang prihatin terhadap pencemaran sungai, huraikan langkahlangkah untuk mengatasi masalah pencemaran sungai di persekitaran anda.

p. 93

82Kegunaan Domestik• Tasik membekalkan sumber air untuk kegunaan harian kepada penduduk setempat.• Sebagai contoh, penduduk setempat di kawasan Tasik Bera (Pahang) menyalurkan air dari tasik ke rumah untuk kegunaan harian. Rekreasi dan Pelancongan• Tasik dijadikan sebagai tempat rekreasi dan pelancongan.• Sebagai contoh, Tasik Chini, Tasik Bera, Tasik Kenyir, Tasik Titiwangsa dan Tasik Putrajaya.Tasik Titiwangsa, Kuala LumpurEmpangan Temenggor, PerakBahagikan kelas anda kepada beberapa kumpulan. Setiap kumpulan dikehendaki menghasilkan teks pidato yang bertajuk ‘Kepentingan Sungai dalam Kehidupan’. Pilih seorang wakil bagi setiap kumpulan untuk menyampaikan pidato tersebut. Guru akan menjadi hakim untuk menentukan pemenang.Penjanaan Kuasa Hidroelektrik• Tasik dan sungai juga dijadikan tapak untuk menjana kuasa hidroelektrik kerana tasik mempunyai takungan air yang banyak.• Sebagai contoh, Empangan Temenggor (Perak), Empangan Murum (Sarawak) dan Empangan Kenyir (Terengganu)Sumber Protein• Tasik membekalkan sumber ikan air tawar kepada penduduk setempat. Keadaan habitat semula jadi tasik yang masih terpelihara membolehkan pembiakan pelbagai jenis ikan air tawar.• Sebagai contoh,Tasik Bera kaya dengan pelbagai spesies ikan air tawar seperti ikan baung, haruan, lampam dan sebarau.Kepentingan TasikAktiviti

p. 94

83IMBAS KEMBALIabcTiga peringkat fizikal• Hulu sungai• Tengah sungai• Hilir sungaiSalirandi MalaysiaKepentingan sungai• Sumber pengairan• Sumber protein• Sempadan semula jadi• Kegunaan domestik• Pengangkutan dan perhubungan• Jana kuasa hidroelektrik• Rekreasi dan pelanconganKepentingan tasik• Sumber protein• Kegunaan domestik• Jana kuasa hidroelektrik• Rekreasi dan pelanconganSungai dan Tasik Utama di MalaysiaSungai• Sungai Pahang sungai terpanjang di Semenanjung Malaysia• Sungai Kinabatangan sungai terpanjang di Sabah• Sungai Rajang sungai terpanjang di MalaysiaTasik semula jadi• Tasik Chini• Tasik Bera• Loagan BunutTasik buatan• Tasik Kenyir• Tasik TemenggorKepentingan Sungai dan Tasik di MalaysiaPandang Darat Fizikal SungaiKita perlu bersama-sama memelihara sungai dan tasik di negara kita. Sungai dan tasik banyak memberi manfaat kepada kita.

p. 95

84A. Nyatakan pandang darat fizikal bagi tiga peringkat aliran sungai seperti yang ditunjukkan pada rajah yang berikut:(i) Nyatakan tiga persamaan kepentingan sungai dan tasik.(ii) Berdasarkan salah satu jawapan anda di (i), huraikan cara untuk mengekalkan keadaan tersebut. Peringkat Hulu Sungai • • • Peringkat Tengah Sungai• • • Peringkat Hilir Sungai• • • Cabaran PrestasiB. Lihat peta minda di bawah dan jawab soalan-soalan yang berikut:SungaiTasik• Kepentingan• •

p. 96

C. Jawab soalan yang berikut: (i) Mengapakah lurah sungai di peringkat hulu berbentuk ‘V’? (ii) Bagaimanakah tasik ladam terbentuk? (iii) Mengapakah delta terbentuk di muara sungai? (iv) Di bahagian manakah hakisan sungai banyak berlaku? (v) Mengapakah pemendapan berlaku di bahagian hilir sungai?D. Berdasarkan kepada beberapa gambar yang diberi oleh guru anda, kumpul maklumat seperti yang berikut:(i) nama sungai (ii) kepentingan sungai(iii) peringkat sungai tersebut (iv) lakaran pandang darat fizikal aliran sungaiE. Terangkan tiga kepentingan sungai dan tasik di Malaysia. (i) (ii) (iii) 85

p. 97

86Taburan penduduk Adakah bilangan penduduk Malaysia di setiap negeri sekata?1.PENDUDUKDI MALAYSIA86Penduduk di Malaysia terdiri daripada pelbagai kaum dan bangsa. Mereka tinggal di seluruh pelosok negara. Namun, terdapat kawasan yang padat penduduk dan juga kawasan yang jarang penduduk. Mengapakah keadaan sedemikian berlaku? Mengapakah terdapat kawasan di negara kita yang tidak mempunyai penduduk?BAB8• Menjelaskan dengan contoh taburan penduduk di Malaysia.• Membincangkan faktor-faktor yang mempengaruhi taburan penduduk di Malaysia.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 98

87EKSPLORASI BAB2.Faktor yang mempengaruhi taburan pendudukMengapakah kepadatan penduduk di kawasan luar bandar tidak padat berbanding penduduk di kawasan bandar seperti Bandaraya Kuala Lumpur?87

p. 99

88Johor BahruBandaraya MelakaSerembanShah Alam2oU4oU6oUKuala LumpurPutrajayaKuantanIpohKuala TerengganuKota BharuGeorgetownAlor SetarKangarTaburan penduduk merujuk kepada sebaran penduduk di sesuatu kawasan atau negara. Menurut sumber Jabatan Perangkaan Malaysia, anggaran jumlah penduduk Malaysia pada tahun 2016 adalah seramai 31.7 juta orang. Taburan penduduk di Malaysia tidak sekata. Secara umumnya, terdapat kawasan yang berpenduduk padat, sederhana dan jarang. Peta 8.1 menunjukkan taburan penduduk di Malaysia.8.1TABURAN PENDUDUK DI MALAYSIAKawasan Berpenduduk Padat• Menjadi tumpuan penduduk kerana kawasannya rata dan subur serta sesuai untuk pelbagai kegiatan seperti pertanian, perindustrian, perniagaan dan perlombongan• Antara bandar utama yang berpenduduk padat ialah Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Shah Alam (Selangor), Kuching (Sarawak), Kota Kinabalu (Sabah), Ipoh (Perak), Alor Setar (Kedah) dan Johor Bahru (Johor)1Ketahui Dasar Kependudukan Negara melalui laman web yang berikut. Buat catatan dan pamerkan di sudut maklumat kelas anda.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms026Bandaraya Kuching, Sarawak104oTJumlah penduduk Malaysia sehingga bulan Julai 2016 berjumlah kira-kira 31.7 juta orang. Apakah yang akan berlaku jika jumlah penduduk Malaysia mencecah 70 juta orang?Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia

p. 100

89Laut China SelatanLaut SuluInfo Info GEOGRAFIKota KinabaluLabuanKuchingPetunjukPadatSederhanaJarangIbu NegeriPeta 8.1 Taburan penduduk di MalaysiaKawasan Berpenduduk Jarang• Tertumpu di kawasan yang berhutan tebal dan kawasan tanah tinggi• Melibatkan kawasan bergunung-ganang dan kawasan pedalaman• Antara kawasan berpenduduk jarang ialah Tasik Banding (Perak), Kuala Tahan (Pahang) dan Kapit (Sarawak)3Kawasan Berpenduduk Sederhana• Banyak tertumpu di kawasan pertanian, pesisir pantai dan bandar kecil• Antara bandar berpenduduk sederhana ialah Tumpat (Kelantan), Dungun (Terengganu) dan Felda Tunku (Sabah)2Tumpat, KelantanPerkampungan Orang Asli89Formula kepadatan penduduk.Jumlah Penduduk (orang) Keluasan Kawasan (km2)Padat: lebih daripada 200 orang bagi sekilometer persegiSederhana: 50 – 200 orang bagi sekilometer persegiJarang: kurang daripada 50 orang bagi sekilometer persegiKepadatan penduduk :114oTSempadan Antarabangsa

p. 101

90Taburan penduduk di Malaysia yang tidak sekata dipengaruhi oleh faktor-faktor tertentu. Keadaan tersebut secara langsung akan mempengaruhi perkembangan dan pembangunan bagi sesuatu kawasan. Faktor-faktor yang mempengaruhi taburan penduduk di Malaysia merangkumi faktor fizikal, ekonomi, sosial dan dasar kerajaan/governan.8.2FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI TABURAN PENDUDUK MALAYSIATanah Pamah• Kawasan tumpuan penduduk kerana sesuai untuk pelbagai aktiviti ekonomi dan kawasan petempatan• Sebagai contoh, kawasan Dataran Kedah–Perlis dan Dataran Kelantan merupakan kawasan pertanian• Antara kawasan tanah pamah yang menjadi bandar, ialah Seremban (Negeri Sembilan), Petaling Jaya (Selangor) dan Sibu (Sarawak)Tanah Tinggi• Kawasan ini kurang menjadi tumpuan penduduk akibat darjah ketersampaianyang rendah• Kawasan kediaman juga sukar dibina dan memerlukan kos yang tinggi kerana bentuk muka bumi yang tidak rata• Kawasan berpenduduk jarang melibatkan kawasan banjaran di Malaysia, contohnya Ulu Tembeling (Pahang), kawasan Banjaran Kapuas Hulu (Sarawak) dan Banjaran Tahan (Pahang)Seremban, Negeri SembilanPinggir Laut dan Saliran• Kawasan yang berpenduduk padat dan sederhana padat• Menjadi tumpuan penduduk akibat pengaruh kegiatan ekonomi perikanan dan pertanian• Kawasan pesisir pantai dan sungai menyediakan kemudahan perhubungan yang baik seperti di Besut (Terengganu), sepanjang Sungai Rajang (Sarawak) dan Sungai Kinabatangan (Sabah)• Terdapat juga kawasan berpenduduk jarang terutama di kawasan berpaya, contohnya sekitar Tasik Chini dan Tasik Bera (Pahang)1. Faktor Fizikal1Darjah Keadaan atau kuantiti yang menggambarkan cepatnya sesuatu lokasi dapatKetersampaian:ditujui dari lokasi lain dan dengan itu memudahkan pertemuan dan interaksiInfrastruktur: Kemudahan atau perkhidmatan asas untuk membangunkan sesuatu masyarakatGlosari

p. 102

91Infrastruktur• Kawasan yang mempunyai kemudahan seperti bekalan air, elektrik, kemudahan telekomunikasi serta kemudahan pengangkutan menjadi tumpuan penduduk • Kawasan pedalaman berpenduduk jarang kerana tidak mempunyai kemudahan sosial yang lengkapPendidikan• Kawasan yang mempunyai kemudahan pendidikan seperti pusat pengajian tinggi menjadi pilihan• Sebagai contoh, Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI), Tanjung Malim (Perak) serta Universiti Teknologi Malaysia (UTM), Skudai (Johor) dan Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM), Bangi (Selangor)Perlombongan• Kegiatan perlombongan petroleum dan gas asli di Kerteh (Terengganu) dan Miri (Sarawak) menyebabkan kawasan tersebut menjadi tumpuan penduduk1. Faktor Sosial3Pertanian• Kegiatan pertanian di Dataran Kedah–Perlis, Dataran Kelantan dan Delta Rajang menjadikan kawasan tersebut berpenduduk padatPerikanan• Kawasan perikanan juga menjadi kawasan tumpuan penduduk• Kawasan perikanan berpenduduk sederhana padat, contohnya Semporna (Sabah), Tumpat (Kelantan) dan Kemaman (Terengganu)1. Faktor Ekonomi2Kerteh, TerengganuUniversiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI), Tanjung Malim, PerakPerindustrian• Sektor perindustrian mampu menyediakan peluang pekerjaan yang menggalakkan penghijrahan penduduk • Sebagai contoh, kawasan perindustrian di Bayan Lepas (Pulau Pinang), Shah Alam (Selangor), Batu Berendam (Melaka) dan Nilai (Negeri Sembilan)Sekiranya anda diberi pilihan untuk tinggal di sesuatu kawasan, kawasan manakah yang akan anda pilih? Terangkan sebab-sebab anda memilih kawasan tersebut.

p. 103

92MahirMahirPembukaan Bandar Baharu• Pembukaan bandar baharu dapat menarik lebih banyak penduduk berhijrah • Perpindahan pusat pentadbiran persekutuan ke Putrajaya menyebabkan kawasan tersebut berpenduduk padatTanah Rancangan• Pembukaan kawasan pertanian melalui Rancangan Tanah Persekutuan (FELDA) menyebabkan kawasan tersebut berpenduduk sederhana padat• Sebagai contoh, kawasan Felda Kampung Sertik (Pahang) dan Felda Sahabat (Sabah)Kelestarian: Keadaan (hutan, persekitaran dan lain-lain) yang tidak berubah atau yang terpelihara seperti asalGovernan: Fungsi yang berkaitan dengan dasar kerajaan dan pentadbiranPewartaan Hutan Simpan dan Taman Negara• Langkah kerajaan mewartakan kawasan tertentu sebagai hutan simpan dan taman negara demi kelestarian alam menjadikan kawasan tersebut berpenduduk jarang • Sebagai contoh, Taman Negara (Pahang), Taman Negara (Pulau Pinang) dan Hutan Simpan Royal Belum (Perak)Pilih satu kawasan di Malaysia dan kenal pasti taburan penduduk di kawasantersebut. Jelaskan faktor-faktor yang mempengaruhi taburan penduduknya.PutrajayaHutan Simpan Royal Belum, PerakDasar Kerajaan/Governan4Kawasan perkampungan FELDAGlosariKemajuan teknologi memungkinkan kawasan pedalaman diteroka untuk tujuan petempatan manusia. Terangkan sejauh mana kemajuan teknologi dapat mengubah kawasan berpenduduk jarang kepada kawasan berpenduduk padat.

p. 104

93Ekonomi• Pertanian• Perlombongan • Perikanan• PerindustrianSosial• Infrastruktur• PendidikanDasar Kerajaan/Governan• Pembukaan bandar baharu• Pewartaan taman negara dan hutan simpan • Tanah rancanganTaburan Penduduk Penduduk padat• Lebih daripada 200 orang bagi sekilometer persegiPenduduk jarang• Kurang daripada 50 orang bagi sekilometer persegiFaktor yang Mempengaruhi Taburan Penduduk 93Penduduk sederhana• 50 hingga 200 orang bagi sekilometer persegiPendudukdi MalaysiaIMBAS KEMBALIabcFizikalBentuk muka bumi:• Tanah pamah • Tanah tinggi• Pinggir laut dan saliranPenduduk Malaysia yang berbilang kaum hidup bersatu padu. Oleh itu, Malaysia dapat berkembang maju dalam pelbagai bidang.

p. 105

94Cabaran Prestasi A. Lengkapkan jadual di bawah. Lebih daripada 200 orang bagi sekilometer persegi 50 hingga 200 orang bagi sekilometer persegi Kurang daripada 50 orang bagi sekilometer persegiCiri Taburan PendudukKepadatan B. Cari perkataan tersembunyi berpandukan petunjuk yang diberikan.1.2.3.94Petunjuk 1. Kawasan berpenduduk melebihi 200 orang bagi sekilometer persegi.2. Tertumpu di kawasan pertanian.3. Nama tempat berpenduduk jarang.4. Bentuk muka bumi yang menjadi tumpuan penduduk.5. Faktor taburan penduduk yang berkaitan bentuk muka bumi.6. Kawasan berpenduduk sederhana padat di pesisir pantai akibat pengaruh aktiviti ini.7. Kemudahan bekalan elektrik, air dan telekomunikasi.8. Berkaitan peranan yang dimainkan oleh pihak berkuasa.9. Pembukaan kawasan baru untuk kegiatan pertanian.10. Faktor yang melibatkan pusat pengajian tinggi awam dan swasta.

p. 106

95ASUUDTHKOVIARFRZLAYIIEZRDROYTKSFMZIUFAMAALATENEAKANIAHTAOKKORXGSPIOGGMUTNWAPPIZGEEHMATLRPAKLFITKDKAZTAANULKDIAEASSPDTHDCFSPHFIQENENKXSFPULEAHAGINDKNESOSNGIRUVAAPALELNNTZDACZISPEURSTBFEOETAHINLAAHPRAAMKHRASGAUOHAKNTADAEAATANAHRANCANGANLJUHMYIINSFRA RSTUKTURC. Bahagikan kelas kepada beberapa kumpulan. Setiap kumpulan diminta mengumpulkan maklumat tentang salah satu faktor yang mempengaruhi taburan penduduk di Malaysia. Bentangkan hasil dapatan kumpulan masing-masing di dalam kelas.D. Lakukan pemerhatian berkaitan dengan jenis taburan penduduk di kawasan tempat tinggal anda. Nyatakan faktor-faktor yang mempengaruhi taburan penduduk tersebut.

p. 107

Gambar di atas menunjukkan Kuala Lumpur pada tahun 1900-an. Kegiatan perlombongan bijih timah telah menyebabkan Kuala Lumpur semakin berkembang menjadi sebuah kawasan petempatan yang dihuni oleh ramai penduduk. Dapatkah anda menceritakan jenis dan pola petempatan di Kuala Lumpur pada tahun 1900-an berbanding dengan sekarang?Sumber: Arkib Negara Malaysia1.Jenis petempatan di MalaysiaApakah jenis petempatan yang terdapat di Malaysia?PETEMPATAN DI MALAYSIABAB9• Membincangkan jenis petempatan yang terdapat di Malaysia.• Menjelaskan dengan contoh empat pola petempatan di Malaysia.• Membezakan fungsi petempatan bandar dan luar bandar di Malaysia.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran96

p. 108

Fungsi petempatan bandar dan luar bandar2.Pola petempatan di MalaysiaBagaimanakah cara hendak mengenali pola petempatan tersebut?3.EkonomiFungsiKerajaan /GovernanSosialNyatakan fungsi petempatan bandar dan petempatan luar bandar.EKSPLORASI BABBerjajarBerselerakBerpusatBerkelompok97

p. 109

JENIS-JENIS PETEMPATAN DI MALAYSIA9.1Pertambahan jumlah penduduk pada setiap tahun menyebabkan berlakunya perubahan dan pertambahan kawasan kediaman atau petempatan. Petempatan di Malaysia terbahagi kepada dua jenis, iaitu petempatan bandar dan petempatan luar bandar.Petempatan BandarPetempatan bandar merujuk kepada kawasan petempatan yang mempunyai jumlah penduduk yang padat. Bandaraya Georgetown, Pulau PinangBandaraya Miri, Sarawak merupakan bandar raya pertama di Malaysia yang bukan berstatus ibu negeri. Pada 20 Mei 2005, bandar raya ini telah diberi gelaran sebagai “Bandaraya Peranginan”.Sumber: Majlis Bandaraya MiriInfo Info GEOGRAFIJumlah penduduk melebihi 10 000 orang1.Mempunyai kemudahan asas yang pelbagai2.Kawasan kediaman berciri moden3.Kegiatan ekonomi melibatkan sektor:• perindustrian • perniagaan • pembinaan • pentadbiran • perkhidmatan4.Ciri Petempatan Bandar di Malaysia98

p. 110

Petempatan Luar BandarPetempatan luar bandar merujuk kepada kawasan petempatan yang mempunyai kepadatan penduduk yang rendah. Kawasan kampungKebun cili Aktiviti penternakan lembuTerokai maklumat berkaitan bandar terbesar di dunia dan kongsi maklumat tentang kegiatan ekonomi yang menjadi teras kepada pembangunan bandar tersebut dengan rakan sekelas anda.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms027Jumlah penduduk kurang daripada 10 000 orang1.2.Kemudahan asas yang minimumKegiatan ekonomi terhad kepada sektor:• pertanian • penternakan • industri desa4.Kawasan kediaman sederhana dan berciri tradisional3.Pelan Induk Pembangunan Luar Bandar (PIPLB) merupakan satu langkah kerajaan bagi membangunkankawasan luar bandar. PIPLB menggariskan visi untukmenjadikan luar bandar sebagai kawasan yang ekonominya berdaya maju, masyarakatnya sejahtera dan persekitaran lestari.Sumber: Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan WilayahInfo Info GEOGRAFICiri Petempatan Luar Bandar di Malaysia99

p. 111

Pola petempatan ialah corak atau reka bentuk susunan kawasan kediaman manusia di sesuatu tempat atau kawasan. Secara umumnya, terdapat empat pola petempatan yang wujud di Malaysia, iaitu berpusat, berkelompok, berjajar dan berselerak.POLA PETEMPATAN DI MALAYSIA9.2• Susun atur rumah adalah secara berkelompok dan terancang di sesuatu kawasan• Terdapat juga di kawasan petempatan Rancangan Pembangunan Tanah Persekutuan seperti Felda Trolak (Perak), Felda Air Tawar (Johor) dan Felda Sahabat (Sabah)Petempatan Berkelompok• Rumah atau bangunan dibina secara rapat di sesuatu kawasan yang menjadi tumpuan penduduk• Terdapat di kawasan persimpangan jalan raya atau taman perumahan, contohnya petempatan di Bandar Tun Razak (Kuala Lumpur)• Terdapat kemudahan yang melibatkan pusat perniagaan, pelabuhan dan rumah ibadatPetempatan Berpusat100

p. 112

• Rumah dan bangunan dibina secara berselerak dan berjauhan antara satu sama lain• Kelihatan bertaburan dan tidak seragam• Terdapat di kawasan kampung, kebun kecil getah dan sayur, contohnya di Bukit Tinggi (Pahang) dan Kundasang (Sabah)Petempatan Berselerak• Rumah atau bangunan dibina di sepanjang jalan raya dan di tepi pantai• Kelihatan tersusun secara deretan dan hampir seragam• Terdapat di kawasan pinggir laut dan sepanjang sungai, contohnya di sepanjang Sungai Rajang (Sarawak) dan pesisir pantai Kuala Besut (Terengganu)Petempatan BerjajarAktivitiObjektif:Membina model pola petempatan Bahan: Penutup botol, kadbod terpakai dan alat tulisKaedah: 1. Pilih satu pola petempatan yang bersesuaian dengan tempat tinggal anda.2. Hasilkan satu model pola petempatan tersebut.3. Labelkan ciri-ciri pola petempatan yang anda hasilkan.4. Pamerkan hasil kerja anda di sudut pameran kelas atau di pusat sumber sekolah.Ketahui maklumat lanjut berkaitan pola petempatan melalui laman web berikut:Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms028101

p. 113

FUNGSI PETEMPATAN BANDAR DAN LUAR BANDAR9.3Bandar Perlombongan•Bandar yang berkembang akibat penerokaan sumber mineral• Menawarkan pelbagai peluang pekerjaan kegiatan perlombongan dan cari gali• Sebagai contoh, Bintulu (Sarawak) dan Kerteh (Terengganu) yang berfungsi sebagai bandar perlombongan petroleum dan gas asliBandar Teknologi Maklumat•Bandar yang berperanan mengembangkan teknologi maklumat dan telekomunikasi (ICT)• Terdapat pelbagai peluang pekerjaan yang melibatkan penggunaan ICT termasuk pemasaran dan pengaturcaraan komputer• Sebagai contoh, Cyberjaya (Selangor) dan Taman Teknologi Malaysia (Kuala Lumpur)Kawasan petempatan bandar dan luar bandar mempunyai fungsi tersendiri. Fungsi petempatan merujuk kepada peranan bagi sesuatu kawasan petempatan yang merangkumi ekonomi, sosialdankerajaan/governan.Fungsi Petempatan Bandar1EkonomiBerkembang seiring dengan fungsi pembangunan sesuatu kawasan petempatan bandar dalam menjana pendapatan penduduk dan negaraBandar Perindustrian•Bandar yang mempunyai pelbagai kegiatan industri• Kebanyakan penduduk bekerja dalam bidang pengeluaran, kejuruteraan dan teknikal• Sebagai contoh, Shah Alam (Selangor) dan Perai (Pulau Pinang)Bandar Pelancongan•Bandar yang terkenal dengan pelbagai aktiviti pelancongan•Menawarkan pelbagai peluang pekerjaan dalam sektor peniagaan dan sektor pelancongan• Sebagai contoh, Port Dickson (Negeri Sembilan) dan Bandaraya Melaka (Melaka)Bandar Pelabuhan•Bandar yang melibatkan urusan import dan eksport• Penduduk terlibat dalam sektor perkapalan dan penguatkuasaan maritim• Sebagai contoh, Pasir Gudang (Johor), Klang (Selangor), Georgetown (Pulau Pinang), Bintulu (Sarawak) dan Teluk Sepanggar (Sabah)102

p. 114

Bandar Pendidikan•Terdapat institusi pendidikan tinggi yang menawarkan peluang pendidikan•Wujud peluang pekerjaan sebagai pensyarah atau kakitangan institusi pendidikan tinggi•Sebagai contoh, Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI), Tanjung Malim (Perak)Bandar Satelit•Berperanan sebagai bandar sokongan kepada bandar utama•Peluang pekerjaan dalam pelbagai sektor•Sebagai contoh, Petaling Jaya (Selangor) dan Senawang (Negeri Sembilan)Bandar Diraja•Bandar yang menjadi tempat terletaknya istana, iaitu kediaman rasmi bagi sultan atau raja•Wujud peluang pekerjaan sampingan kepada penduduk setempat disebabkan aktiviti pelancongan•Sebagai contoh, Pekan (Pahang), Kuala Kangsar (Perak) dan Arau (Perlis)Bandar Pentadbiran•Berfungsi sebagai ibu negeri, ibu negara atau pusat pentadbiran•Menawarkan pelbagai bentuk perkhidmatan kepada penduduk•Sebagai contoh, Putrajaya sebagai Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan manakala Kota Kinabalu (Sabah), Kuantan (Pahang) dan Kangar (Perlis) berperanan sebagai ibu negeri•Berfungsi sebagai pintu keluar masuk negara•Kegiatan pelancongan dan perdagangan yang rancak•Sebagai contoh, Rantau Panjang (Kelantan) dan Padang Besar (Perlis)•Menempatkan pangkalan tentera yang menjadikan bandar ini berkembang sebagai kawasan petempatan yang lebih besar•Sebagai contoh, Lumut (Perak) dan Port Dickson (Negeri Sembilan)2Sosial:Merujuk kepada fungsi bandar dalam menyediakan kemudahan perkhidmatan kepada penduduk:Merujuk kepada fungsi yang berkaitan dengan dasar kerajaan dan pentadbiran103

p. 115

Fungsi Petempatan Luar BandarPetempatan luar bandar mempunyai fungsi yang berbeza daripada petempatan bandar. Perbezaan ini dapat dilihat dari segi ekonomi, sosial dan kerajaan/governan.• Petempatan luar bandar turut mempunyai kemudahan sosial seperti rumah ibadat, klinik kesihatan, perkhidmatan pos, bekalan air dan elektrikSosial• Perkhidmatan pengurusan pentadbiran terdapat di luar bandar• Penduduk dapat menyelesaikan urusan mereka melalui pejabat penghulu, ketua kampung, tok batin, tuai rumah atau penggawa yang menjadi wakil kepada kerajaan dan menjalankan peranan serta tanggungjawabnya terhadap masyarakat setempat• Balai raya juga berperanan sebagai pusat kegiatan kemasyarakatanKerajaan/Governan• Terdapat pelbagai kegiatan ekonomi, iaitu pertanian, penternakan, perlombongan dan industri desa yang menawarkan peluang pekerjaan• Pertanian di kawasan luar bandar merangkumi penanaman padi, getah, kelapa sawit dan sayur-sayuran• Penternakan lembu, kambing serta penternakan ikan air tawar• Perlombongan melibatkan penerokaan sumber mineral• Industri desa membolehkan penduduk menghasilkan produk seperti kraftangan dan makananEkonomiAktivitiBahaskan tajuk ‘Petempatan bandar lebih baik daripada petempatan luar bandar’. Persembahkan aktiviti perbahasan kumpulan anda dengan bantuan guru di hadapan kelas.Dapatkah anda bayangkan keadaan negara kita sekiranya terdapat petempatan luar bandar sahaja? Apakah yang akan berlaku?104

p. 116

Luar BandarKerajaan/Governan:• Terdapat kemudahan urusan pentadbiran seperti pejabat penghulu dan balai rayaEkonomi:• Penglibatan penduduk dalam kegiatan pertanian, penternakan, perlombongan dan industri desaSosial:• Terdapat kemudahan seperti rumah ibadat, klinik, pejabat pos, perkhidmatan telefon, bas dan teksiPola PetempatanJenis PetempatanFungsi PetempatanBandar• Jumlah penduduk melebihi 10 000 orang• Kemudahan perkhidmatan dan sosial yang lebih moden• Peluang pekerjaan dalam pelbagai sektorLuar Bandar• Jumlah penduduk kurang daripada 10 000 orang• Kemudahan perkhidmatan sosial yang minimum• Peluang pekerjaan yang terhad kepada sektor tertentu sahajaBandarSosial:• Bandar pendidikan• Bandar satelit• Bandar dirajaEkonomi:• Bandar perindustrian• Bandar pelabuhan• Bandar perlombongan• Bandar pelancongan• Bandar Teknologi MaklumatKerajaan/Governan:• Bandar pentadbiran• Bandar pertahanan• Bandar sempadanPetempatan di MalaysiaIMBAS KEMBALIabcBerpusatBerkelompokBerjajarBerselerak105

p. 117

A. Berdasarkan jenis petempatan dalam foto X dan Y, buat perbandingan dari segi jenis petempatan, jumlah penduduk dan kegiatan ekonomi.X YCabaran PrestasiPerbandingan foto X dan YFoto XFoto YJenis PetempatanKegiatan EkonomiJumlah PendudukCiri-ciri106

p. 118

B. Lakarkan pola petempatan dalam rajah di bawah. Kemudian, tuliskan ciri-ciri bagi setiap pola tersebut.C. Huraikan fungsi-fungsi petempatan bagi jenis petempatan di bawah.BerpusatBerkelompok2.3.4.1.BerjajarBerselerakPola PetempatanD. Kumpulkan maklumat tentang kawasan tempat tinggal anda berdasarkan fungsi petempatan. Jelaskan fungsi ekonomi, sosial dan governan dan tulis di atas kertas mahjung. Tampalkan hasil kerja murid di sudut mata pelajaran kelas anda.Ekonomi SosialKerajaan/GovernanPetempatanFungsi Petempatan1. Petempatan Bandar2. Petempatan Luar Bandar107

p. 119

108Negara-negara di Asia TenggaraSebutkan nama negara-negara yang terletak di Asia Tenggara.1.Terdapat 11 buah negara di Asia Tenggara termasuk Malaysia. Tahukah anda nama negara-negara tersebut? Bagaimanakah keadaan bentuk muka buminya? 108120°54'0"E120°54'0"E115°48'0"E115°48'0"E110°42'0"E110°42'0"E105°36'0"E105°36'0"E100°30'0"E100°30'0"E95°24'0"E95°24'0"E90°18'0"E90°18'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SBENTUK MUKA BUMI DAN SALIRAN DI ASIA TENGGARA104oT0o14oULaut China SelatanLautan HindiLaut SuluBAB10• Menyatakan nama negara-negara di Asia Tenggara.• Menjelaskan dengan contoh bentuk muka bumi di Asia Tenggara.• Menjelaskan dengan contoh sungai dan tasik utama di Asia Tenggara.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 120

109Sungai dan tasik utama di Asia TenggaraNyatakan sungai dan tasik utama di Asia Tenggara.3.2.Bentuk muka bumi di Asia TenggaraApakah bentuk muka bumi di Asia Tenggara? EKSPLORASI BAB109141°18'0"E141°18'0"E136°12'0"E136°12'0"E131°6'0"E131°6'0"E126°0'0"E126°0'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SUDanau Toba, IndonesiaSungai Mekong, VietnamTonle Sap, KembojaGunung Pinatubo, FilipinaTLautan Pasifik

p. 121

Asia Tenggara terletak di bahagian tenggara Benua Asia. Kedudukannya antara latitud 11° S hingga 28° U dan longitud 93° T hingga 135° T. Terdapat 11 buah negara di Asia Tenggara. Asia Tenggara meliputi kawasan seluas 4 506 600 km persegi.NEGARA-NEGARA DI ASIA TENGGARA10.1110LaosVietnamThailandKembojaMalaysiaPeta 10.1 Kedudukan negara-negara di Asia Tenggara110°42'0"E110°42'0"E105°36'0"E105°36'0"E100°30'0"E100°30'0"E95°24'0"E95°24'0"E90°18'0"E90°18'0"E27°18'0"N8°24'0"SKuala LumpurBandar Seri BegawanMALAYSIAMALAYSIABRUNEI DARUSSALAMJakartaINDONESIANaypyidawHanoiVientianeBangkokPhnom PenhMYANMARLAOSVIETNAMTHAILANDKEMBOJA•104oT0o14oUMyanmarLaut China SelatanLautan HindiSINGAPURA

p. 122

Asia Tenggara terbahagi kepada Tanah Besar Asia Tenggara dan Kepulauan Asia Tenggara.• Negara yang terletak di Tanah Besar Asia Tenggara ialah Malaysia (Semenanjung Malaysia), Myanmar, Thailand, Kemboja, Laos dan Vietnam.• Negara yang terletak di Kepulauan Asia Tenggara ialah Malaysia (Sabah dan Sarawak), Singapura, Brunei Darussalam, Indonesia, Timor Leste dan Filipina.111Brunei DarussalamSingapuraIndonesiaFilipinaTimor Leste141°18'0"E141°18'0"E136°12'0"E136°12'0"E131°6'0"E131°6'0"E126°0'0"E126°0'0"E120°54'0"E120°54'0"E8'0"E8'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SUDiliTIMOR LESTEManilaFILIPINAPetunjukIbu Negara•Sempadan Antarabangsa122oTLaut SuluLautan Pasifik

p. 123

Bentuk muka bumi di Asia Tenggara terdiri daripada kawasan tanah tinggi, tanah pamah dan kawasan pinggir laut. Terdapat juga gunung berapi di beberapa kawasan di Indonesia dan Filipina.BENTUK MUKA BUMI DI ASIA TENGGARA10.2Pinggir Laut• Semua negara di Asia Tenggara mempunyai pinggir laut kecuali Laos.• Laut yang terdapat di Asia Tenggara adalah seperti Laut Andaman, Laut China Selatan, Laut Jawa, Laut Sulawesi dan Laut Sulu.• Pinggir laut di Asia Tenggara cetek dan dikenali sebagai pentas benua.Tanah Pamah • Tanah pamah banyak terdapat di delta dan lembah sungai.• Kawasan yang subur dan sesuai untuk kegiatan pertanian seperti penanaman padi.• Kawasan ini berpenduduk padat kerana petempatan dan jaringan perhubungan mudah dibina.• Sebagai contoh, Delta Sungai Mekong (Vietnam), Delta Sungai Irrawaddy (Myanmar) dan Lembah Menam Chao Phraya (Thailand).112Peta 10.2 Bentuk muka bumi di Asia TenggaraLautan HindiMyanmarLaosVietnamThailandKembojaMalaysiaBrunei DarussalamIndonesiaSingapuraMalaysia0o14oU104oTLaut China SelatanLautAndaman

p. 124

Anda telah belajar tentang bentuk muka bumi Malaysia dalam Bab 6 dan Bab 7. Ingatkah anda bagaimana keadaan muka bumi Malaysia?Tanah Tinggi • Tanah tinggi di Asia Tenggara terdiri daripada banjaran gunung lipat muda dan banjaran gunung lipat tua.• Banjaran tinggi berpunca dari Banjaran Himalaya di utara dan menganjur ke Asia Tenggara bermula di Banjaran Arakan Yoma (Myanmar).• Banjaran-banjaran lain adalah seperti Banjaran Annam (Vietnam), Banjaran Bilauktaung (Thailand) dan Banjaran Crocker (Malaysia).Gunung berapi• Kebanyakan gunung berapi terdapat di Indonesia dan Filipina.• Beberapa gunung berapi yang masih aktif di Indonesia ialah Gunung Merapi, Gunung Kerinci dan Gunung Krakatau.• Gunung Mayon dan Gunung Pinatubo pula merupakan gunung berapi yang masih aktif di Filipina.113PetunjukPergununganTanah pamahGunung berapiTanah tinggiGunung lipat muda: Gunung yang terbentuk akibat proses mampatan kerak bumi sejak 35 juta tahunGunung lipat tua: Gunung yang terbentuk akibat proses mampatan kerak bumi sejak 200 juta tahunSempadan AntarabangsaTimor LesteFilipina122oTLaut SuluLaut SulawesiLautan PasifikGlosari

p. 125

SUNGAI DAN TASIK UTAMA DI ASIA TENGGARA10.3Sungai Mekong• Sungai yang terpanjang di Asia Tenggara (4 880 km).• Sungai ini berpunca dari Dataran Tibet di utara, mengalir melalui Yunan (China), Myanmar, Thailand, Laos, Kemboja dan berakhir di Vietnam. • Lebih 90 juta penduduk bergantung hidup pada Sungai Mekong terutama pesawah padi.• Kawasan lembah sungai subur sesuai untuk kegiatan pertanian.• Lebih 140 000 km persegi padi sawah ditanam di lembangan Sungai Mekong.Sungai Irrawaddy• Sungai yang terpenting dan terpanjang di Myanmar (2 293 km).• Sungai ini mengalir dari utara hingga ke selatan dan berakhir di Laut Andaman.• Sungai ini merupakan jalan perhubungan dan pengangkutan serta menjadi tumpuan penduduk untuk sumber air dan sumber protein.• Delta Irrawaddy sesuai dijadikan kawasan pertanian terutama untuk penanaman padi.Menam Chao Phraya• Sungai yang terpenting dan terpanjang di Thailand (372 km). • Sungai ini mengalir dari utara Thailand menuju ke Teluk Siam.• Lembah Chao Phraya kaya dengan tanih aluvium yang subur untuk penanaman padi.• Sungai ini merupakan jalan pengangkutan utama di Thailand.• Bandar raya Bangkok terkenal dengan pasar terapung sehingga diberi nama jolokan ‘Venice Timur’. • Sungai ini juga penting untuk mengangkut kayu balak dan barangan pukal.114Terdapat banyak sungai dan tasik di Asia Tenggara yang mengairi pelbagai bentuk muka buminya. Sungai dan tasik mempunyai peranan dan kepentingannya kepada penduduk di Asia Tenggara. Menam Chao Phraya ialah nama sungai yang terpanjang di Thailand. ‘Menam’ dalam bahasa Thai bermaksud sungai. Perkataan ‘danau’ dalam bahasa Indonesia dan ‘tonle’ dalam bahasa Kemboja masing-masing membawa maksud tasik. Oleh itu, Tasik Toba di Indonesia dikenali sebagai Danau Toba manakala tasik yang terbesar di Kemboja dikenali sebagai Tonle Sap.Info Info GEOGRAFI

p. 126

Tonle Sap• Tonle Sap terletak di bahagian barat Kemboja merupakan tasik air tawar semula jadi terbesar di Asia Tenggara (2 569 km persegi).• Tasik ini membekalkan sumber air untuk keperluan domestik penduduk Kemboja.• Sistem pengairan berpunca dari tasik ini membentuk terusan yang digunakan untuk penanaman padi secara meluas.• Perikanan air tawar merupakan kegiatan ekonomi terpenting dan dijalankan sepanjang tahun.• Pada musim kemarau, tasik ini akan menjadi cetek dan kegiatan perikanan giat dijalankan.• Tasik ini juga merupakan kawasan pelancongan dan kapal dapat mudik ke kawasan tasik melalui Sungai Mekong untuk membawa pelancong.Danau Toba• Danau Toba terletak di Sumatera Utara, Indonesia yang terkenal sebagai kawasan pelancongan.• Tasik ini terbentuk di kawasan pergunungan.• Tasik ini merupakan tasik vulkanik yang terbentuk akibat ledakan gunung berapi antara 73 000 hingga 75 000 tahun yang lalu.• Saiz Danau Toba ialah 100 km panjang dan 30 km lebar serta dianggarkan sedalam 500 m menjadikannya tasik vulkanik paling dalam di dunia.• Terdapat sebuah pulau yang besar di tengah-tengah tasik ini, iaitu Pulau Samosir yang terbentuk akibat pergerakan magma di bawah tasik.• Tasik ini membekalkan sumber air untuk keperluan domestik dan aktiviti pertanian. Terusan: Sungai buatanVulkanik: Proses pembentukan atau fenomena gunung berapiLembangan: Tanah pamah yang rendah atau lembahBarangan pukal: Barangan dalam kuantiti yang besar dan banyakDanau Toba, IndonesiaTonle Sap, Kemboja115Glosari

p. 127

Laut China Selatan110°42'0"E110°42'0"E105°36'0"E105°36'0"E100°30'0"E100°30'0"E95°24'0"E95°24'0"E90°18'0"E90°18'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SLautan HindiPeta 10.3 Kedudukan sungai dan tasik utama di Asia TenggaraSungai Irrawaddy, MyanmarMenam Chao Phraya, ThailandDanau Toba, Indonesia116Hasilkan satu persembahan multimedia berkaitan bentuk muka bumi dan saliran bagi salah satu negara Asia Tenggara kecuali Malaysia. Persembahkan hasil multimedia kepada guru dan rakan sekelas anda.104oT0o14oUAktiviti

p. 128

141°18'0"E141°18'0"E136°12'0"E136°12'0"E131°6'0"E131°6'0"E126°0'0"E126°0'0"E120°54'0"E120°54'0"E8'0"E8'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SLautan PasifikLaut SuluTonle Sap, KembojaSungai Mekong, Vietnam117Ketika musim monsun, jumlah hujan yang banyak menyebabkan air dari Sungai Mekong mengalir masuk ke Tonle Sap. Pada ketika itu, Tonle Sap akan dilimpahi air menjadikan keluasan tasik mencapai 10 000 kilometer persegi.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms029Info Info GEOGRAFISungaiTasikPetunjukSempadan Antarabangsa122oTMalaysia ialah negara yang berada di luar kawasan Lingkaran Api Pasifik. Walau bagaimanapun, beberapa siri gempa bumi telah berlaku di Sabah. Pada pendapat anda, mengapakah hal itu berlaku?

p. 129

118Anda dikehendaki melayari beberapa laman web untuk mengumpulkan maklumat berkaitan Tasik Kenyir dan Danau Toba. Antara maklumat tersebut adalah seperti:• Negara •Kepentingan• Lokasi • Proses pembentukan• GambarJelaskan perbezaan kedua-dua buah tasik tersebut. Bentangkan dapatan anda dalam bentuk multimedia.118Asia TenggaraSungai dan Tasik Utama di Asia Tenggara • Sungai Mekong (Vietnam) • Sungai Irrawaddy (Myanmar) • Menam Chao Phraya (Thailand) • Tonle Sap (Kemboja) • Danau Toba (Indonesia) • Tasik Kenyir (Malaysia)Bentuk Muka Bumi Asia Tenggara• Tanah pamah• Tanah tinggi• Gunung berapi• Pinggir lautIMBAS KEMBALIabcNegara-negara Asia Tenggara• Malaysia • Filipina • Brunei Darussalam • Kemboja • Laos • Indonesia• Myanmar • Singapura • Thailand • Timor Leste • Vietnam

p. 130

119A. Namakan negara-negara di Asia Tenggara berdasarkan peta di bawah.141°18'0"E141°18'0"E136°12'0"E136°12'0"E131°6'0"E131°6'0"E126°0'0"E126°0'0"E120°54'0"E120°54'0"E115°48'0"E115°48'0"E110°42'0"E110°42'0"E105°36'0"E105°36'0"E100°30'0"E100°30'0"E95°24'0"E95°24'0"E90°18'0"E90°18'0"E27°18'0"N27°18'0"N22°12'0"N22°12'0"N17°6'0"N17°6'0"N12°0'0"N12°0'0"N6°54'0"N6°54'0"N1°48'0"N1°48'0"N3°18'0"S3°18'0"S8°24'0"S8°24'0"SB. Jelaskan bentuk muka bumi tanah tinggi Asia Tenggara dan berikan contoh- contoh yang sesuai.C. Nyatakan kepentingan sistem saliran di bawah.D. Beberapa buah negara di Asia Tenggara sering menghadapi bencana alam seperti letusan gunung berapi, banjir dan ribut taufan. Dengan semangat kejiranan antara negara Asia Tenggara, apakah yang dapat kita lakukan untuk membantu meringankan beban mangsa yang terlibat? Persembahkan idea anda dalam bentuk peta pemikiran. Sistem saliran1. Menam Chao Phraya (Thailand)2. Sungai Mekong (Vietnam)3. Tonle Sap (Kemboja)Kepentingan119N4N6UN1N2N3N5Cabaran Prestasi0o14oU104oT122oTLaut China SelatanLautan HindiLaut SuluLautan Pasifik

p. 131

120PENDUDUK DAN PETEMPATAN DI ASIA TENGGARA1.Taburan penduduk di Asia TenggaraFungsi petempatan bandar utama2.Apakah hubung kait antara taburan penduduk dengan fungsi petempatan bandar utama di Asia Tenggara?120Asia Tenggara meliputi kawasan seluas 4 506 600 km2 dan terletak di benua terbesar di dunia, iaitu Benua Asia. Berapakah bilangan penduduk di Asia Tenggara? Di manakah kawasan yang menjadi petempatan utama penduduknya?110°42'0"E110°42'0"E105°36'0"E105°36'0"E100°30'0"E100°30'0"E95°24'0"E95°24'0"E90°18'0"E90°18'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SLaut China SelatanLautan Hindi14°U104°T0°BAB11Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran• Menjelaskan dengan contoh taburan penduduk di Asia Tenggara.• Mengetahui fungsi petempatan bandar utama di Asia Tenggara.Di manakah kawasan yang menjadi tumpuan penduduk di Asia Tenggara?

p. 132

121EKSPLORASI BABJakarta, IndonesiaBangkok, ThailandManila, FilipinaKuala Lumpur, Malaysia141°18'0"E141°18'0"E136°12'0"E136°12'0"E131°6'0"E131°6'0"E126°0'0"E126°0'0"E120°54'0"E120°54'0"E115°48'0"E115°48'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SLautan PasifikLaut Sulu122°TSingapura

p. 133

12211.1TABURAN PENDUDUK ASIA TENGGARATaburan penduduk merujuk kepada sebaran penduduk di sesuatu kawasan di muka bumi. Taburan penduduk di Asia Tenggara adalah berbeza-beza mengikut kawasan. Peta 11.1 menunjukkan taburan penduduk di Asia Tenggara.122Populasi: Jumlah orang yang mendiami sesuatu tempat (negara, negeri, daerah)Glosari141°18'0"E141°18'0"E136°12'0"E136°12'0"E131°6'0"E131°6'0"E126°0'0"E126°0'0"E120°54'0"E120°54'0"E115°48'0"E115°48'0"E110°42'0"E110°42'0"E105°36'0"E105°36'0"E100°30'0"E100°30'0"E95°24'0"E95°24'0"E90°18'0"E90°18'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SHanoiBangkokPhnom PenhKuala LumpurSingapuraBandar Seri BegawanJakartaNaypyidawPeta 11.1 Taburan penduduk di Asia TenggaraSumber: Spati alworks Sdn. Bhd.DiliManilaPetunjukPadatSederhanaJarangIbu NegaraSempadan AntarabangsaVientiane104oT122oTLaut China SelatanLautan HindiLautan PasifikLaut Sulu0o14oU

p. 134

123Penduduk di Asia Tenggara dianggarkan melebihi 640 juta orang (sehingga Jun 2016). Angka tersebut bersamaan 8.62% daripada keseluruhan populasi penduduk dunia. Rajah 11.1 menunjukkan anggaran jumlah penduduk negara-negara di Asia Tenggara sehingga Jun 2016.Taburan penduduk di Asia Tenggara terbahagi kepada tiga, iaitu padat, sederhana dan jarang. Rajah 11.1 Anggaran jumlah penduduk mengikut negara di Asia Tenggara sehingga Jun 2016Sumber: htt p://www.worldometers.info/world-populati on/populati on-by-country/PendudukAsia TenggaraBrunei Darussalam428 408 Myanmar54 407 086Kemboja15 850 684Malaysia30 791 098Filipina102 395 857Indonesia260 834 826Thailand68 164 086Vietnam94 528 565 Singapura5 705 230Laos6 929 312Timor Leste1 213 743123Padat• Ibu negara dan bandar utama• Sungai sebagai jalan perhubungan• Delta dan lembah sungai yang subur • Dataran pantai untuk perikanan• Sebagai contoh, pantai barat Semenanjung Malaysia, Pulau Jawa (Indonesia) dan Bangkok (Thailand)Sederhana• Kawasan pinggir bandar • Kawasan bandar baharu • Kawasan pertanian • Sebagai contoh, pantai timur Semenanjung Malaysia, pantai barat Sumatera (Indonesia), pantai Arakan Yoma (Myanmar) dan pinggir Sungai Mekong (Vietnam)Jarang• Kawasan pedalaman yang mempunyai perhubungan yang terhad• Kawasan pergunungan dan banjaran• Kawasan berpaya dan berhutan tebal• Sebagai contoh, kawasan pedalaman Sarawak dan Sabah (Malaysia), kawasan paya Sumatera Timur (Indonesia) dan kawasan Banjaran Annam (Vietnam)Taburan Penduduk Asia Tenggara

p. 135

124FUNGSI-FUNGSI PETEMPATAN BANDAR 11.2UTAMA DI ASIA TENGGARABandar-bandar utama di Asia Tenggara seperti Kuala Lumpur, Jakarta, Manila, Bangkok dan Singapura mempunyai fungsi-fungsi tertentu seperti yang berikut:Ibu Negara dan Pusat Pentadbiran• Kebanyakan bandar utama di Asia Tenggara merupakan ibu negara dan berfungsi sebagai pusat pentadbiran. • Sebagai contoh, Jakarta (Indonesia), Bangkok (Thailand) dan Manila (Filipina).Bangunan Parlimen, Manila Pusat Perdagangan• Terdapat pusat perniagaan, gedung beli-belah dan aktiviti import dan eksport di bandar utama.• Sebagai contoh, Bandung dan Surabaya (Indonesia), Johor Bahru (Johor) dan Orchard Road (Singapura).Pusat beli-belah di Bandung, Indonesia 124Objektif: Mengenal pasti fungsi petempatan bandar di Asia Tenggara dalam bentuk multimediaBahan: ICT, grafik (visual, audio, video, keratan akhbar, majalah dan media massa).Kaedah: 1. Buat rujukan Internet. 2. Kumpul gambar dan maklumat berkaitan. 3. Hasilkan buku skrap. 4. Pamerkan hasil tugasan di sudut mata pelajaran kelas anda.Aktiviti

p. 136

125Pusat Pelancongan• Bandar utama di Asia Tenggara menjadi daya tarikan pelancong.• Pelancong datang setiap tahun untuk melawat dan menikmati panorama bandar setiap negara di Asia Tenggara. • Sebagai contoh, Kuala Lumpur (Malaysia), Jakarta (Indonesia) dan Bangkok (Thailand) Pasar terapung di Bangkok, Thailand Pusat Perindustrian• Perindustrian merupakan sektor sekunder yang penting dalam pembangunan ekonomi negara di Asia Tenggara. • Bandar utama merupakan pusat perindustrian bagi setiap negara di Asia Tenggara.• Sebagai contoh, Manila (Filipina) terkenal dengan industri pemasangan kenderaan bermotor dan besi keluli, Bangkok (Thailand) terkenal dengan industri elektrik dan elektronik serta industri makanan.Kilang pemasangan kereta di Manila, Filipina Pusat Perhubungan dan Pengangkutan• Pusat perhubungan dan pengangkutan terletak di bandar utama di Asia Tenggara.• Sebagai contoh, pusat pengangkutan yang terdapat di bandar utama ialah Lapangan Terbang Antarabangsa Soekarno-Hatta di Jakarta (Indonesia) dan Lapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur (Malaysia).• Bandar utama di Asia Tenggara juga mempunyai rangkaian Internet dan telekomunikasi yang lengkap.Lapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur (KLIA)125

p. 137

126Bangkok (Thailand)• Jumlah penduduk 9.44 juta orang (2016)• Terletak di sebelah timur tebing Menam Chao Phraya• Ibu negara Thailand• Pusat kegiatan ekonomi Thailand• Berfungsi sebagai sebuah pelabuhan• Terkenal dengan jolokan ‘Venice Timur’Kuala Lumpur (Malaysia)• Jumlah penduduk 1.76 juta orang (2016)• Terletak di pertemuan Sungai Klang dengan Sungai Gombak• Ibu negara Malaysia• Pusat perindustrian dan perdagangan, pusat pendidikan• Bandar metropolitan terbesar di MalaysiaJakarta (Indonesia)• Jumlah penduduk 10.4 juta orang (2016)• Terletak di muara Sungai Tjiliwung di Pulau Jawa• Pusat kegiatan ekonomi, pusat pendidikan dan pusat perdagangan• Bandar metropolitan terbesar di Indonesia126Lima Bandar Utama di Asia TenggaraPeta 11.2 menunjukkan lima petempatan bandar utama di Asia Tenggara serta jumlah penduduk dan fungsinya. Petempatan bandar utama ini mempunyai penduduk yang padat. Peta 11.2 Petempatan lima bandar utama di Asia TenggaraSumber: Spati alworks Sdn. Bhd.110°42'0"E110°42'0"E105°36'0"E105°36'0"E100°30'0"E100°30'0"E95°24'0"E95°24'0"E90°18'0"E90°18'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SKuala LumpurSingapuraJakartaBangkok•0o14oU104oTLaut China SelatanLautan Hindi

p. 138

127Manila (Filipina)• Jumlah penduduk 13.1 juta orang (2016)• Ibu negara Filipina• Terletak di timur Teluk Manila di Pulau Luzon• Pusat kegiatan ekonomi utama Filipina• Merupakan bandar raya kosmopolitan127Metropolitan: Terdiri daripada bandar raya dan kawasan pinggir bandarKosmopolitan: Terdiri daripada orang atau unsur-unsur dari seluruh dunia, bersifat sejagatGlosariSingapura• Jumlah penduduk 5.70 juta orang (2016)• Terletak di selatan Semenanjung Malaysia dipisahkan oleh Selat Tebrau• Pusat kewangan dan perdagangan antarabangsa• Antara pelabuhan terpenting didunia• Bandar raya metropolitan141°18'0"E141°18'0"E136°12'0"E136°12'0"E131°6'0"E131°6'0"E126°0'0"E126°0'0"E120°54'0"E120°54'0"E°48'0"E°48'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"SManilaPetunjuk•Bandar UtamaSempadan Antarabangsa122oTLautan PasifikLaut Sulu

p. 139

128Melalui laman web, kumpulkan maklumat tentang lima bandar yang lain di Asia Tenggara selain daripada Kuala Lumpur, Bangkok, Jakarta, Manila dan Singapura. Dapatkan jumlah penduduk dan fungsi bandar tersebut. Bentangkan hasil dapatan anda kepada rakan sekelas. padat jarangsederhana Penduduk Asia TenggaraTaburan Penduduk di Asia TenggaraFungsi Bandar Utama• Ibu negara dan pentadbiran• Pusat perdagangan dan perniagaan • Pusat perindustrian• Pusat pelancongan• Pusat perhubungan dan pengangkutanJumlah Penduduk di Asia Tenggara640 863 401 orang(Anggaran sehingga Jun 2016) IMBAS KEMBALIabcKira-kira 60 peratus penduduk Indonesia tinggal di Pulau Jawa. Untuk mengurangkan kepadatan penduduk di Pulau Jawa, kerajaan Indonesia terpaksa menjalankan program ‘transmigrasi’ bagi memindahkan penduduk ke pulau-pulau lain.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms030Info Info GEOGRAFIJumlah penduduk: Kuala Lumpur: 1.76 juta orang (2016)Sumber: Jabatan Perangkaan MalaysiaJakarta: 10.4 juta orang (2016)Sumber: World Populati on ReviewTaburan penduduk di Asia Tenggara padat di kawasan-kawasan bandar utama. Kepadatan taburan penduduk akan terus berlaku tahun demi tahun dan boleh mendatangkan kesan negatif. Nyatakan kesan akibat taburan penduduk yang terlalu padat serta berikan cadangan untuk mengatasinya.

p. 140

129Cabaran PrestasiA. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. (i). Negara yang paling ramai penduduk di Asia Tenggara ialah . (ii). Negara yang paling kurang penduduk di Asia Tenggara ialah . (iii). Pulau merupakan kawasan yang paling padat penduduknya di Indonesia. (iv). Kawasan yang mempunyai penduduk sederhana di Malaysia termasuklah . (v). Kawasan Pergunungan Annam di Vietnam adalah berpenduduk .B. Beberapa bandar raya di Asia Tenggara berpenduduk padat. Masalah utama bandar raya tersebut adalah berkaitan dengan kekurangan tanah, kesesakan kawasan petempatan dan setinggan. Mengapakah keadaan ini berlaku? C. Malaysia menjadi tumpuan pekerja asing dari pelbagai negara. Pada pendapat anda, apakah faktor-faktor penarik yang menyebabkan perkara tersebut berlaku? 129

p. 141

130110°42'0110°42'0105°36'0"E105°36'0"E100°30'0"E100°30'0"E95°24'0"E95°24'0"E90°18'0"E90°18'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"S130D. Nyatakan nama ibu negara bagi setiap negara di Asia Tenggara berdasarkan peta di bawah.B2B3B4B5B6B7B8B9B10B11B1B3B4B5B1B6B7B8B2Laut China Lautan Hindi0o14oU104oT

p. 142

131141°18'0"E141°18'0"E136°12'0"E136°12'0"E131°6'0"E131°6'0"E126°0'0"E126°0'0"E120°54'0"E120°54'0"E115°48'0"E115°48'0"E27°18'0"N22°12'0"N17°6'0"N12°0'0"N6°54'0"N1°48'0"N3°18'0"S8°24'0"S131B9B10B11PetunjukIbu NegaraLautan PasifikLaut Sulu122oT

p. 143

132Negara kita kaya dengan pelbagai sumber air. Walau bagaimanapun, negara kita juga terdedah kepada krisis air. Mengapakah hal ini berlaku? Bagaimanakah krisis air di negara kita dapat dikurangkan?SUMBER AIRBagaimanakah kesan krisis air dapat dikurangkan?Langkah mengurangkan kesan krisis air4.Jenis sumber air di MalaysiaNyatakan jenis sumber air di Malaysia.1.132BAB12• Mengenal pasti jenis sumber air di Malaysia.• Menjelaskan dengan contoh punca krisis air di Malaysia.• Membincangkan kesan krisis air di Malaysia.• Menerangkan langkah-langkah untuk mengurangkan kesan krisis air.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 144

133Kesan krisis airApakah kesan krisis air di Malaysia?3.2.Punca krisis airMengapakah krisis air berlaku di Malaysia?EKSPLORASI BAB133

p. 145

JENIS-JENIS SUMBER AIR12.1Malaysia menerima jumlah hujan yang tinggi sepanjang tahun, iaitu kira-kira 2 500 mm hingga 3 000 mm setahun. Malaysia kaya dengan dua sumber air, iaitu air permukaan dan air bawah tanah. Sumber air permukaan adalah sumber air utama dan sebahagian kecil sahaja sumber air bawah tanah digunakan. Secara umumnya, 97% sumber air negara adalah daripada air permukaan (Sumber: Jabatan Pengairan dan Saliran Malaysia).Air Permukaan• Air permukaan ialah air yang didapati di permukaan daratan.• Apabila hujan turun, air hujan akan mengalami beberapa proses hidrologi seperti intersepsi dan infiltrasi.• Air hujan akan mengalir di permukaan bumi sebagai air permukaan yang akan sampai ke sistem saliran seperti sungai, empangan dan tasik.• Sungai merupakan sumber air utama untuk kegunaan harian, industri dan sumber pengairan bagi pertanian.• Terdapat lebih kurang 150 lembangan sungai utama di Malaysia yang membekalkan sumber air mentah negara. Intersepsi: Proses air hujan yang jatuh di permukaan daratan tetapi tidak menyerap ke dalam tanahInfiltrasi: Proses air di permukaan daratan yang menyerap ke dalam tanah 134Rajah 12.1 Sumber air permukaan di Malaysia• Sungai Kelantan (Kelantan)• Sungai Rajang (Sarawak)• Sungai Pahang (Pahang)• Sungai Muda (Kedah)• Sungai Kinabatangan (Sabah)• Tasik Banding (Perak)• Tasik Kenyir (Terengganu)• Tasik Bera (Pahang)• Tasik Chenderoh (Perak)Antara sungai dan tasik yang membekalkan sumber air utamadi MalaysiaSungaiTasikGlosari

p. 146

Rajah 12.2 Proses kitaran airAir Bawah Tanah• Air bawah tanah bermaksud air yang tersimpan dalam lapisan tanah atau batuan yang terletak di bawah permukaan bumi.• Malaysia mempunyai kira-kira 5 000 bilion meter padu simpanan air bawah tanah yang belum diterokai (Sumber: Institut Pengurusan Alam Sekitar dan Sumber Asli Universiti Teknologi Malaysia).• Hanya tiga peratus air bawah tanah yang digunakan di Malaysia.Air bawah tanahHujanAwanSejat peluhanWap airAir larian permukaan135Pusat Kajian Geohidrologi, Institut Penyelidikan Hidraulik Kebangsaan Malaysia (NAHRIM) telah melakukan kajian untuk meneroka air bawah tanah bagi memastikan bekalan sumber air alternatif bagi negeri Selangor. Untuk info lanjut sila layari:Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms031Info Info GEOGRAFI

p. 147

PUNCA KRISIS AIR DI MALAYSIA12.2Malaysia tidak terlepas daripada krisis air walaupun kaya dengan sumber air. Krisis air merujuk kepada situasi kekurangan sumber air yang dapat digunakan. Krisis air pernah berlaku di Malaysia seperti di Selangor, Putrajaya dan Kuala Lumpur pada tahun 2014. Krisis air di Malaysia berlaku disebabkan beberapa punca seperti yang ditunjukkan pada Rajah 12.3.Penebangan Hutan di Kawasan Tadahan Air• Hutan merupakan ekosistem yang penting untuk sumber bekalan air bersih.• Penerokaan hutan secara meluas dalam kegiatan pembalakan dan pertanian menjadi punca hakisan tanah.• Pemendapan dan hakisan cerun menjejaskan bekalan serta kualiti sumber air. 136Rajah 12.3 Punca krisis air di MalaysiaPunca Krisis Airdi MalaysiaPenebanganhutan di kawasantadahan air1Fenomena cuaca2Pembuangan sampah3Permintaan tinggi dalamsektor perindustrian4Pencemaran baja kimia dan racun serangga5Peningkatanpopulasipenduduk6Penerokaan hutan menyebabkan hakisan tanahKejadian fenomena El Nino pada tahun 2016 menyebabkan paras air di Empangan Bukit Merah (Perak) dan Empangan Timah Tasoh (Perlis) merosot dengan mendadak. Pembenihan awan terpaksa dilakukan untuk mengelakkan krisis air berlaku di sesetengah kawasan.Sumber : Berita Harian Online,9 April 2016Info Info GEOGRAFI

p. 148

Peningkatan Populasi Penduduk Malaysia• Pada tahun 2020, penduduk Malaysia dianggarkan berjumlah 35 juta orang.• Pertambahan penduduk menyebabkan peningkatan permintaan terhadap air.Fenomena Cuaca• Fenomena cuaca seperti kemarau dan El Nino merupakan salah satu punca berlakunya krisis air di Malaysia.• Pada tahun 2016, berlaku fenomena El Nino yang menyebabkan kemarau panjang di seluruh Semenanjung Malaysia.• Antara kesannya adalah penyusutan aras air di Empangan Timah Tasoh (Perlis) dan Empangan Tasik Merah (Perak) sehingga mencapai tahap kritikal.Permintaan yang Tinggi Sektor Perindustrian• Menjelang tahun 2020, permintaan air dalam sektor perindustrian akan terus meningkat.• Antara industri yang melibatkan banyak penggunaan air ialah industri pemprosesan makanan, industri pembuatan dan penyaduran serta industri kimia. 137Penggunaan Baja Kimia dan Racun Serangga dalam Pertanian• Penggunaan baja kimia dan racun serangga yang berlebihan atau tidak mengikut piawaian dalam pertanian menyebabkan pencemaran sungai yang serius.Pencemaran baja kimia dan racun seranggaPembuangan Sampah Sarap ke dalam Sungai• Kebanyakan sungai di Malaysia tercemar dengan sampah dan sisa industri.• Berdasarkan pemantauan Jabatan Alam Sekitar pada tahun 2016, sebanyak 229 daripada 473 sungai di seluruh negara didapati tercemar. Pembuangan sampah sarap ke dalam sungai

p. 149

KESAN KRISIS AIR DI MALAYSIA12.3Air merupakan keperluan asas bagi semua hidupan dan krisis air yang berlarutan akan mendatangkan kesan buruk.Dicatu: Dihadkan atau ditetapkan penggunaannya1. Kekurangan Bekalan Air Bersih• Bekalan air bersih terpaksa dicatu apabila berlaku krisis air.• Kekurangan bekalan air juga akan menyukarkan kegiatan harian penduduk dan mengganggu sektor perindustrian.2. Kesan ke Atas Tanih• Krisis air akan menyebabkan tanah menjadi kering-kontang dan mengubah tekstur tanah.• Masalah ini memberi kesan terhadap kegiatan pertanian seperti penanaman padi seterusnya menjejaskan bekalan makanan dan hasil pengeluaran negara.138Catuan air akibat kekurangan air bersihTanah kering-kontang akibatfenomena cuacaGlosariMenurut Laporan Kualiti Alam Sekitar terbitan Jabatan Alam Sekitar (JAS), pada tahun 2016, 5.3 peratus sumber air daripada 473 sungai di Malaysia dilaporkan telah tercemar manakala 36.6 peratus telah mula menunjukkan tanda pencemaran. Sebagai generasi muda yang prihatin, apakah usaha-usaha yang boleh anda lakukan untuk mengurangkan masalah ini?

p. 150

3. Kepupusan Flora dan Fauna• Pencemaran air menyebabkan flora dan fauna mati dan pupus. • Kepupusan flora dan fauna akan menyebabkan ketidakseimbangan ekosistem yang dapat mengancam kehidupan manusia.• Pencemaran air pula memberi kesan buruk terhadap hidupan akuatik.1394. Kemudaratan kepada Manusia• Penyakit bawaan air boleh menular kepada manusia setelah bekalan air bersih tercemar. • Sebagai contoh, penyakit bawaan air ialah taun, demam kepialu dan leptospirosis.Ikan mati disebabkan pencemaran airBakteria Leptospira sp membiak di air kotorIkan mati akibat sungai tercemarJASIN - Penduduk Kampung Rim, di sini melahirkan kekecewaan apabila air sungai Rim bertukar warna hitam dipercayai tercemar sejak petang semalam.Pengerusi JKKK Rim, Samsudin Mat Cha berkata, kejadian itu disedari penduduk lebih kurang jam 2.40 petang setelah menghidu bau yang kurang menyenangkan dari sungai terbabit ketika mereka berada di warung berhampiran sungai.Menurutnya, pencemaran sungai itu turut menyebabkan berpuluh-puluh ikan pelbagai spesies seperti tilapia putih, puyu dan lain-lain mati. (Sumber: Sinar Harian Online, 3 Jun 2016)Berita tentang kesan pencemaran sungaiLeptospirosis ialah sejenis penyakit zoonosis (penyakit yang berjangkit daripada haiwan kepada manusia). Penyakit ini disebabkan oleh bakteria daripada genus Leptospira sp. Manusia boleh dijangkiti apabila terdedah kepada air, makanan atau tanah yang dicemari air kencing haiwan yang terjangkit seperti tikus, kucing, anjing, lembu, kambing, babi, kuda dan haiwan liar yang lain.Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms032Info Info GEOGRAFI

p. 151

Beberapa langkah dapat diambil untuk mengurangkan kesan krisis air seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 12.4.LANGKAH MENGURANGKAN KESAN KRISIS AIR12.41. Pemeliharaan dan Pemuliharaan Kawasan Tadahan Hujan• Hutan di kawasan tanah tinggi berperanan sebagai kawasan tadahan hujan.• Penjagaan dan pengekalan kawasan tadahan hujan penting untuk memastikan sumber air yang selamat dan bersih.• Sebagai contoh, kawasan hutan seluas 160 000 hektar di Padang Terap, Kedah merupakan kawasan tadahan hujan bagi Empangan Pedu.2. Penguatkuasaan Undang-undang• Penguatkuasaan undang-undang perlu dilaksanakan untuk mengurangkan kesan krisis air.• Pihak berkuasa sentiasa memantau pengusaha industri yang sering melakukan pembuangan sisa toksik dan bahan buangan kimia ke longkang dan seterusnya ke sungai.• Pemantauan terhadap penggunaan baja kimia dan racun serangga dilaksanakan agar pengusaha pertanian mengikut piawaian yang ditetapkan.• Sebagai contoh, penguatkuasaan undang-undang yang melibatkan krisis air adalah Akta Suruhanjaya Perkhidmatan Air dan Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974.140Rajah 12.4 Langkah-langkah untuk mengurangkan kesan krisis air di MalaysiaRawatan air kumbahanPemeliharaan dan pemuliharaan kawasan tadahan hujanMeneroka air bawah tanahPenguatkuasaan undang-undangKempen kesedaran terhadap alam sekitarLangkah-langkah Mengurangkan Kesan Krisis Air12345

p. 152

5. Kempen Kesedaran Terhadap Alam Sekitar• Kempen kesedaran dan pendidikan penting untuk menyedarkan masyarakat tentang penjagaan alam sekitar.• Kempen tentang pentingnya penjagaan alam sekitar perlu diberikan sejak peringkat awal lagi dengan melibatkan murid-murid dalam pelbagai aktiviti yang berkaitan dengan alam sekitar.• Pelbagai pihak seperti kerajaan, badan bukan kerajaan dan media massa memainkan peranan penting dalam melaksanakan kempen ini bagi menyedarkan orang awam.• Sebagai contoh, kempen Sambutan Hari Sungai Sedunia yang dianjurkan oleh WWF pada 27 September 2015.1413. Rawatan Air Kumbahan• Rawatan air kumbahan ialah proses bahan pepejal yang diasingkan, kemudian dirawat, ditapis dan dilepaskan ke sungai.• Tujuannya adalah untuk menjadikan air selamat digunakan.• Sebagai contoh, Kerajaan Malaysia menubuhkan Indah Water Consortium (IWK) pada tahun 1994 untuk membangunkan dan menyelenggara sistem rawatan air kumbahan.4. Meneroka Air Bawah Tanah• Dianggarkan hanya 3% air bawah tanah yang telah diteroka di Malaysia.• Air bawah tanah di Malaysia mampu diekstrak sebanyak enam bilion meter padu setahun.• Sebagai contoh, perlaksanaan penerokaan air bawah tanah telah dijalankan di negeri Kelantan dan Selangor. Telaga tiub di KelantanLoji air kumbahanInfo Info GEOGRAFITelaga tiub merupakan antara kemudahan yang sama seperti telaga biasa tetapi telaga ini menggunakan paip khas untuk menyedut air bawah tanah (akuifer). Untuk mengetahui lebih lanjut mengenai air bawah tanah ini, sila layari laman web yang berikut:htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms033

p. 153

142Melalui laman web di bawah, dapatkan gambar dan buat catatan berkaitan lima sungai terbersih di dunia. Anda juga dikehendaki menyenaraikan langkah-langkah untuk menjadikan sungai di Malaysia seperti sungai tersebut.htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms0341. Jenis sumber air:• Air permukaan• Air bawah tanahSumber Air2. Punca krisis di Malaysia:• Penebangan hutan di kawasan tadahan hujan• Fenomena cuaca• Pembuangan sampah• Permintaan yang tinggi dalam sektor perindustrian• Penggunaan baja kimia dan racun serangga• Peningkatan populasi penduduk3. Kesan krisis air di Malaysia:• Kekurangan bekalan air bersih• Kesan ke atas tanih• Kepupusan flora dan fauna• Kemudaratan kepada manusia4. Langkah mengurangkan kesan krisis air di Malaysia:• Pemeliharaan dan pemuliharaan kawasan tadahan hujan• Penguatkuasaan undang-undang• Rawatan air kumbahan• Meneroka air bawah tanah• KempenIMBAS KEMBALIabc

p. 154

A. Nyatakan jenis sumber air yang terdapat di Malaysia berserta contoh.B. Lengkapkan jadual di bawah dengan menyatakan punca krisis air di Malaysia dengan contoh yang sesuai.C. Nyatakan kesan krisis air di Malaysia dalam bentuk peta minda dengan contoh yang sesuai.D. Cari gambar dan kumpulkan maklumat tentang krisis air yang pernah melanda negara Malaysia dengan menggunakan pelbagai media. Terangkan beberapa langkah yang perlu diambil untuk mengelakkan atau mengurangkan masalah krisis air tersebut.Punca Krisis Air143Cabaran PrestasiContoh

p. 155

144Jenis-jenis sisa domestikBolehkah anda jelaskan tentang sisa domestik?1.Jelaskan antara kaedah untuk mengurangkan kesan pembuangan sisa domestik?Langkah-langkah mengurangkan kesan pembuangan sisa domestik4.SISA DOMESTIK144Mengikut perangkaan daripada Jabatan Pengurusan Sisa Pepejal Negara, Kementerian Kesejahteraan Bandar, Perumahan dan Kerajaan Tempatan, jumlah sisa domestik yang terhasil di negara kita mencecah 33 000 tan matrik sehari (Sumber: Sinar Harian, 19 Januari 2016). Bayangkan apakah yang akan berlaku sekiranya bilangan ini semakin meningkat berbanding tapak pelupusan yang terhad?BAB13• Mengenal pasti jenis sisa domestik.• Menjelaskan dengan contoh sisa domestik di Malaysia.• Membincangkan kesan pembuangan sisa domestik di Malaysia.• Menerangkan langkah-langkah mengurangkan kesan pembuangan sisa domestik.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 156

145EKSPLORASI BABKesan-kesan pembuangan sisa domestikBagaimanakah sisa domestik dapat memberi kesan buruk kepada kehidupan?3.2.Sisa-sisa domestik di MalaysiaDi manakah anda dapat melihat sisa domestik?145

p. 157

146Sisa domestik terdiri daripada pepejal dan cecair yang boleh dikategorikan sebagai bahan organik dan bahan bukan organik.JENIS-JENIS SISA DOMESTIK13.1Bahan organik:• Boleh diuraikan dan dilupuskan• Dihasilkan dari sumber haiwan dan tumbuhanBahan bukan organik:• Sukar diuraikan dan dilupuskan• Dihasilkan dari sumber mineral Mineral: Bahan yang wujud secara semula jadi, contohnya logam dan petroleumGlosariSisa makananSisa kebunKertasPlastikBesi burukTinKacaKuasa beli ialah daya atau kemampuan membeli sesuatu barang. Sejauh manakah peningkatan kuasa beli mampu meningkatkan buangan sisa domestik?

p. 158

147PlastikSisa domestik di Malaysia dikenali sebagai sisa yang terhasil dari kawasan perumahan. Sisa domestik ini terdiri daripada sisa pepejal dan sisa cecair.13.2SISA-SISA DOMESTIK DI MALAYSIAKumbahanKertasLogam*Sumber: Kementerian Kesejahteraan Bandar, Perumahan dan Kerajaan Tempatan SISADOMESTIKSisa makananPerabotSisapepejalSisacecairKumbahanMinyak masakKenal pasti sisa domestik yang terdapat di rumah anda. Buat pemerhatian selama seminggu. Senaraikan dan anggarkan jumlahnya. Buat catatan dan bentangkan hasil pemerhatian anda di dalam kelas.AktivitiLampin pakai buang

p. 159

148Info Info GEOGRAFIPembuangan sisa domestik tanpa kawalan dan pengurusan yang lemah akan membawa kesan buruk kepada alam sekitar. Alam sekitar akan mengalami kemusnahan secara berperingkat dan seterusnya memberi kesan secara langsung kepada hidupan lain. Kesan-kesan ini termasuklah berlakunya pencemaran, penularan wabak penyakit, kejadian banjir kilatdan kesan kepadasosioekonomi.KESAN-KESAN PEMBUANGAN SISA DOMESTIK DI MALAYSIA13.3Pencemaran• Pembuangan sampah sarap secara langsung akan menyebabkan pencemaran, seperti:(a) Pencemaran air Sumber air terutamanya sungai akan tercemar apabila sampah sarap dibuang ke kawasan sumber air(b) Pencemaran udara Udara tercemar disebabkan pembakaran sisa domestik di tapak pelupusan sampah(c) Pencemaran bau Timbunan sisa domestik yang tidak diurus dengan baik menyebabkan bauWabak Penyakit• Sisa pembuangan sampah secara langsung dapat menjadi tempat penularan wabak penyakit yang disebarkan oleh haiwan seperti tikus, lipas dan lalat• Sebagai contoh, penyakit taun, demam denggi, malaria, zika dan rotavirus.Penularan: Berjangkit atau merebak12Minyak masak terpakai boleh diproses menjadi biodiesel yang digunakan sebagai bahan pembawa (active ingredients carrier) mesra alam bagi alat fogging pembasmi nyamuk. Bahan pembawa daripada sumber bio ini dapat mengurangkan kesan toksik kepada manusia jika dibandingkan dengan bahan pembawa daripada diesel.Sumber: Insti tut Penyelidikan Perhutanan Malaysia, Kementerian Sumber Asli dan Alam SekitarHaiwan yang menyebabkan penyebaran wabak penyakitPencemaran airGlosari

p. 160

149Info Info GEOGRAFIFoto 13.3 Pungutan sisa domestik di kawasan perumahanPeningkatan Kos Penyelenggaraan• Peningkatan jumlah sisa domestik akan meningkatkan kos penyelenggaraan yang diuruskan oleh pihak kerajaan khususnya pihak berkuasa tempatan (PBT).• Kos penyelenggaraan yang perlu dibiayai oleh PBT melibatkan kos penyelenggaraan tapak pelupusan, baik pulih kemusnahan, perawatan air tercemar dan gaji pekerja pembersihan.Banjir Kilat• Sikap tidak bertanggungjawab penduduk yang membuang sisa domestik ke dalam longkang, parit dan sungai akan menyebabkan aliran air tersekat. • Apabila hujan lebat, jumlah air meningkat secara mendadak sehingga menyebabkan banjir kilat berlaku.34Lori mengangkut sisa domestikBanjir kilatKamikatsu di wilayah Tokushima, Jepun merupakan sebuah bandar yang unik apabila penduduknya mengamalkan kitar semula sampah. Bandar tersebut tidak mempunyai lori pengangkut sampah menyebabkan penduduknya perlu mengasingkan dan menukarkan sisa makanan menjadi baja kompos. Layari laman web berikut:Sumber: htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms035Pertambahan jumlah penduduk dan kawasan kediaman akan meningkatkan jumlah sisa domestik. Jelaskan kemungkinan kesan-kesan lain yang akan berlaku sekiranya pengurusan sisa domestik tersebut tidak diselenggara dengan baik.

p. 161

150Terdapat beberapa langkah untuk mengurangkan kesan pembuangan sisa domestik. Antaranya ialah:LANGKAH-LANGKAH MENGURANGKAN KESAN PEMBUANGAN SISA DOMESTIK13.4Amalan 3R• Penerapan amalan 3R, iaitu kurangkan (Reduce), guna semula (Reuse) dan kitar semula (Recycle) dapat mengurangkan kesan pembuangan sisa domestik. Masyarakat seharusnya dididik untuk memahami konsep amalan berkenaan.Kurangkan: Mengurangkan apa-apa yang boleh menyebabkan sampah seperti penggunaan beg plastik dan bekas polistirena.Guna semula: Menggunakan semula bekas minuman, surat khabar, majalah atau mendermakan bukubuku dan pakaian.Kitar semula: Menghasilkan barangan baharu daripada barangan terbuang seperti penghasilan kraf tangan dan baja kompos1Penggunaan Teknologi Terkini• Loji Waste to Energy (WtE)- Merupakan teknologi terkini yang mampu mengurangkan sisa yang perlu dihantar ke tapak pelupusan sehingga 85%.- Teknologi WtE juga mampu mengurangkan pencemaran bau berbanding tapak pelupusan sedia ada.• Penciptaan pinggan daripada ubi kayu dapat menggantikan pinggan polistirena dan mengurangkan kesan pembuangan sisa domestik.2Loji WtE di Pulau Langkawi, KedahAmalan3Rhtt p://eravisi.com/geo/tg1/ms039

p. 162

151Amalan 5R juga boleh diterapkan dalam amalan gaya hidup lestari. Amalan 5R merujuk kepada Rethink (fikir semula), Reduce (kurangkan), Repair(perbaiki), Reuse (guna semula) dan Recycle (kitar semula).Sumber : Utusan Online, 17 Jun 1998Penguatkuasaan Undang-undang• Pihak berkuasa tempatan (PBT) telah menguatkuasakan undang-undang berkaitan sisa domestik dengan mengenakan denda dan hukuman yang lebih berat bertujuan untuk memberikan kesedaran kepada masyarakat.• Akta Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam 2007 (Akta 672) dan Akta Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam (Akta 673) dibuat untuk menguruskan sisa domestik dengan baik dan sistematik. Kempen• Pelbagai kempen telah dijalankan oleh agensi kerajaan, badan bukan kerajaan (NGO), pihak berkuasa tempatan (PBT) dan orang perseorangan.• Kempen-kempen dijalankan secara menyeluruh melalui pelbagai media sosial.• Jabatan Alam Sekitar telah menjalankan pelbagai kempen seperti Kempen Kesedaran Alam Sekitar, Kempen 3R dan Kempen Cintai Sungai Kita.Pendidikan• Program pendidikan tentang penjagaan alam sekitar telah diterapkan kepada generasi muda terutama dari peringkat awal.• Mata pelajaran geografi dan sains dapat memupuk kesedaran dalam kalangan murid.• Pelbagai aktiviti seperti kitar semula boleh dilaksanakan sebagai aktiviti tambahan di sekolah.354Info Info GEOGRAFIProjek Kitar SemulaBahan: Tin, kertas, kotak, botolKaedah:1. Hasilkan satu produk kitar semula yang mempunyai nilai tambah dalam kehidupan seharian anda.2. Anda boleh memilih mana-mana bahan sama ada tin, kertas, kotak dan botol atau menggabungkan bahan-bahan tersebut.3. Bentangkan hasil produk anda dengan menyatakan bahan yang digunakan dan manfaatnya.4. Hasilkan produk yang dapat dipasarkan melalui koperasi atau Persatuan Ibu Bapa dan Guru (PIBG).Aktiviti

p. 163

152Info Info GEOGRAFI• Pencemaran • Sosioekonomi• Wabak penyakit • Banjir kilat• Amalan 3R• Penggunaan teknologi terkini• Penguatkuasaan undang-undang• Pendidikan• Kempen Kesan-kesan pembuanganLangkahlangkahSisaDomestikJabatan Alam Sekitar telah menubuhkan Rakan Alam Sekitar yang bertujuan untuk menyemai gaya hidup lestari dan terbuka kepada semua warganegara Malaysia.Jom sertai.htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms037Pihak kerajaan telah menetapkan supaya sampah atau sisa pepejal perlu diasingkan mengikut kategori mulai 1 September 2015. Ketahui maklumat lanjut melalui laman web berikut:htt p://eravisi.com/geo/tg1/ms036Jelaskan peranan anda untuk menyebarkan maklumat yang diketahui kepada ahli keluarga dan jiran tetangga anda.• Sisa makanan• Barangan kertas• Barangan perabot• Barangan plastik• Barangan besi• Barangan kaca152Jenis sisadomestik(pepejal dancecair)Bahan bukanorganikBahan organikIMBAS KEMBALIabc

p. 164

153A. Lengkapkan carta di bawah.C. Amalan 3R mampu mengurangkan pembuangan sisa domestik. Sejauh manakah anda bersetuju dengan penyataan tersebut? D.Penggunaan pinggan polistirena akan menyebabkan peningkatan jumlah pembuangan sisa domestik. Bagaimanakah anda mampu memainkan peranan untuk mengubah amalan tersebut? B. Jelaskan kesan-kesan yang mungkin berlaku akibat pembuangan sisa domestik seperti penyataan di bawah.Minyak masak yang telah digunakan dibuang ke dalam longkang.Bekas plastik seperti botol minuman dan beg plastik dibuang ke dalam sungai.Perabot lama yang tidak digunakan dibuang di kawasan terbuka.Jenis Sisa Domestik1.2.3.4.(i)(ii)(iii)1.2.3.153Cabaran Prestasi

p. 165

Menegak :2. Memerlukan masa yang lama untuk dilupuskan4. Akta Kualiti Alam Sekitar6. Program memberi kesedaran kepada orang ramai7. Penggunaan sistem canggih dalam proses pelupusan sampah9. Bertanggungjawab memantau alam sekitar di MalaysiaMelintang :1. Jenis sisa bahan organik3. Menghasilkan barangan baharu daripada barang terbuang5. Boleh dikitar semula8. Menggunakan semula barangan terpakai10. Penyakit bawaan makhluk perosak daripada tapak pelupusan154E. Lengkapkan silang kata di bawah berpandukan penyataan yang diberi.MKAITK GUSN1587962U3410

p. 166

F. Lakukan satu kaedah tinjau siasat di kawasan tempat tinggal anda. Proses tersebut adalah untuk mengenal pasti kesan pembuangan sisa domestik dan langkah-langkah mengurangkan kesan yang berlaku. Lengkapkan hasil tinjau siasat anda berdasarkan format seperti di bawah. Tajuk: ____________________________________ Nama tempat: ____________________________________ Jenis sisa domestik: 1. _________________________________________________ 2. _________________________________________________ 3. _________________________________________________ Kesan pembuangan sisa domestik:1. _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _______________________________________________________2. _______________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _______________________________________________________3. _______________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ _________________________________________________ Cadangan langkah-langkah mengurangkan kesan pembuangan sisa domestik.1. ___________________________________________ __________________________________________ ________________________________________ _____________________________________________2. ___________________________________________ _______________________________________ ________________________________________ _____________________________________________________155

p. 167

Memilih isu atau tajukMerumus dan membuat laporan1.5.Kerja lapangan ialah satu kajian melibatkan hubungan secara langsung dengan objek atau bahan yang dikaji secara semula jadi. Kajian lapangan juga merangkumi kajian luar yang dijalankan oleh murid di kawasan persekitaran mereka. Apakah langkah-langkah untuk melakukan kerja lapangan?PANDUAN KERJA LAPANGAN156BAB14• Memilih isu atau tajuk.• Menentukan objektif.• Menentukan kaedah kajian.• Merekod, mengumpul dan menganalisis data atau maklumat.• Merumus dan membuat laporan.Pada akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat:Standard Pembelajaran

p. 168

EKSPLORASI BAB4.2.Mengenal pasti dan menentukan objektifMenentukan kaedah kajian3.157Mengumpul data

p. 169

PENENTUAN OBJEKTIFPEMILIHAN ISU ATAU TAJUK14.114.2Pemilihan isu atau tajuk kajian lapangan merangkumi topik-topik yang telah anda pelajari dalam mata pelajaran Geografi Tingkatan 1. Anda boleh memilih tajuk yang bersesuaian mengikut kemampuan dengan bimbingan guru. Isu semasa berkaitan topik yang telah anda pelajari amat sesuai dijadikan tajuk kajian lapangan. Rajah 14.1 menerangkan perkara yang perlu difikirkan dalam memilih isu atau tajuk yang sesuai.Objektif kajian adalah untuk menerangkan tujuan anda melakukan kajian. Kajian lapangan yang dilaksanakan perlu ditentukan objektifnya bagi memastikan anda mampu menghasilkan kajian yang relevan. Objektif sesuatu kajian lapangan perlu didahului oleh kata kerja. Rajah 14.2 menunjukkan kata kerja yang sesuai digunakan dalam menyatakan objektif kajian lapangan.Rajah 14.2 Pemilihan kata kerjaRajah 14.1 Kaedah dalam memilih tajuk158Apakah masalahyang wujud?1Sesuaikan dengantopik yang dipelajari.24Impak dan kesan daripada kajian.3Tentukan lokasi dan ruang yang terlibat.Mengenal pasti…12Mengkaji…Mencadangkan…3Objektif Kajian

p. 170

PENENTUAN KAEDAH KAJIAN14.3Penentuan kaedah kajian yang sesuai amat penting dalam menghasilkan kajian yang lengkap dan tepat. Melalui kaedah kajian, sesuatu maklumat berkaitan tajuk kajian diperoleh dengan mudah dan lengkap. Rajah 14.3 menunjukkan kaedah kajian yang dapat anda gunakan.TEMU BUALMerupakan kaedah mengumpul maklumat dengan cara berjumpa dan bersoal jawab dengan seseorang secara lisan dengan menggunakan borang temu bual yang telah disediakan. Biasanya kaedah ini digunakan bagi mendapatkan pendapat atau maklumat berkaitan tajuk kajian.SOAL SELIDIKKaedah ini merupakan kaedah mengumpul maklumat dengan mengedarkan borang soal selidik kepada orang ramai. Borang yang mengandungi maklumat yang ingin ditentukan disediakan terlebih dahulu.PEMERHATIANMerupakan kaedah pengumpulan maklumat paling mudah dan cepat. Kaedah ini memerlukan anda membuat pemerhatian tentang perkara atau isu yang hendak dikaji.RUJUKANMerupakan kaedah yang memerlukan anda membuat rujukan di pusat sumber sekolah, laman web, buku, majalah, keratan akhbar atau bahan bercetak dan bahan multimedia yang lain. Kaedah rujukan ialah kaedah yang paling sesuai bagi orang yang baru menjalankan kajian lapangan.Rajah 14.3 Kaedah kajian159KAEDAHKAJIAN

p. 171

Pembuangan sisa domestik Setelah memperoleh maklumat melalui pelbagai kaedah, anda perlu membuat analisis data dan maklumat tersebut. Analisis perlu dilakukan bagi memastikan data yang anda peroleh dapat disusun mengikut kriteria yang anda inginkan.Biasanya setelah data dan maklumat direkodkan, semua data tersebut akan disusun dalam bentuk jadual. Jadual 14.1 menunjukkan bentuk jadual yang selalu digunakan dalam kajian lapangan.CARA MEREKOD, MENGUMPUL DANMENGANALISIS DATA ATAU MAKLUMATJadual 14.1 Contoh jadual dalam kajian lapanganBil1234Punca PencemaranKawasan kilangPembuangan sampahAktiviti perniagaanKegiatan pertanianBilangan Responden10864Punca Pencemaran Mengikut Bilangan RespondenMurid juga boleh melampirkan bukti bergambar hasil pemerhatian dan borang soal selidik yang dijalankan. Gambar-gambar yang disertakan dapat menyokong kajian murid seterusnya menjadikan kajian lapangan tersebut berkualiti.14.4160

p. 172

Carta 14.1 Carta alir proses penilaian kajian lapangan CARA MERUMUS DAN 14.5MENULIS LAPORANSetelah semua data dan maklumat dianalisis, satu rumusan dan laporan hendaklah ditulis pada kertas bersaiz A4 berdasarkan format seperti Jadual 14.2. Laporan yang dihasilkan hendaklah lengkap dan perlu ditaksir oleh guru mata pelajaran.Penilaian kerja lapangan dibuat oleh guru mata pelajaran merangkumi perkaraperkara yang berikut:Bil12345678KandunganPenghargaanPendahuluanObjektif kajianKawasan kajianKaedah kajianHasil kajianRumusanRujukanFormat Laporan Kajian LapanganJadual 14.2 Format laporan kajian lapangan161Proses awal• Mengenal pasti kawasan kajian • Menentukan objektif kajian• Menentukan kaedah kajianLaporan akhir• Menyediakan laporan akhir berdasarkan maklumat yang diperoleh• Menghantar laporan mengikut tarikh yang ditetapkan oleh guru mata pelajaranPerancangan kerja• Membuat jadual perancangan kerja bermula dari tarikh mendapat tugasan sehingga ke tarikh penghantaran laporanPENILAIAN KAJIAN LAPANGAN

p. 173

Contoh Surat Makluman kepada Ibu Bapa/PenjagaNama sekolah:Alamat sekolah: Rujukan Kami: Tarikh:Kepada,Ibu/Bapa/Penjaga.Tuan,KERJA LAPANGAN MATA PELAJARAN GEOGRAFIDengan hormatnya perkara di atas dirujuk.2. Semua murid Tingkatan ……………….. sekolah ini akan terlibat dalam kerja lapangan mata pelajaran Geografi bagi memenuhi syarat yang ditetapkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia.3. Hasil kerja lapangan ini merupakan sebahagian daripada pentaksiran sekolah. Bagi tujuan ini, semua murid akan menjalankan kerja lapangan di luar waktu persekolahan untuk mendapatkan maklumat yang diperlukan.4. Dimaklumkan juga bahawa kerja lapangan akan dijalankan pada * ………………………Sekian, terima kasih.“BERKHIDMAT UNTUK NEGARA”Saya yang menurut perintah,…………………………………………..(Nama Pengetua dan Cap Sekolah )*Tarikh dan masa mengikut ketetapan sekolah……………………………………………………………………………………………………………………………….( Keratan Jawapan )Saya…………………………………………………. No. Kad Pengenalan……………………………………..Ibu/bapa/penjaga kepada murid bernama…………………………………………………………………….. Tingkatan …………………………….. membenarkan/tidak membenarkan anak di bawah jagaan saya menjalankan kerja lapangan pada tarikh tersebut.Tandatangan:……………………………………….. Nombor Telefon:…………………………………….162

p. 174

Contoh Surat Akuan Diri MuridNama sekolah:Alamat sekolah: Rujukan Kami: Tarikh:Kepada sesiapa yang berkenaan.Tuan,KERJA LAPANGAN MATA PELAJARAN GEOGRAFIPembawa surat ini ……………………………………………………………………………………………………………..No. Kad Pengenalan ……………………………………… ialah seorang murid Tingkatan…………………….di Sekolah Menengah Kebangsaan………………………………………………………………………. Murid ini sedang melaksanakan kerja lapangan Kurikulum Standard Sekolah Menengah Geografi Tingkatan 1.2. Sehubungan dengan itu, pihak kami berbesar hati jika pihak tuan/puan dapat memberikan kerjasama kepada murid ini untuk mendapatkan maklumat yang diperlukan.3. Kerjasama dan bantuan tuan didahului dengan ucapan terima kasih.Sekian, terima kasih.“BERKHIDMAT UNTUK NEGARA”Saya yang menurut perintah,…………………………………………..(Nama Pengetua dan Cap Sekolah)163

p. 175

Contoh Perakuan Murid tentang Keaslian KajianSaya memperakui bahawa kajian bertajuk ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..ini ialah hasil kerja saya sendiri melainkan petikan, grafik, gambar dan rajah yang dinyatakan sumber rujukannya. Saya dengan ini mengaku bahawa kajian ini adalah asli. Saya ialah satu-satunya penulis kajian ini.Yang benar, …………………………………………………………………………….. ( )Disahkan oleh, ……………………………………………………………………………..( )Tarikh:164

p. 176

165Cindy Lim Soh Bee. (2007). Atlas & Resos Geografi Tingkatan 1. Selangor: Pearson Malaysia Sdn. Bhd.Choong Mei Chun. (2012, Bil. 2). Majalah Era Hijau. Kuala Lumpur: Jabatan Alam Sekitar Malaysia.Choong Mei Chun. (2012, Bil. 3). Majalah Era Hijau. Kuala Lumpur: Jabatan Alam Sekitar Malaysia.Doris Yuk Lan & Lim Yong Siew. (1983). Mengkaji Peta, Malaysia: FEP International Sdn. Bhd.Federica Colombo. (1983). Atlas of the Living World. London: Toronto, New York: Bruke Publishing Company Limited.Goh Cheng Leong. (1993). Atlas Sumber Baru Geografi . Kuala Lumpur: Fajar Bakti Sdn. Bhd.Goh Cheng Leong. (2010). Atlas Sumber dalam Geografi Fizikal. Kuala Lumpur: Institut Terjemahan Negara Malaysia Bhd.Ismail Ahmad & Prof. Madya Sulong Mohamad. (2002). Geografi KBSM Tingkatan 4. Cheras: Pustaka Sistem Pelajaran.Ismail Ahmad, Prof. Madya Sulong Mohamad & Chan Mee Lee. (2003). Geografi KBSM Tingkatan 5. Cheras: Pustaka Sistem Pelajaran.Jasiman Ahmad. (2006). Pertumbuhan Penduduk. Melaka: Associated Educational Distributors (M) Sdn. Bhd. John Clark, David Flint, Tony Hare, Keith Hare & Clint Twist. (1995). Encyclopedia of Our Earth. New York: Shooting Star PressJohnny Ong. (1998). Cintai Negara Kita, Sungai Punca Kehidupan. Selangor: Percetakan dan Perniagaan Berlian Sdn. Bhd.Kamus Dwibahasa. (1994). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.Kamus Dewan Edisi Keempat. (2005). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.Latifah Omar & Shamsiah Ahmad. (2003). Geografi KBSM Tingkatan 2. Kuala Lumpur: Edaran Kemajuan (M) Sdn. Bhd.Martyn Bramwell. (2002). Keajaiban Alam Semula Jadi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.Norzuhaidah Mohd. Sulaiman. (2008). Pencemaran. Puchong: Pustaka Juara Minda.Patrick Tan Hock Chuan. (2007, Bil. 3). Majalah Era Hijau. Kuala Lumpur: Jabatan Alam Sekitar Malaysia. Patrick Tan Hock Chuan. (2007, Bil 4). Majalah Era Hijau. Kuala Lumpur: Jabatan Alam Sekitar Malaysia.Suhaida Azmi. (2007). Isu Alam Sekitar di Malaysia. Kuala Lumpur: Cipta Publishing.Susan Mayer. (1997). Dictionary of Geography, Second Edition. Great Britain: Oxford University Press.Wan Maizura Wan Mahmud. (2007). Kitar Semula dan Tenaga Alternatif. Kuala Lumpur: Cipta Publishing.Wendy Horobin & Caroline Stamps. (2013). First Geography Encylopedia. London: Dorling Kindersley Limited.Zabri Zakaria. (2007). Fenomena Alam Semula Jadi. Kuala Lumpur: Cipta Publishing.* Ada beberapa foto yang digunakan di dalam buku ini yang pemiliknya gagal kami hubungi. Sehubungan dengan itu, kami bersedia untuk berunding tentang hak cipta dengan pemilik foto berkenaan sekiranya dapat dihubungi.Senarai Rujukan

p. 177

166Jawapan Aktiviti PengukuhanTulis tajuk petaPilih simbol dan ringkasan yang sesuaiLukis ciri-ciri geografi Lukis arah mata anginLukis petunjukPandang Darat Fizikal Pandang Darat Budaya1. tasik1. jalan raya2. sungai2. jambatan3. paya3. masjid4. hutan4. petempatan5. getah5. kilangGunung LipatGunung BongkahBAB 1A.1. Utara 2. Timur laut 3. Timur 4. Tenggara 5. Selatan 6. Barat daya 7. Barat 8. Barat lautB.1. Barat , 2. Barat laut , 3. Utara, 4. Timur laut5. Timur, 6. Tenggara, 7. Selatan 8. Barat daya.C.i, iv, ii, iiiD.1. 45° 2. 130° 3. 300° 4. 245°E.• Terdapat alat moden yang dicipta seperti aplikasi telefon pintar yang dinamakan “navigator” yang membolehkan arah sesuatu tempat ditentukan dengan tepat. • Alat lain : 1. Aplikasi kompas pada telefon pintar 2. Alat “Global Positioning System” ( GPS )BAB 2 A.Sonia - Adam duduk di sebelah kiri, Raju duduk di hadapan, Siva duduk di sebelah kanan, Dina duduk di belakang.Siva - Sonia duduk di sebelah kiri, Rita duduk di hadapan, Asma duduk di sebelah kanan, Siti duduk di belakang.Dina - Siti duduk di sebelah kiri, Akim duduk di hadapan, Zaim duduk di sebelah kanan, Sonia duduk di belakang.B.1. Khatulistiwa 2. Jadi 3. Sartan 4. London 5. Antartik 6. ArtikC.K. 65°U 30°B L. 40°U 25°T M. 50°S 30°T N. 60°S 30°T O. 50°S 30°BD.• U 5° U 103° T • V 2° U 104° T • W 3° U 113° T • X 4° U 115° T • Y 6° U 118° TBAB 3A.1. Tajuk 2. Pemidang Peta 3. Arah Mata Angin 4. Simbol 5. Petunjuk PetaB.1. jambatan 2. sungai 3. kilang 4. kelapa sawit5. hutan 6. gunungC.D.i)ii) E.ii) Berdasarkan peta lakar tempat tinggal pelajariii) Ciri fi zikal sesuatu kawasan tidak kekal setelah 10 tahun kerana banyak pembangunan dilaksanakan. Kemungkinan akan lebih banyak petempatan. Kawasan kajian juga kemungkinan akan terdapat banyak deretan kedai dan pusat membeli- belah, kilang dan lain-lain.BAB 4A. 1. 13 2. 3 3. Sarawak, Sabah 4. Putrajaya 5. ibu negara B.• Johor Bahru • Kuantan • Kangar • Kuching •Ipoh• Bandaraya Melaka • Alor Setar • Shah Alam• Seremban • Kota Bharu •Kota Kinabalu • Georgetown• Kuala Terengganu C. Berdasarkan jawapan muridBAB 5 A.1. Atmosfera 2. Biosfera 3. Litosfera 4. Hidrosfera (maklumat berkaitan di muka surat 44)B.1. Kerak Bumi 2. Mantel 3. Teras Luar 4. Teras DalamC.Benua - Amerika Utara, Amerika Selatan, Asia, Eropah, Afrika, Australia, AntartikaLautan - Lautan Artik, Lautan Pasifi k, Lautan Atlantik, Lautan Hindi, Lautan SelatanLaut Utama - Laut China Selatan, Laut SuluSelat - Selat Melaka, Selat TebrauD.E.i) Kerosakan bangunan dan kecederaanii) Mempelajari cara-cara untuk melindungi diri ketika gempa bumi.iii) Memberikan sumbangan seperti wang, makanan, pakaian dan lain-lain.Kesan Pergerakan Kerak BumiHanyutan Benua166JambatanBalai PolisHospitalPejabat PosB.P.Hosp.P.P.GetahSungaiPetunjukMasjidSekolahKelapaSek.PetempatanJalan raya

p. 178

167BAB 6A.1. Telukpinggir laut2. Sungai saliran3. Delta tanah pamah4. Dataran tinggi tanah tinggi5. Tanjung pinggir laut6. Banjaran tanah tinggi7. Dataran aluvium tanah pamah8. Tasik saliranB.B1 Banjaran Titiwangsa B2 Banjaran TahanB3 Banjaran Crocker B4 Banjaran Trus MadiB5 Banjaran Kapuas Hulu B6 Banjaran Tama AbuG1 Gunung Korbu G2 Gunung Tahan G3 Gunung Kinabalu G4 Gunung Trus Madi G5 Gunung MuluC.D. Penambakkan pinggir laut mewujudkan tanah darat yang baru. Tanah ini dapat digunakan untuk pelbagai tujuan seperti pembinaan hotel, kediaman, pusat rekreasi dan infrastruktur.BAB 7A.B.• Pelancongan dan rekreasi •Perikanan• Sumber bekalan airi) Pelancongan dan rekreasi, sumber bekalan air, perikananii) Pelancongan dan rekreasi- jaga kawasan sungai dan tasik- elakkan penebangan hutan di kawasan sungai dan tasik- sentiasa memantau persekitaran sungai dan tasik- pembangunan yang dikawal di kawasan sungai dan tasikC.i) Kerana aliran sungai dalam keadaan laju dan di kawasan berbukit-bukau.ii) Apabila aliran air semakin perlahan dan terdapat banyak mendapan yang dibawa arus sungai.iii) Mendapan yang dibawa oleh arus sungai terkumpul di bahagian hilir sungai.iv) Di bahagian peringkat tengah sungai.v) Kerana aliran sungai yang semakin perlahan tidak mampu menolak mendapan akhirnya mendapan terkumpul.D.* Mengikut kesesuaian jawapan murid dan penilaian guru.E.1. Sebagai sumber bekalan air bersih2. Sebagai salah satu destinasi pelancongan3. Sebagai kawasan penternakan ikanBAB 8A.1. Padat 2. Sederhana padat 3. JarangB.1. Padat 2. Sederhana 3. Kapit 4. Tanah pamah5. Fizikal 6. Perikanan 7. Infrastruktur 8. Governan 9. Tanah rancangan 10. Sosial C. 1.Faktor fi zikal • Tanah pamah, pinggir sungai - padat• Tanah tinggi - jarang2. Faktor ekonomi • Kawasan pertanian, perindustrian -padat• Kawasan perikanan, perlombongan - sederhana padat 3. Faktor sosial• Kawasan yang mempunyai infrastruktur lengkap - padat• Kawasan pedalaman - jarangD.Contoh : Kawasan sederhana padat - kegiatan pertanianBAB 9A. B. *Berdasarkan muka surat 100 & 101C. *Mengikut kesesuaian jawapan murid dan penilaian guruD.*Mengikut kesesuaian jawapan murid dan penilaian guruBAB 10A.N1-Myanmar N2-Thailand N3-Kemboja N4-Malaysia N5-Timor Leste N6-FilipinaB.1. Kawasan tanah rata dan kawasan datar serta lembah sungai. Contoh Delta Mekong (Vietnam), Delta Irrawaddy (Myanmar)2. Kawasan tinggi yang terdiri dari gunung muda dan gunung lipat tua. Kawasan pergunungan dan banjaran. Contoh, Banjaran Annam (Vietnam) Banjaran Crocker (Malaysia)3. Kawasan yang agak rata terletak di kawasan tinggi atau pergunungan berketinggian 700 m dari aras laut. Contoh, Dataran Tinggi Korat (Thailand), Dataran Tinggi Shan (Myanmar).C.1. sebagai pengangkutan, perniagaan2. sebagai sumber protein, ikan air tawar 3. sebagai kawasan pelancongan, perikananD.PertanianCameron Highlands(Pahang)Kepentingan Tanah TinggiPelancongan - Gunung Kinabalu (Sabah)Penjanaan Hidroelektrik- Empangan Bakun (Sarawak)Y) Bandar1. Jenis Petempatan X) Luar BandarMelebihi 10 000 orang 2. Jumlah penduduk Kurang daripada 10 000 orangPerindustrian, perniagaan, pembinaan, pentadbiran, perkhidmatan.3. Kegiatan ekonomi Pertanian, penternakan, perlombongan, industri desa.bantuan makananbantuan kewanganbantuan pakaianCara membantu negara ASEAN yang menghadapi bencana alambantuan dari segi sokongan moralbantuan dari segi tenaga penyelamatbantuan perubatan167Peringkat Hulu Sungai• Lurah sempit berbentuk ‘V’• Bercerun curam• Aliran air yang deras• Banyak jeram dan air terjun• Terbentuk lubang periukPeringkat Tengah Sungai• Lurah berbentuk ‘U’• Susuh bukit berpanca dan terhakis• Banyak berlaku hakisan sungai• Likuan sungaiPeringkat Hilir Sungai• Lurah semakin melebar dan cetek • Cerunnya lebih landai• Terbentuk tasik ladam, tetambak dan delta • Pemendapan sungai • Aliran sungai perlahan dan berliku-liku berlaku

p. 179

168BAB 11A.i-Indonesia ii-Brunei Darussalam iii-Jawaiv-pantai timur Semenanjung Malaysia v-jarangB.• Membina petempatan yang terancang• Membina petempatan mampu milik• Menyediakan kemudahan asas di kawasan petempatan• Kerajaan memberi bantuan perumahan kepada penduduk setinggan• Membina bandar baru untuk mengelakkan kawasan yang sesakC.• Sektor ekonomi yang pelbagai, banyak peluang pekerjaan• Kedudukan mata wang yang lebih tinggi• Keamanan dan kedaulatan negaraD.1. B1 Hanoi 2. B2 Naypyidaw 3. B3 Vientiane 4. B4 Bangkok 5. B5 Phnom Penh 6. B6 Kuala Lumpur 7. B7 Bandar Raya Singapura 8. B8 Jakarta 9. B9 Dili 10. B10 Bandar Seri Begawan 11. B11 ManilaBAB 12 A.• Air permukaan – adalah air yang terdapat di permukaan bumi. Contoh air sungai, empangan, tasik• Air bawah tanah – ialah air yang terdapat dalam lapisan tanah atau batuan yang terletak di bawah tanah. Contoh air mata air, perigi dan telaga.B.1. Membuang sampah sarap ke dalam sungai – sisa domestik/ sisa toksik.2. Penebangan hutan di kawasan tadahan – pembukaan ladang untuk pertanian.3. Peningkatan populasi penduduk – kawasan bandar utama padat penduduk.4. Fenomena cuaca – Kemarau dan El Nino.5. Pencemaran – penggunaan racun serangga, baja kimia dan sisa toksikC.D.1. Sistem rawatan air kumbahan – merawat semula air kumbahan dan boleh digunakan semula.2. Kempen – beri kesedaran kepada rakyat Malaysia bermula dari awal. 3. Menjaga dan mengekalkan kawasan tadahan hujan – tidak dibenarkan melakukan pembangunan di kawasan tadahan.4. Meneroka air bawah tanah – perlu meneroka air bawah tanah yang banyak di Malaysia, melakukan kajian dan cari gali.BAB 13A. B.1. Longkang tersumbat : mendatangkan kesan bau busuk dan menjadi kawasan tumpuan haiwan pembawa penyakit seperti lalat dan tikus.2. Menyebabkan aliran sungai terganggu dan tersumbat. Mengakibatkan banjir kilat3. Mendatangkan pemandangan buruk dan menjadi tempat pembiakan haiwan perosak seperti tikus(*Mana-mana jawapan boleh diterima atas penilaian guru)C. Amalan 3R (Kurangkan, Guna Semula, Kitar Semula )• Meminimumkan pembuangan sisa domestik terutama sisa bahan bukan organik yang sukar dilupuskan• Sisa tersebut boleh diguna semula melalui penciptaan barangan untuk kegunaan lain.• Sisa domestik bahan bukan organik juga boleh dijual kepada pihak berkenaan.D.• Pendidikan kepada masyarakat – mengedarkan risalah berkaitan kesan pembuangan sisa domestik, mengembalikan budaya gotong- royong dengan menggalakkan amalan tradisi menggunakan pinggan dan dulang. (mana-mana jawapan yang difi kirkan sesuai oleh guru)E.1. Makanan 2. Plastik 3. Reuse 4. Undang-undang5. Kertas 6. Kempen 7. Teknologi 8. Kitar semula9. JAS 10. TaunF.Tajuk : Kesan Pembuangan Sisa Domestik dan Langkah Mengurangkan Kesannya.Tempat : *tempat tinggal muridJenis sisa domestik :1. Sisa makanan 2. Barangan plastik 3. Kertas, kaca, tinKesan Pembuangan :1. Pencemaran – melibatkan pencemaran udara, air dan bau 2. Banjir kilat – kejadian banjir kilat akibat longkang tersumbat 3. Wabak penyakit – penularan wabak denggi (huraian dan contoh)Langkah :1. Kempen – mengadakan kempen menjaga kebersihan dan membuang sisa secara betul2. Amalan 3R – mengamalkan konsep 3R bagi memastikan pembuangan yang minimum3. Penguatkuasaan undang-undang – melalui pihak berkuasa tempatan (huraian dan contoh)Kekurangan bekalan air bersihKepupusan ff ora dan faunaTiada bekalan air dan dicatuKetidakseimbangan ekosistemKesan ke atas sumber tanahKemudaratan kepada manusia Menyebabkan penyakit dan kematianKesan krisis air di MalaysiaMenyebabkan kurang bekalan makanani. Bahan Organik ii. Bahan Bukan Organik1. Sisa makanan 1. Plastik2. Kertas2. Kaca3. Sisa kebun3. Tin4. Besi168

p. 180

Tahun TingkatanTarikhTerimaNama PenerimaBUKU INI TIDAK BOLEH DIJUALDengan ini SAYA BERJANJIakan menjaga buku inidengan baik dan bertanggungjawab atas kehilangannyaserta mengembalikannya kepada pihak sekolah padatarikh yang ditetapkanSkim Pinjaman Buku TeksSekolahNombor Perolehan: Tarikh Penerimaan: