Buku Teks PSV Tingkatan 2 KSSM

Buku Teks Digital PSV Tingkatan 2 KSSM

• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Kandungan
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 1 Seni Ragam
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 2 Seni Lukisan
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 3 Seni Catan

• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 4 Seni Cetakan
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 5 Reka Bentuk Landskap
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 6 Reka Bentuk Hiasan Dalaman

• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 7 Reka Bentuk Industri
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 8 Seni Sulaman
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 9 Seni Seramik

• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 10 Seni Reka Grafik
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Tajuk 11 Seni Foto
• Pendidikan Seni Visual (PSV) T2 – Glosari

atau

• Buku Teks Digital Pendidikan Seni Visual (PSV) KSSM Tingkatan 2 (Tajuk 1 – Tajuk 11) – Drive 1

• Buku Teks Digital Pendidikan Seni Visual (PSV) KSSM Tingkatan 2 (Tajuk 1 – Tajuk 11) – Drive 2

p. 1

KEMENTERIANPENDIDIKANMALAYSIA

p. 2

RUKUN NEGARABahawasanya Negara Kita Malaysia mendukung cita-cita hendak;Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalanganseluruh masyarakatnya; Memelihara satu cara hidup demokrasi; Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama; Menjamin satu cara yang liberal terhadap tradisi-tradisi kebudayaannya yang kaya dan pelbagai corak; Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan sains dan teknologi moden; MAKA KAMI, rakyat Malaysia, berikrar akan menumpukan seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut:KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA KELUHURAN PERLEMBAGAAN KEDAULATAN UNDANG-UNDANG KESOPANAN DAN KESUSILAAN(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)

p. 3

2017KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH (KSSM)PenulisProfesor Madya Dr. Md Nasir bin IbrahimDr. Mazlan bin Haji A. KarimZaiyana binti MahbibFaridah binti IbrahimEditorSuhana binti AliNor Wati binti JuahirPereka BentukTew Wan YinIlustratorTew Wan YinTingkatan2PENERBIT BESTARI SDN. BHD.

p. 4

NO. SIRI BUKU: 0064KPM2017 ISBN 978-983-092-442-7Cetakan Pertama 2017© Kementerian Pendidikan MalaysiaHak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan dalam buku ini tidak dibenarkan diterbitkan semula, disimpan dalam cara yang boleh dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang bentuk atau cara, baik dengan cara elektronik, mekanik, penggambaran semula mahupun dengan cara perakaman tanpa kebenaran terlebih dahulu daripada Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia, Kementerian Pendidikan Malaysia. Perundingan tertakluk kepada perkiraan royalti atau honorarium.Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan Malaysia oleh:Penerbit Bestari Sdn. Bhd. (258257-P)22-01, Jalan Molek 1/10,Taman Molek,81100 Johor Bahru,Johor Darul Takzim.Tel: 07-361 2868Faks: 07-352 6292Laman Web: http://www.pbestarisb.comReka Letak dan Atur Huruf:Penerbit Bestari Sdn. Bhd. (258257-P)Muka Taip Teks: STIXGeneralSaiz Muka Taip Teks: 11 poinDicetak oleh:Herald Printers Sdn. Bhd. (19965-V)Lot 508, Jalan Perusahaan 3,Bandar Baru Sungai Buloh,47000 Selangor Darul Ehsan.PENGHARGAANPenerbitan buku teks ini melibatkan kerjasama banyak pihak. Sekalung penghargaan dan terima kasih ditujukan kepada semua pihak yang terlibat:• Jawatankuasa Penambahbaikan Pruf Muka Surat, Bahagian Buku Teks, Kementerian Pendidikan Malaysia.• Jawatankuasa Penyemakan Pembetulan Pruf Muka Surat, Bahagian Buku Teks, Kementerian Pendidikan Malaysia.• Jawatankuasa Penyemakan Naskhah Sedia Kamera, Bahagian Buku Teks, Kementerian Pendidikan Malaysia.• Pegawai-pegawai Bahagian Buku Teks dan Bahagian Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pendidikan Malaysia.• Lembaga Pembangunan Seni Visual Negara (LPSVN).• Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia (PKKM).• Sekolah Menengah Kebangsaan Indahpura (1), Kulai, Johor Darul Takzim.• The Art Gallery, Penang.• Keluarga dan waris Allahyarham Datuk Syed Ahmad Jamal dan Ibrahim Abu @ A.B Ibrahim.• Pemilik karya, laman sesawang, blog dan imej yang membenarkan karya mereka digunakan.KEMENTERIANPENDIDIKANMALAYSIA

p. 5

Pendahuluanv-viSeni Ragam Hias4Latihan Formatif7Aktiviti Inkuiri8Projek Pereka Muda9Tumpu Galeri10Rumusan11Kriteria Pencapaian11Latihan Sumatif12Definisi Lukisan16Sejarah Perkembangan Seni Lukisan16Latihan Formatif19Aktiviti Inkuiri20Projek Pereka Muda21Tumpu Galeri23Rumusan24Kriteria Pencapaian24Latihan Sumatif25Definisi Catan28Sejarah Perkembangan Seni Catan28Latihan Formatif30Aktiviti Inkuiri31Projek Pereka Muda32Tumpu Galeri33Rumusan34Kriteria Pencapaian34Latihan Sumatif35Tajuk1Tajuk2Tajuk3Seni Ragam Hias Pengangkutan, Alat Permainan Rakyat dan Alat Domestik2Seni Lukisan14Seni Catan26BidangSejarah dan Apresiasi Seni Visual1BidangSeni Halus13Sejarah Perkembangan Reka Bentuk Landskap50Prinsip Reka Bentuk Landskap51Latihan Formatif56Aktiviti Inkuiri57Projek Pereka Muda58Tumpu Galeri59Rumusan60Kriteria Pencapaian60Latihan Sumatif61Definisi Cetakan38Sejarah Perkembangan Seni Cetakan38Prinsip dan Konsep Seni Cetakan Konvensional39Kaedah dan Teknik Seni Cetakan39Latihan Formatif41Aktiviti Inkuiri41Projek Pereka Muda42Tumpu Galeri44Rumusan45Kriteria Pencapaian45Latihan Sumatif46Tajuk5Tajuk4BidangReka Bentuk47Sejarah PerkembanganReka Bentuk Hiasan Dalaman64Prinsip Reka Bentuk Hiasan Dalaman65Latihan Formatif68Aktiviti Inkuiri69Projek Pereka Muda70Tumpu Galeri71Rumusan72Kriteria Pencapaian72Latihan Sumatif73Tajuk6Reka Bentuk Hiasan Dalaman62Reka Bentuk Landskap48Seni Cetakan36KANDUNGANiii

p. 6

Sejarah PerkembanganReka Bentuk Industri76Prinsip Reka Bentuk Industri76Latihan Formatif79Aktiviti Inkuiri80Projek Pereka Muda81Tumpu Galeri82Rumusan83Kriteria Pencapaian83Latihan Sumatif84Prinsip Asas Seni Sulaman88Jenis, Alatan dan Bahan Sulaman88Teknik Seni Sulaman89Latihan Formatif92Aktiviti Inkuiri93Projek Pereka Muda94Tumpu Galeri97Rumusan98Kriteria Pencapaian98Latihan Sumatif99Prinsip Asas Seni Seramik102Jenis-jenis Seni Seramik103Teknik Seni Seramik104Fungsi Seni Seramik106Latihan Formatif107Aktiviti Inkuiri108Projek Pereka Muda109Tumpu Galeri112Rumusan113Kriteria Pencapaian113Latihan Sumatif114Tajuk7Tajuk8Reka Bentuk Industri74Seni Sulaman86Tajuk9Seni Seramik100Definisi Simbol dan Logo118Jenis-jenis Simbol dan Logo119Ciri-ciri Simbol dan Logo119Latihan Formatif120Aktiviti Inkuiri121Projek Pereka Muda122Tumpu Galeri123Rumusan124Kriteria Pencapaian124Latihan Sumatif125Definisi dan Fungsi Kamera Pinholedalam Fotografi128Ciri-ciri Imej yang Terhasil daripada Kamera Pinhole129Sejarah Kamera Pinholedalam Fotografi129Latihan Formatif130Aktiviti Inkuiri131Projek Pereka Muda132Tumpu Galeri133Rumusan134Kriteria Pencapaian134Latihan Sumatif135Tajuk10Tajuk11Seni Reka Grafik: Simbol dan Logo116Seni Foto126Glosari136Senarai Rujukan137Indeks138BidangSeni Kraf85BidangKomunikasi Visual115iv

p. 7

PENDAHULUANBuku teks Pendidikan Seni Visual Tingkatan 2 ini disediakan berdasarkan Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) Kurikulum Standard Sekolah Menengah (KSSM) Pendidikan Seni Visual Tingkatan 2. Buku teks ini selaras dengan matlamat mata pelajaran Pendidikan Seni Visual untuk melahirkan insan yang berpengetahuan dan berkemahiran seni visual serta mampu menghayati nilai estetik bagi menyumbang kepada pembangunan diri, masyarakat dan negara.Buku teks Pendidikan Seni Visual Tingkatan 2 ini mencakupi lima bidang, iaitu Sejarah dan Apresiasi Seni Visual, Seni Halus, Reka Bentuk, Seni Kraf dan Komunikasi Visual. Buku ini juga memberi fokus kepada Kemahiran Abad ke-21 yang menerapkan kemahiran berfikir, kemahiran hidup dan kerjaya yang berteraskan amalan nilai murni.Strategi pembelajaran secara inkuiri melalui aktiviti eksperimentasi, penerokaan dan perbincangan mampu menginovasi idea dan pengetahuan baharu serta mengembangkan potensi diri setiap murid. Penerapan Elemen Merentas Kurikulum (EMK) diharap dapat mengukuhkan kemahiran dan jati diri agar mampu menangani cabaran semasa. Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT) juga diaplikasikan dalam buku ini untuk menggalakkan murid berfikir secara kritis dan kreatif.Buku teks ini juga mengandungi animasi 3D. Panduan di muka surat (vi) disediakan bagi membantu guru dan murid mengakses animasi 3D tersebut. Ikon-ikon lain yang mengandungi maklumat tambahan juga turut disediakan bagi mengukuhkan pemahaman murid.v

p. 8

KBATSoalan aras tinggi yang mencabar minda murid.1.Muat turun aplikasi AR Buku Teks dengan mengimbas QR Code di sebelah.2.Gunakan aplikasi tersebut untuk mengimbas ikon 'AR' AR yang terdapat dalam buku teks ini.3.Halaman yang mempunyai ikon 'AR':Tajuk 5 halaman 54 Tajuk 6 halaman 70Kriteria PencapaianSenarai semak perkara yang dipelajari dalam setiap tajuk.Kata Kunci SeniIstilah berkaitan seni yang dipelajari.Elemen yang diterapkan untuk mengukuhkan kemahiran dan keterampilan.EMKInfo-info tambahan yang berkaitan dengan tajuk.Tahukah Anda ?Aktiviti untuk membantu kefahaman murid tentang perkara yang dipelajari.AktivitiDisediakan dalam bentuk QR Codesebagai maklumat dan rujukan tambahan.iMbAs sAyAMemantapkan pengetahuan melalui eksplorasi dan eksperimentasi.Aktiviti inkuiRiMencungkil minat, bakat dan kreativiti murid dalam menghasilkan sesuatu.Projek Pereka MudaMenguji dan menilai kefahaman murid.Latihan SumatifMendidik murid menganalisis dan menilai sesuatu secara kritis.TumpuGaleriIkon-ikon yang terdapat dalam buku teks ini:Menguji murid berfikir secara kritis.Cuba?!FikirkanQR CodeLangkah-langkah untuk mengimbas animasi tiga dimensi (3D):Latihan FormatifMenguji kefahaman murid untuk setiap tajuk.Ringkasan keseluruhan tajuk dalam bentuk peta minda.Rumusanvi

p. 9

Bidang Sejarah dan Apresiasi Seni Visual ini memberi tumpuan kepada penggunaan seni ragam hias dalam pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik oleh masyarakat kita. Generasi hari ini perlu mengetahui seni ragam hias dan kegunaannya serta memahami maksud yang tersurat dan tersirat seni ragam hias tersebut. Seni ragam hias mempunyai nilai estetik dan berkait rapat dengan budaya serta cara hidup masyarakat kita.SEJARAH DAN APRESIASI SENI VISUALBIDANG1

p. 10

Tajuk 1Seni Ragam Hias Pengangkutan, Alat Permainan Rakyat danAlat DomestikNegara kita kaya dengan seni ragam hias. Kita boleh melihat seni ragam hias ini pada pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik. Seni ragam hias ini bukan sahaja menarik tetapi mempunyai makna yang tersendiri. Tahukah anda bahawa seni ragam hias ini menggambarkan pemikiran, nilai dan kepercayaan sesebuah masyarakat yang menghasilkannya?2

p. 11

1.1Pemahaman terhadap Seni Ragam Hias Pengangkutan, Alat Permainan Rakyat dan Alat Domestik dalam bidang Sejarah dan Apresiasi Seni Visual.1.2Eksplorasi maklumat daripada pelbagai sumber bagi pengukuhan terhadap Seni Ragam Hias Pengangkutan, Alat Permainan Rakyat dan Alat Domestik.1.3Penzahiran idea dan konsep melalui pelbagai sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan.1.4Penghayatan terhadap hasil karya seni dalam Seni Ragam Hias Pengangkutan, Alat Permainan Rakyat dan Alat Domestik dengan menggunakan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Awan larat• Caping/Koyan• Estetik• Figuratif• Okok• Ornamen• Sulur bayung• Tebuk tembus• Tukang UlungKata Kunci Seni3

p. 12

Seni Ragam HiasSeni ragam hias atau ornamen ialah hiasan dalam seni kraf atau karya seni. Seni ragam hias boleh diolah supaya rupa bentuknya menjadi pelbagai ragam. Kepelbagaian seni ragam hias biasanya khas untuk suatu unit budaya pada masa tertentu.Seni Ragam Hias PengangkutanSeni ragam hias merupakan karya seni rupa yang diambil daripada motif flora, fauna, geometri, awan larat dan figuratif. Fokus seni ragam hias dalam tajuk ini menjurus kepada pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik.Gambar foto 1.1Contoh-contoh seni ragam hiasGambar foto 1.2Contoh beca dan kereta lembubiasanya dihiasi dengan seni ragam hias. Perahu yang dikenali juga sebagai kolek atau sekoci dihiasi dengan pelbagai warna dan ukiran di bahagian kepala yang digelar koyan atau caping. Koyan ini digunakan untuk mengikat tali kemudi.Kereta lembuBecaDi negara kita, pengangkutan yang sering dikaitkan dengan seni ragam hias ialah pengangkutan tradisional seperti beca, kereta lembu dan perahu. Seni ragam hias pada beca dan kereta lembu biasanya terdapat pada bahagian kisi-kisi, belakang tempat duduk penumpang atau bawah letak kaki. Fungsi seni ragam hias ini adalah untuk memaparkan nilai estetik dan menarik perhatian. Perahu tradisional juga banyak dihiasi dengan seni ragam hias. Komponen perahu seperti badan, bangau, okok dan capingKain puaUkiran kayu Ukiran tembagaRagam hiasPersepsi SeniPerkataan ‘beca’ berasal daripada bahasa Hokkien ‘be chia’ yang bermaksud ‘kereta kuda’.Tahukah Anda ?Standard PembelajaranMurid boleh:1.1.1Menjelaskan seni ragam hias:(i)Pengangkutan(ii)Alat permainan rakyat(iii)Alat domestik4

p. 13

Seni Ragam Hias Alat Permainan RakyatAlat permainan rakyat juga dikenali sebagai permainan tradisional. Alat permainan rakyat ini mempunyai seni ragam hias dengan motif yang tertentu. Contoh permainan rakyat yang terkenal ialah wau, gasing dan congkak.• Terdapat dua jenis gasing, iaitu gasing pangkah dan gasing uri.• Gasing yang mempunyai seni ragam hias ialah gasing pangkah.• Seni ragam hias terdapat pada bahagian bahu gasing.• Seni ragam hias yang biasa digunakan ialah motif flora.1Bangau3Okok2Caping/Koyan4Badan• Wau ialah warisan budaya yang tinggi nilai estetiknya.• Wau terkenal kerana seni ragam hiasnya yang menarik.• Motif flora dan awan larat menghiasi wau yang dihasilkan. • Contoh-contoh wau ialah wau bulan, wau burung dan wau kucing.Rajah 1.1Contoh seni ragam hias pada alat permainan rakyatSeni Ragam Hias Alat DomestikAlat domestik biasanya berkaitan dengan keperluan harian terutamanya di rumah. Alat-alat seperti rehal, kukuran, acuan putu, jebak puyuh, bakul dan nyiru ialah contoh alat domestik tradisional yang mempunyai seni ragam hias tertentu.Pada bahagian badan perahu terdapat seni ragam hias corak awan larat yang menggunakan warna-warna terang. Bangau, iaitu ukiran kayu yang diletakkan di hadapan perahu biasanya mempunyai seni ragam hias motif flora dan fauna. Fungsi bangau adalah untuk menyangkut galah panjang dan pukat di samping menjadi hiasan. Bahagian caping dan okok juga dihiasi oleh seni ragam hias yang menarik.WauGasingCongkakGambar foto 1.3Ragam hias pada badan, bangau, okok dan caping perahu tradisional• Permainan congkak menggunakan papan kayu berlubang atau lubang di atas tanah.• Buah congkak biasanya menggunakan biji getah atau guli.• Seni ragam hias boleh dilihat pada badan, kepala, ekor dan lubang congkak yang biasanya menggunakan motif awan larat dan flora.• Bangau sebagai simbol semangat dan mencari rezeki di laut.• Fungsi lain bangau adalah untuk mengikat layar, sauh dan meletakkan tiang layar.• Bangau diletakkan di bahagian kiri kepala atau di hadapan perahu.• Okok pula terletak di bahagian kanan hadapan perahu.Tahukah Anda ?Cara permainan congkak.iMbAs sAyAgoo.gl/K3yMDe5

p. 14

Rehal ialah sejenis papan bersilang yang direka untuk meletakkan al-Quran. Rehal mempunyai ukiran dan seni ragam hias dengan motif tertentu. Seni ragam hias yang biasa digunakan ialah motif flora, geometri dan kaligrafi.Kukuran ialah sejenis alat yang mempunyai mata bergerigi.Kegunaannya untuk mengukur, mengeruk dan mengikis isi kelapa. Seni ragam hias alat ini terdapat pada bahagian badan yang bermotifkan flora dan fauna serta awan larat. Bentuk ukiran kukuran ini berbeza antara satu tempat dengan tempat yang lain.Acuan putu ialah alat untuk membuat kuih putu kacang. Seni ragam hias yang biasa digunakan ialah motif bunga atau daun. Kepelbagaian seni ragam hias pada dasar acuan akan menghasilkan pelbagai bentuk kuih putu.Jebak puyuh ialah alat yang digunakan untuk memerangkap burung puyuh. Alat ini mempunyai pelbagai seni ragam hias. Misalnya, seni ragam hias yang dihiasi dengan motif flora yang membentuk sulur bayung di atas gunungan dan lingkaran yang kompleks. Motif gunungan menggunakan teknik tebuk tembus bersilat.Rajah 1.2Contoh seni ragam hias pada alat domestikRajah 1.3Tokoh kraf yang menggunakan seni ragam hias dalam produk merekaTerdapat beberapa orang tokoh kraf yang menggunakan seni ragam hias dalam penghasilan produk mereka. Mereka menerapkan seni ragam hias ini bagi mengekalkan identiti dan memartabatkan warisan bangsa.Tukang Ulung Perahu Tradisional• Hasni bin Ali.• Lahir pada tahun 1946 di Terengganu.• Mewarisi kemahiran daripada ayahnya.• Menghasilkan pelbagai jenis perahu seperti Perahu Sekoci, Perahu Payang dan Perahu Kolek.• Perahu buatannya kaya dengan nilai-nilai tradisional Melayu.Adiguru Wau Tradisional• Shafie bin Jusoh.• Lahir pada tahun 1947 di Kelantan.• Meminati bidang kraf wau sejak kecil dan mendapat sokongan keluarganya.• Keunikan hasil pembuatannya ialah badan wau berbentuk bulat dan seimbang.• Dilantik menjadi duta Syarikat Penerbangan Malaysia (MAS) dan sering dijemput membuat demonstrasi di luar negara.Cuba?!FikirkanTahukah anda seni ragam hias atau motif yang terdapat pada ukiran kayu tidak diketahui penciptanya? Mengapakah ini boleh berlaku?PatriotismeMempelajari seni ragam hias ialah salah satu cara kita menilai dan menghargai khazanah budaya bangsa yang unik.6

p. 15

terdapatpadaterdapatpadamotifmotiffungsiterdapatpadamotifcontohcontohcontohcontohcontohmotifdalamdalamcontohfungsidalamTujuan:Menjelaskan jenis dan fungsi seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik dalam bidang Sejarah dan Apresiasi Seni Visual.Langkah:1.Bahagikan murid kepada tiga kumpulan.2.Guru memaparkan tayangan slaid pelbagai jenis dan fungsi seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik di Malaysia.3.Berpandukan tayangan slaid tersebut, anda dikehendaki menjelaskan jenis dan fungsi seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik di Malaysia mengikut tajuk kumpulan anda.Soalan:1.Apakah yang anda dapat simpulkan daripada tugasan yang dihasilkan oleh setiap kumpulan?2.Bagaimanakah anda menilai fungsi seni ragam hias pada pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik di Malaysia?Lengkapkan peta pemikiran berikut.PerahuAlat domestikAlat permainan rakyatPengangkutanSeni Ragam HiasMenjelaskan jenis dan fungsi seni ragam hias pengangkutan di Malaysia.Menjelaskan jenis dan fungsi seni ragam hias alat permainan rakyat di Malaysia.Menjelaskan jenis dan fungsi seni ragam hias alat domestik di Malaysia.Kumpulan AKumpulan BKumpulan CAktivitiLatihan Formatif7

p. 16

Tujuan:1.Mengenal pasti tokoh kraf yang menggunakan seni ragam hias dan meneroka motif seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik.2.Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan bagi menghasilkan dokumentasi seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik.Arahan:Murid dikehendaki membuat carian di laman sesawang, buku rujukan, surat khabar dan majalah tentang tokoh-tokoh kraf yang menggunakan seni ragam hias dan motif seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik.Langkah:1.Bahagikan murid kepada tiga kumpulan stesen berikut:2.Cari maklumat tentang tokoh yang menggunakan seni ragam hias dan motif seni ragam hias berdasarkan bidang yang dipilih.3.Gunting gambar foto yang berkaitan. Kumpulkan hasil eksplorasi dan eksperimentasi anda.4.Guru dan murid akan bergerak ke setiap stesen. Ketua kumpulan akan menerangkan maklumat yang diperoleh di stesen masing-masing. Catatkan semua maklumat.Anda telah mengetahui motif seni ragam hias berkaitan pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik dalam Persepsi Seni. Lakukan aktiviti dengan menggunakan kaedah stesen untuk mengenal pasti tokoh kraf yang menggunakan seni ragam hias serta motif seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik. Kumpulkan maklumat yang diperoleh.Pengangkutan (perahu)Alat permainan rakyat (wau)Alat domestik (jebak puyuh)Jadual 1.1Contoh tokoh kraf yang menggunakan seni ragam hias dalam produknyaDokumentasi tokohDokumentasi motif• Rohani binti Md. Piah.• Tokoh pembuatan rehal tradisional dan moden.• Menggunakan pelbagai motif seperti geometri, awan larat dan flora.• Pernah mempamerkan produknya di London.Contoh motif geometri yang digunakan dalam penghasilan rehal.Kumpulan Stesen AKumpulan Stesen BKumpulan Stesen CEksplorasi SeniAktiviti inkuiRiStandard PembelajaranMurid boleh:1.2.1Mengenal pasti tokoh seni ragam hias:(i)Pengangkutan(ii)Alat permainan rakyat(iii)Alat domestik 1.2.2Meneroka motif seni ragam hias:(i)Pengangkutan(ii)Alat permainan rakyat(iii)Alat domestik 8

p. 17

Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap dokumentasi melalui media, proses dan teknik dalam penghasilan portfolio seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat serta alat domestik.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi serta penerokaan media, proses dan teknik dalam penghasilan portfolio seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat serta alat domestik.Langkah:1.Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.2.Setiap kumpulan dikehendaki memilih satu bentuk persembahan untuk mendokumentasikan maklumat yang diperoleh.3.Susun dan tampal gambar serta maklumat yang diperoleh dalam aktiviti Eksplorasi Seni.Anda telah mengenal pasti tokoh-tokoh kraf yang menggunakan seni ragam hias dan meneroka motif seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik. Berdasarkan maklumat yang diperoleh, anda dikehendaki menghasilkan dokumentasi dalam salah satu bentuk persembahan berikut:• Lembaran kerja• Persembahan multimedia• Peta pemikiran i-THINK• Artistbook• PosterRajah 1.4Contoh bentuk persembahanArtistbookPosterEkspresi SeniProjek Pereka MudaMaklumat tokoh pembuat jebak puyuh.iMbAs sAyAgoo.gl/ykV6WeStandard PembelajaranMurid boleh:1.3.1Menjana tugasan perkembangan seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik.9

p. 18

Pada bahagian Ekspresi Seni, anda telah menghasilkan lembaran kerja/persembahan multimedia/peta pemikiran i-THINK/artistbook/poster. Anda perlu menggunakan pengetahuan yang telah diperoleh untuk mempersembahkan hasil kerja anda.Tujuan:Menghasilkan portfolio seni ragam hias pengangkutan, alat permainan rakyat dan alat domestik dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Hasil dokumentasi murid dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Murid mempamerkan hasil dokumentasi tersebut di stesen masing-masing.2.Guru dan murid akan bergerak dari satu stesen ke satu stesen. 3.Buat pemerhatian dan catatkan dalam buku nota anda.4.Ketua kumpulan perlu membuat apresiasi berpandukan aspek media dan teknik serta isi kandungan dokumentasi tersebut.Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Kesesuaian tajuk.• Pemilihan tajuk dan motif.• Penerangan kepada pilihan reka bentuk persembahan.Nota GuruGambar foto 1.3Pameran karya muridTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:1.4.1Mempamerkan hasil karya.1.4.2Menghayati hasil karya sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek media dan teknik.1.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan karya.10

p. 19

✔Seni ragam hias ialah hiasan dalam seni kraf atau karya seni.✔Olahan seni ragam hias bertujuan untuk membentuk corak yang pelbagai.✔Idea penghasilan seni ragam hias diilhamkan daripada motif flora, fauna, geometri, awan larat dan figuratif.✔Perahu-perahu tradisional banyak dihiasi dengan seni ragam hias corak awan larat.✔Perahu yang dikenali sebagai kolek atau sekoci juga dihiasi dengan pelbagai seni ragam hias ukiran kayu di bahagian kepala atau koyan untuk mengikat tali kemudi.✔Bangau ialah ukiran kayu yang diletakkan di bahagian hadapan perahu untuk tujuan menyangkut galah panjang dan pukat di samping sebagai hiasan yang mempunyai makna tersendiri.✔Alat permainan rakyat yang mempunyai seni ragam hias antaranya ialah wau, gasing dan congkak.✔Alat domestik merupakan keperluan harian seperti rehal, kukuran, acuan putu dan jebak puyuh yang mempunyai nilai estetik.Beca dan kereta lembu -seni ragam hias terdapat pada bahagian kisi-kisi, belakang tempat duduk atau bawah letak kakiPerahu-seni ragam hias terdapat pada bahagian badan, bangau, okok dan caping/koyanWau -seni ragam hias terdapat pada bahagian sayap dan ekorGasing-seni ragam hias terdapat pada bahagian kepala dan bahu gasingCongkak-seni ragam hias terdapat pada bahagian badan, kepala, ekor dan lubang congkakPengangkutanAlat permainan rakyatRehal -menggunakan seni ragam hias motif flora, geometri dan kaligrafiKukuran- seni ragam hias terdapat pada bahagian badan dan bermotifkan flora, fauna dan awan laratAcuan putu -menggunakan seni ragam hias motif bunga atau daunJebak puyuh-menggunakan seni ragam hias motif flora yang terdapat pada bahagian tepi atau atas jebakAlat domestikSENI RAGAM HIASKriteria PencapaianRumusan11

p. 20

Latihan SumatifSoalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Apakah motif seni ragam hias yang digunakan pada gambar foto 1 berikut?Gambar foto 1AFloraBFaunaCGeometriDFlora dan fauna2.Apakah fungsi seni ragam hias pada beca atau kereta lembu?AUntuk keselamatan penumpangBUntuk menunjukkan kemahiranCUntuk menunjukkan identiti bangsaDUntuk nilai estetik dan menarik perhatian3.Apakah motif seni ragam hias yang terdapat pada rehal?AFaunaBFiguratifCGeometriDGunungan4.Gambar foto 2 menunjukkan bangau pada perahu. Pilih fungsi-fungsi bangau berikut.Gambar foto 2IMengikat layarIIMenyangkut pukatIIIMengikat tali kemudiIVMeletakkan hasil tangkapanAI dan IIBI dan IVCII dan IIIDIII dan IVSoalan Subjektif1.Isi tempat-tempat kosong dengan jawapan yang betul.(a)Perahu yang dikenali sebagai kolek mempunyai ukiran kayu di bahagian kepala yang digelar dan berfungsi sebagai .(b)Biasanya seni ragam hias pada wau menggunakan motif dan .(c)Ukiran motif gunungan yang terdapat pada bahagian atas jebak puyuh menggunakan teknik bersilat.(d)Labelkan bahagian-bahagian yang terdapat pada perahu tradisional dalam gambar foto 3:2.Jawab soalan-soalan berikut.(a)Apakah yang dimaksudkan dengan seni ragam hias?(b)Mengapakah generasi hari ini perlu mengetahui seni ragam hias? Gambar foto 3iii.ii.i.12

p. 21

Seni Halus ialah aktiviti untuk meluahkan perasaan dan idea melalui penghasilan karya seni yang berbentuk dua dimensi (2D) atau tiga dimensi (3D). Fokus bidang Seni Halus ini lebih kepada nilai estetik. Semasa di tingkatan 1, anda telah mengetahui bidang Seni Halus yang merangkumi seni lukisan, seni catan, seni cetakan dan seni arca. Kini, untuk Pendidikan Seni Visual Tingkatan 2, anda akan mempelajari tajuk-tajuk tersebut dengan lebih mendalam.SENIHALUSBIDANG13

p. 22

Tajuk 2SeniLukisanLukisan ialah kemahiran yang penting selari dengan kemahiran menulis dan bertutur. Pernahkah anda terfikir mengapa kanak-kanak terlebih dahulu pandai melukis berbanding menulis dan mengira? Lukisan merupakan pengetahuan awal untuk meluahkan perasaan atau menyerlahkan pemikiran dan idea. Tahukah anda bahawa kemahiran melukis ialah asas kepada perkembangan kemahiran dalam bidang seni visual yang lain? Hal ini kerana setiap pelukis perlu mempunyai kemahiran melukis sebagai asas kepada penghasilan karya-karya lain.14

p. 23

2.1Pemahaman terhadap konsep Seni Lukisan dalam bidang Seni Halus.2.2Eksplorasi dan aplikasi pengetahuan dalam penghasilan Seni Lukisan.2.3Menzahirkan idea dan konsep melalui pelbagai sumber dalam penjanaan tugasan.2.4Penghayatan terhadap hasil karya Seni Lukisan dengan menggunakan istilah dan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Artistik • Hal benda• Hematit• Krayon• SatiraKata Kunci Seni15

p. 24

Sejarah Perkembangan Seni LukisanIlustrasi 2.1Contoh lukisanGambar foto 2.1Lukisan pada dinding Gua Tambun, PerakLukisan pada dinding Gua Kain Hitam, Niah dihasilkan oleh masyarakat peribumi Sarawak. Lukisan dinding sepanjang 200 kaki di gua batu kapur ini menggambarkan kehidupan masyarakat primitif.Definisi LukisanLukisan merupakan suatu teknik menggambar atau hasil kerja seni yang menggunakan media kering atau warna yang minimum. Media kering ini digunakan di atas permukaan dua dimensi (2D) seperti kertas, kanvas, kadbod, plastik, papan dan dinding. Contoh media kering ialah pensel, krayon, pen, pastel, arang, pensel warna, dakwat dan kapur.Lukisan boleh menjadi hasil karya tersendiri selain menjadi asas kepada penghasilan karya seni lain seperti seni catan, seni cetakan, seni arca dan sebagainya. Kini, dalam era digital, lukisan dihasilkan melalui komputer dengan menggunakan perisian tertentu. Kecanggihan perisian komputer membolehkan seni lukisan dihasilkan dengan lebih cepat dan mudah.Gambar foto 2.2Lukisan pada dinding Gua Kain Hitam, Niah, SarawakSejarah Lukisan Gua TempatanSejarah lukisan gua di Malaysia dianggarkan berusia sekitar 3000 hingga 4000 tahun. Lukisan Zaman Neolitik yang terdapat pada dinding Gua Tambun misalnya, dihasilkan menggunakan hematit berwarna merah. Lukisan tersebut mempamerkan figura manusia sedang menari dan mencangkung. Selain itu, terdapat paparan lukisan haiwan buruan, lukisan geometri dan kesan cap tapak tangan. Persepsi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:2.1.1 Menjelaskandefinisilukisan.2.1.2Memerihalkan perkembangan seni lukisan dari aspek:(i)Sejarah lukisan gua tempatan(ii)Pelukis tempatan(iii)Karya lukisan pelukis tempatanPatriotismeGua Tambun, Perak telah diiktiraf sebagai warisan kebangsaan pada tahun 2010 di bawah kategori Warisan Ketara-Warisan Arkeologi.16

p. 25

Gambar foto 2.3Lukisan pada dinding Gua Merapoh, PahangLukisan yang terdapat pada dinding Gua Merapoh, Pahang sukar untuk ditafsir. Lukisan ini menggambarkan figura-figura lidi dalam kedudukan yang aneh.Pelukis dan Karya Pelukis TempatanNegara kita mempunyai ramai tokoh terkenal dalam seni lukisan. Mereka bukan sahaja terkenal di dalam negara malah di peringkat antarabangsa. Contoh pelukis terkenal tanah air ialah Abdullah Ariff, Saidin Yahya, Mohamed Hoessein Enas, Dzulkifli Buyong dan Datuk Lat.The Long Arm Nippon, 1942, dakwat• Terkenalsebagaipelukiscatair,ilustrator dan pelukis komik. • Menghasilkanilustrasiberbentukkartun, contohnya 'The Long Arm Nippon', 1942 yang bertemakan pro-Jepun. • Lukisanbeliaujugaterdapatdalambuku Panduan Akal (1955) yang menjadi teks di sekolah-sekolah Persekutuan Tanah Melayu ketika itu.Abdullah Ariff• Pelukis komik dan ilustrator yang terkenal di Malaysia. • Lukisannya berpegang teguh kepada tradisi Melayu yang berasaskan prinsip moral dan unsur-unsur patriotik. • Tema dan penggunaan watak-watak komiknya membawa nilai kemelayuan dan tradisional. • Menghasilkan siri komik untuk Majalah Guru dengan judul 'Puteri Langkawi ' antara tahun 1954 hingga 1956. • Unsur-unsur pendidikan terselit dalam setiap karyanya. Hang Tuah, 1954, pen dan dakwatSaidin Yahya17

p. 26

Rajah 2.1Contoh pelukis terkenal di negara ini• Karya-karyabeliaubanyakmemaparkan wajah-wajah yang membawa mesej budaya melalui penampilan pakaian dan kegiatan sosial masyarakat Malaysia. • Melukismenggunakanmediapasteldan arang. • BapaPotretMalaysiadandigelarjugaPelukis Potret Diraja. • Turutmenghasilkankaryayangmenggambarkan masyarakat peribumi Sarawak dan Sabah.Mohamed Hoessein Enas• Mendapat bimbingan daripada Patrick Ng Kah Onn, seorang pelukis terkenal. • Ahli Wednesday Art Group.• Gemar menggunakan alam kanak-kanak sebagai tema karyanya.• Karya beliau menggunakan media soft pastel. • Beliau telah memenangi pelbagai anugerah dan penghargaan sejak usia 16 tahun. Kelambu, 1964, soft pastelDzulkifli Buyong• Datuk Mohammad Nor Khalid lebih dikenali sebagai Lat, ialah pelukis kartun Malaysia. • Menerbitkan lebih daripada 20 jilid kartun semenjak berusia 13 tahun. • Hasil karyanya yang terkenal telah dibukukan, iaitu Kampung Boy (1979) dan diterbitkan di banyak negara. • Kebanyakan karya beliau menggambarkan suasana sosial dan politik Malaysia secara satira. • Teknik garisan beliau agak mencabar dan artistik. • Gemar menggunakan nib dan berus.• Mendapat pengiktirafan daripada kartunis luar negara seperti Matt Groening dan Sergio Aragonēs.Kampung Boy, 1979, pen dakwatDatuk LatGadis Menumbuk Padi, 1958, arang dan pastelKoleksi LPSVN18

p. 27

1.Lengkapkan peta pemikiran di bawah dengan contoh pelukis dan ciri-ciri lukisan mereka.Pelukis dan Ciri-ciri Lukisan2.Cari dan bulatkan nama pelukis-pelukis terkenal di negara kita pada petak huruf di bawah.(a) Buyong(b)Mohamed Enas(c) Ariff(d) YahyaTujuan:1.Mengenal pasti peranan lukisan gua sebagai alat komunikasi visual.2.Menginterpretasikan gambaran lukisan pada dinding-dinding gua.Langkah:1.Bahagikan murid kepada tiga kumpulan:2.Setiap kumpulan akan membincangkan hal benda yang terdapat pada lukisan gua.3.Cari maklumat daripada laman sesawang atau bahan bacaan. 4.Catatkan hasil perbincangan kumpulan anda dalam bentuk peta pemikiran i-THINK.5.Kongsikan hasil dapatan anda dengan guru dan kumpulan lain.Soalan:Apakah kepentingan lukisan gua kepada manusia pada hari ini? Jelaskan.Lukisan pada Gua Tambun di PerakLukisan pada Gua Kain Hitam, Niah di SarawakLukisan pada Gua Merapoh di PahangKumpulan AKumpulan BKumpulan CM A N O K N A L U D P A Y A UA I U P I A D Z U L K I F L ID U L D A H O E S S E I N E MA B I U L L A H U O P Q A Z IZ A N O R K H A B D U L L A HS I A T E U T O P J M A I S SLatihan FormatifAktiviti19

p. 28

Seni lukisan boleh dihasilkan dengan pelbagai media kering. Anda dikehendaki membuat satu eksperimentasi dan penerokaan terhadap pelbagai media kering dengan menggunakan teknik yang sesuai dalam penghasilan seni lukisan.Tujuan:Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni lukisan melalui penggunaan pelbagai media, proses dan teknik.Langkah:1.Setiap murid dikehendaki membuat lakaran ekspresi wajah gembira, marah atau sedih rakan sebaya.2.Gunakan media seperti pensel, arang, pen, pensel warna, oil pastel dan soft pastel untuk menghasilkan karya anda.3.Anda boleh menggunakan pelbagai teknik lukisan seperti lorekan, gosokan, contengan/corengan, garisan selari (hatching), silang pangkah (crosshatching) dan titikan.4.Kongsikan hasil karya anda dengan rakan-rakan dan guru.Ilustrasi 2.2Contoh teknik-teknik seni lukisan yang boleh digunakanTeknik lorekanTeknik gosokanTeknik contengan/corenganTeknik titikanTeknik silang pangkah (crosshatching )Teknik garisan selari (hatching )Aktiviti inkuiRiEksplorasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:2.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan media dan teknik dalam penghasilan seni lukisan menggunakan:(i)Media(ii)TeknikCara menghasilkan lukisan ekspresi muka.iMbAs sAyAgoo.gl/GCS1Yv20

p. 29

Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi dan penerokaan media, proses dan teknik dalam penghasilan karya seni lukisan.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan prinsip rekaan dalam penghasilan karya seni lukisan.Alat:Pensel, pen, arang, oil pastel, pensel warna, pemadam dan pembaris.Bahan:Kertas lukisan, koleksi gambar kotak, aksi manusia dan haiwan.Arahan:Anda dikehendaki menghasilkan lakaran asas atau lakaran perspektif untuk aktiviti berikut menggunakan pelbagai media. Kemudian, dokumentasikan karya anda dalam bentuk artist book.Pada bahagian Ekspresi Seni ini, anda akan menghasilkan sebuah karya seni. Anda perlu menggunakan pengetahuan mengenai teknik-teknik seni lukisan dalam menjana idea untuk menghasilkan rekaan atau gubahan seni yang kreatif.AKTIVITIA - Lakaran asas aksi manusia atau haiwanContoh cara menghasilkan lakaran asas aksi manusia dan haiwan.Aksi orang berdiriProjek Pereka MudaEkspresi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:2.3.1Menterjemahkan lakaran asas dan perspektif dengan berpandukan gambar secara kreatif berdasarkan subjek pilihan seperti berikut:(i)Figura manusia dan haiwan.-Skala tubuh manusia dan haiwan-Aksi(ii)Lukisan perspektif-Satu titik lenyap-Dua titik lenyap-Tiga titik lenyapSkala tubuh dan contoh lakaran aksi-aksi manusia.iMbAs sAyAgoo.gl/N26XZX21

p. 30

AKTIVITIB - Lakaran perspektifContoh cara menghasilkan lakaran perspektif.TL - Titik lenyapAksi kucing melompatTLSatu titik lenyapTLTLDua titik lenyapTLTLTLTiga titik lenyap22

p. 31

Pada bahagian Apresiasi Seni ini, murid akan mempamerkan hasil karya yang telah didokumentasikan dalam Ekspresi Seni. Kongsikan pengalaman anda dalam menghasilkan karya tersebut. Anda boleh menggunakan panduan berikut untuk menerangkan karya seni anda:Tujuan:Menghasilkan karya seni lukisan dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Guru akan memilih sepuluh hasil karya seni murid yang terbaik.2.Pamerkan hasil karya tersebut di hadapan kelas.3.Setiap pemilik karya terpilih perlu membuat apresiasi berpandukan aspek media dan teknik dalam penghasilan karya.4.Murid lain boleh bertanya soalan atau memberi pandangan masing-masing.5.Catatkan maklumat dan pemerhatian anda dalam buku nota.• Kesesuaian aksi atau perspektif yang dipilih.• Kesesuaian media dan teknik yang digunakan.Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Pemilihan tajuk dan tema.• Penguasaan bahan dan teknik.• Bahasa Seni Visual yang ditekankan.Nota GuruGambar foto 2.4Sesi Apresiasi SeniApresiasi SeniTumpuGaleriStandard PembelajaranMurid boleh:2.4.1Mempamerkan hasil karya.2.4.2Menghayati hasil karya sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek media dan teknik.2.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan karya.23

p. 32

✔Lukisan lebih awal dihasilkan oleh manusia sebelum tulisan.✔Lukisan ialah suatu teknik menggambar atau hasil kerja seni yang dihasilkan menggunakan pelbagai media kering atau warna yang minimum.✔Media kering terdiri daripada pensel, pastel, pen, oil pastel, arang, pensel warna, dakwat dan kapur.✔Seni lukisan dihasilkan di atas permukaan dua dimensi (2D) seperti kertas, kanvas, kadbod, plastik, papan dan dinding.✔Dalam era digital, seni lukisan juga dihasilkan melalui komputer yang menggunakan perisian dan perkakasan yang tertentu.✔Lukisan ialah satu kemahiran yang paling penting sebelum kita dapat menghasilkan karya seni yang lain.✔Lukisan terawal di negara ini terdapat di Gua Tambun, Gua Merapoh dan Gua Kain Hitam, Niah.✔Seni lukisan boleh dihasilkan dengan teknik contengan/corengan, gosokan, lorekan, garisan selari, silang pangkah dan titikan.Lukisan pada dinding gua tempatan:Gua Tambun, Perakfigura manusia, haiwan, geometri dan cap tapak tanganGua Kain Hitam, Niah, Sarawakgambaran kehidupan masyarakat primitifGua Merapoh, Pahangfigura orang lidi dalam kedudukan anehAbdullah Ariff-ilustrasi berbentuk kartun -bertemakan patriotikSaidin Yahya-menerapkan prinsip moral dan unsur patriotikMohamed Hoessein Enas-memaparkan mesej budayaDzulkifli Buyong-alam kanak-kanak sebagai temaDatuk Lat-gambaran sosial dan politik semasa secara satiraPenPastelArangKapurPensel DakwatPensel warna Oil pastelLorekanContengan/corenganGosokanGarisan selari (hatching)Silang pangkah (crosshatching)TitikanSejarahTokohMediaTeknikSENI LUKISANRumusanKriteria Pencapaian24

p. 33

4.Siapakah yang membawa aliran realisme, iaitu aliran baharu dalam melukis figura manusia?AKhaw SiaBAbdullah AriffCYong Mun SenDMohamed Hoessein Enas5.Apakah tajuk karya Abdullah Ariff yang bertemakan situasi pro-Jepun?AHang Tuah (1945)BWorld's Rubber (1949)CHidup Berjuang (1946)DThe Long Arm Nippon (1942)6.Manakah antara ilustrasi berikut menunjukkan seni lukisan yang menggunakan teknik silang pangkah?ABCDSoalan SubjektifJawab soalan-soalan berikut.1.Pada pendapat anda, apakah tujuan manusia awal menghasilkan lukisan pada dinding gua? 2.Apakah teknik yang memerlukan kertas lukisan ditekap pada objek untuk menghasilkan kesan jalinan?3.Apakah tajuk komik yang menjulang nama Lat sebagai kartunis terkenal? 4.Siapakah pelukis yang membawa mesej budaya dan menggunakan bahan pastel dalam penghasilan karyanya? 5.Mengapakah seni lukisan penting? Berikan justifikasi anda. Soalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Apakah media yang digunakan dalam lukisan gua di Gua Tambun, Perak?AKapurBArangCKrayonDHematit2.Manakah antara media yang berikut sesuai untuk menghasilkan seni lukisan?ICatIIPenselIIIKrayonIVAkrilikAI dan IIBI dan IVCII dan IIIDIII dan IV3.Siapakah pelukis yang telah menghasilkan siri komik untuk Majalah Guru dengan judul 'Puteri Langkawi'?ALatBSaidin YahyaCAbdullah AriffDSyed Ahmad JamalLatihan Sumatif25

p. 34

Tajuk 3Seni CatanSetiap orang mempunyai cara tersendiri untuk meluahkan perasaan. Contohnya, melalui penulisan, lukisan dan tingkah laku. Tahukah anda seni catan dapat mewakili gambaran pemikiran seseorang sama ada secara nyata atau abstrak? Pemikiran mereka digambarkan menerusi terjemahan dalam bentuk imej visual.26

p. 35

3.1Pemahaman terhadap konsep Seni Catan dalam bidang Seni Halus.3.2Eksplorasi dan aplikasi pengetahuan dalam penghasilan Seni Catan.3.3Menzahirkan idea dan konsep melalui pelbagai sumber dalam penjanaan tugasan.3.4Penghayatan terhadap hasil karya Seni Catan dengan menggunakan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Cat gouache• Cat tempera • Figura • Fresko• Kaligrafi Kata Kunci Seni27

p. 36

Definisi CatanCatan ialah proses menggambar dengan menggunakan media basah yang disapu ke atas pelbagai permukaan dua dimensi (2D) seperti kanvas, kertas atau kayu.Sejarah Perkembangan Seni CatanPelukis Cat Air TempatanPerkembangan seni catan dalam tajuk ini merangkumi jangka masa antara tahun 1930-an hingga 1950-an, iaitu zaman sebelum merdeka dan awal merdeka. Seni catan cat air di Malaysia dipercayai berkembang seawal tahun 1930-an. Pelukis-pelukis cat air Pulau Pinang menjadi perintis kepada seni catan moden Malaysia. Karya cat air mereka ketika itu terpengaruh dengan gaya aliran impresionisme yang menggambarkan pemandangan alam semula jadi dan aktiviti kehidupan seharian.Contoh pelukis cat air tempatan terawal ialah Yong Mun Sen, Abdullah Ariff, Kuo Ju Ping, Khaw Sia dan Ibrahim Abu@A.B Ibrahim. Karya-karya mereka memperlihatkan kepakaran dalam mengolah cat air yang mampu merakamkan kesan cahaya dan bayang. Hasil karya mereka dapat dihayati menerusi sapuan-sapuan berus dan warna yang spontan. Cat air sering digunakan kerana cat ini mudah diperoleh dan sesuai digunakan untuk menghasilkan karya ketika berada di luar.Pokok Mengkuang, Bukit Mertajam, 1950, cat airAbdullah Ariff• Karya-karya cat air beliau banyak menampilkan tema landskap hasil penghayatan dan pemerhatian beliau terhadap persekitaran. Contohnya karya 'Pokok Mengkuang, Bukit Mertajam', 1950.• Tema karya beliau juga menyentuh kekayaan hasil bumi Malaysia seperti karya 'Bumi Bahagia-Lombong Bijeh Timah Malaya ', 1960.The Harvesters, 1948, cat airYong Mun Sen• Gemar menampilkan tema alam dan manusia dalam karya cat air beliau.• Menggunakan sapuan berus kaligrafi Cina yang halus.• Terpengaruh dengan gaya aliran impresionisme Eropah khususnya Paul Gauguin yang merujuk kepada olahan subjek figura beliau.Persepsi SeniBerikut adalah contoh pelukis-pelukis terkenal dunia:• Leonardo da Vinci• Albrecht Durer• Paul Cezanne• Vincent van Gogh• Pablo Picasso• Salvador Dali• Jackson Pollock• Paul GaugainTahukah Anda ?Standard PembelajaranMurid boleh:3.1.1 Menjelaskandefinisicatan.3.1.2Memerihalkan tentang perkembangan seni catan dari aspek:(i)Pelukis cat air tempatan(ii)Karya catan pelukis tempatan28

p. 37

Ibrahim Abu@A.B. Ibrahim• Pelukis didikan sendiri yang menyara hidup dengan melukis.• Mahir menghasilkan karya cat air bertemakan landskap dengan suasana yang nostalgik. Contohnya karya 'Malacca Gate', koleksi tetap Lembaga Pembangunan Seni Visual Negara (LPSVN).• Karya cat air beliau pernah diterbitkan dalam majalah seperti Mastika (1957, 1959, 1967, 1969) dan Dewan Sastera (1971, 1972).Rajah 3.1Contoh pelukis-pelukis awal cat air di negara iniFishing Village, 1958, cat airKhaw Sia• Pernah menerima bimbingan daripada Sir Russel Flint di England tahun 1933 dalam karya cat air.• Menggemari tema bunga seperti orkid dan canna dalam karyanya kerana minat dan juga menjadi ahli Persatuan Orkid Amerika.• Memaparkan tema keindahan landskap dan bangunan hasil pemerhatian beliau di negara-negara yang pernah dilawati.• Terpengaruh dengan gaya aliran impresionisme.Karya Catan Pelukis TempatanKemunculan pelukis-pelukis tanah air telah merancakkan lagi perkembangan seni catan di negara ini. Mereka tidak mengehadkan penggunaan cat air semata-mata, sebaliknya menggunakan bahan lain seperti cat minyak, fresko, cat tempera, cat akrilik dan media campuran.Rajah 3.2Contoh-contoh karya seni catan pelukis tempatanZakariah Noor, Membina Perahu, 1956, cat airChuah Thean Teng, Pergi Ke Pasar, 1959, batikTay Hooi Keat, Pengayuh Beca, Saigon, 1959, media campuranSyed Ahmad Jamal, Joget, 1957, cat minyakBunga canna, 1940, cat airCat minyak ialah cat yang mengandungi minyak pengering (drying oil)yang berfungsi untuk mendapatkan kepekatan. Cat akrilik pula ialah sejenis cat sintetik yang berasaskan air.Tahukah Anda ?29

p. 38

Tujuan:1.Mengenal pasti seni catan dalam bidang Seni Halus.2.Menjelaskan definisi, sejarah, tokoh dan karya seni catan.Langkah:1.Bahagikan murid kepada dua kumpulan untuk melakukan aktiviti berbentuk soalan kuiz.2.Setiap kumpulan dikehendaki menyediakan 10 soalan berkaitan dengan definisi, sejarah, tokoh dan karya catan.3.Lantik seorang pengerusi dan penjaga masa.4.Kumpulkan semua soalan setiap kumpulan dan serahkan kepada pengerusi. Pengerusi akan membacakan soalan kepada kumpulan berkaitan.5.Masa yang diberi untuk menjawab soalan ialah 30 saat.6.Catatkan jumlah markah yang diperoleh setiap kumpulan. Kumpulan yang mengumpul markah terbanyak dikira sebagai pemenang.Soalan:Bagaimanakah maklumat secara soal jawab boleh menambahkan pengetahuan anda tentang seni catan?Banding dan bezakan seni catan dengan seni lukisan. Seni LukisanJadual 3.1Markah kumpulanKumpulan AKumpulan BSeni CatanLatihan FormatifAktivitiContoh maklumat pelukis catan.iMbAs sAyAgoo.gl/Jfvwk630

p. 39

Bahan atau media merujuk kepada penggunaan bahan tertentu oleh pelukis untuk menghasilkan karyanya. Jenis bahan yang sering digunakan untuk seni catan ialah cat air, cat minyak, cat akrilik, cat poster, cat tempera, cat gouache dan fresko.Tujuan:Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni catan melalui penggunaan media, proses dan bahan.Alat:Berus lukisan dan palet. Bahan:Cat air, tisu, kertas katrij dan kertas cat air (water colour paper).Langkah:1.Lakukan aktiviti ini secara individu.2.Sediakan alat dan bahan-bahan seperti yang dinyatakan.3.Gunakan kertas katrij dan kertas cat air untuk meneroka teknik-teknik cat air berikut: • Basahatasbasah • Basahataskering • Keringataskering • Keringatasbasah4.Buat laporan hasil penerokaan yang dipilih dalam bentuk folio atau artist book.Sapuan warna pekat ke atas permukaan kertas yang kering. Teknik ini akan memberikan kesan legap.Sapuan warna pekat ke atas permukaan kertas yang telah dibasahkan. Teknik ini sukar dikawal.Sapuan bancuhan warna cair ke atas permukaan kertas yang basah. Teknik ini menghasilkan kesan lut sinar dan paling sukar dikawal sapuannya.Sapuan bancuhan warna cair ke atas permukaan kertas yang kering. Teknik ini akan menghasilkan kesan legap. Sapuan teknik ini senang dikawal.Teknik basah atas basahTeknik basah atas keringTeknik kering atas keringTeknik kering atas basahRajah 3.3Teknik-teknik cat airAktiviti inkuiRiEksplorasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:3.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan media dan teknik dalam penghasilan seni catan menggunakan:(i)Media(ii)TeknikContoh penghasilan teknik cat air.iMbAs sAyAbit.ly/2moScvq31

p. 40

Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni catan melalui penggunaan media, proses dan teknik dalam penghasilan karya seni catan.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni catan dalam penghasilan karya seni catan.Alat:Pelbagai jenis berus dan palet.Bahan:Cat air, kain lap/tisu, air dan kertas katrij/kertas cat air.Arahan:Pilih satu teknik cat air atau gabungkan beberapa teknik cat air untuk menghasilkan karya yang bertemakan alam semula jadi flora dan fauna. Lakukan aktiviti ini secara individu.Langkah:Kefahaman tentang proses dan ciri-ciri dalam pelbagai teknik cat air penting dalam penghasilan karya cat air. Pada aktiviti yang lepas, anda telah mempelajari menerusi penerokaan tentang proses dan ciri-ciri setiap teknik cat air. Berdasarkan pengetahuan dan kefahaman itu, anda akan menghasilkan karya cat air bertemakan alam semula jadi.Gunakan pensel HB untuk membuat lakaran pada kertas katrij/kertas cat air. Pastikan kesan pensel tidak terlalu tebal.Basahkan kertas terlebih dahulu. Kemudian, sapukan warna dengan kuantiti air yang sesuai.Sapukan warna pada keseluruhan imej dan keringkan. Kemudian, buat kemasan.Hasil karya cat air yang telah siap.Contoh penghasilan karya menggunakan teknik basah atas basah.1324Projek Pereka MudaEkspresi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:3.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan media dan teknik dalam menghasilkan karya seni catan dengan menggunakan imaginasi dan idea secara kreatif.Contoh teknik catan.iMbAs sAyAgoo.gl/vG8ZAK32

p. 41

Pada sesi Apresiasi Seni ini, beberapa karya murid dari aktiviti Ekspresi Seni akan dipilih untuk diperagakan. Anda akan membicarakan hasil karya tersebut melalui Tumpu Galeri.Lakukan aktiviti Tumpu Galeri berikut dengan bimbingan guru untuk memastikan anda menggunakan Bahasa Seni Visual yang tepat. Kaitkan Bahasa Seni Visual dan tema yang dipilih dalam membuat apresiasi hasil karya masing-masing.Tujuan:Menghasilkan karya seni catan dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Karya yang dihasilkan dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Pamerkan beberapa karya terpilih di atas meja atau easel di Sudut Seni Visual.2.Susun karya mengikut tema, iaitu flora dan fauna.3.Semua murid dan guru akan bergerak dari satu karya ke satu karya. Pemilik karya akan diberikan 2-3 minit untuk membuat apresiasi tentang karya mereka.4.Ulangi proses tersebut sehingga kesemua karya telah dilihat.5.Catatkan pemerhatian dan maklumat yang diperoleh dalam buku nota.Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Pemilihan tajuk dan tema.• Penguasaan bahan dan teknik.• Bahasa Seni Visual yang ditekankan.Nota GuruGambar foto 3.1Pameran karya muridTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:3.4.1Mempamerkan hasil karya.3.4.2Menghayati hasil karya sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek media dan teknik.3.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan karya.KeusahawananAhli Kelab Seni Visual boleh menjual karya catan semasa Hari Usahawan Sekolah.33

p. 42

✔Catan ialah proses menggambar dengan menggunakan media basah yang disapu ke atas pelbagai permukaan dua dimensi (2D).✔Karya pelukis awal cat air terpengaruh dengan gaya dan aliran impresionisme yang bertemakan alam semula jadi dan aktiviti kehidupan harian.✔Contoh pelukis-pelukis cat air tempatan yang awal ialah Abdullah Ariff, Yong Mun Sen, Khaw Sia, Kuo Ju Ping dan Ibrahim Abu@A.B. Ibrahim.Teknik cat airBasah atas basah-hasilkan kesan lut sinar-sapuan paling sukar dikawalBasah atas kering-hasilkan kesan legap-sapuan mudah dikawalKering atas basah-sapuan warna pekat pada kertas basah-sapuan sukar dikawalKering atas kering-sapuan warna pekat pada kertas kering-hasilkan kesan legapCat airFreskoCat akrilikCat posterCat minyakCat temperaCat gouacheYong Mun Sen-tema alam dan manusia-terpengaruh dengan aliran impresionismeAbdullah Ariff-tema landskap dan kekayaan hasil bumiKhaw Sia-tema bunga dan landskap-terpengaruh dengan aliran impresionismeIbrahim Abu@A.B. Ibrahim-tema landskap-pelukis didikan sendiri✔Pelukis-pelukis awal mempunyai kepakaran dalam mengolah cat air hingga mampu menimbulkan kesan cahaya dan bayang.✔Karya mereka dapat dihayati melalui sapuan berus dan warna yang spontan serta segar.✔Contoh media catan yang biasa digunakan ialah cat air, cat minyak, fresko, cat tempera dan cat akrilik.✔Teknik menghasilkan seni catan cat air ialah kering atas kering, basah atas kering, basah atas basah dan kering atas basah.Pelukis cat air tempatanMediaTeknik cat airSENI CATANRumusanKriteria Pencapaian34

p. 43

Soalan SubjektifJawab soalan-soalan berikut.1.Nyatakan media yang digunakan untuk menghasilkan seni catan.2.Berikan tiga nama pelukis terkenal dunia yang menjadi ikutan pelukis pada hari ini.3.Pada pendapat anda, apakah tujuan seseorang itu menghasilkan karya catan? 4.Apakah tema karya cat air pelukis tempatan pada era tahun 1930-an? 5.Jawab soalan (a)-(c) berdasarkan contoh karya di bawah. Marzuki Abu Samah, Bongai, 2014, cat minyak Gambar foto 1Soalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Kebanyakan pelukis awal cat air terpengaruh dengan aliran .ArealismeBkubismeCimpresionismeDekspresionisme2.Siapakah pelukis cat air yang gemar menjadikan bunga orkid sebagai tema karyanya?AKhaw SiaBKuo Ju PingCYong Mun SenDAbdullah Ariff3.Apakah itu cat akrilik?ACat yang dicampur dengan airBCat sintetik yang berasaskan airCCat daripada sumber alam semula jadiDCat yang dihasilkan daripada minyak4.Apakah teknik cat air yang menghasilkan kesan lut sinar dan sukar dikawal sapuan warnanya?ABasah atas basahBKering atas keringCBasah atas keringDKering atas basah(a)Pada pendapat anda, apakah tema yang cuba disampaikan oleh pelukis ini?(b)Apakah Bahasa Seni Visual yang digunakan dalam karya ini? Buktikan.(c)Berdasarkan terjemahan visual karya ini, apakah tujuan pelukis menghasilkannya?Latihan Sumatif35

p. 44

Tajuk 4Seni CetakanSecara umumnya, cetakan bermaksud benda yang meninggalkan kesan atau bekas imej di atas permukaan seperti bekas tapak kaki yang ditinggalkan di atas pasir. Setiap kaedah cetakan akan menghasilkan pelbagai cetakan yang berbeza. Perbezaan kaedah cetakan terletak pada bahan yang digunakan. Bolehkah anda fikirkan karya seni visual yang banyak menggunakan kaedah cetakan?36

p. 45

4.1Pemahaman terhadap konsep Seni Cetakan dalam bidang Seni Halus.4.2Eksplorasi dan aplikasi pengetahuan dalam penghasilan Seni Cetakan.4.3Menzahirkan idea dan konsep melalui pelbagai sumber dalam penjanaan tugasan.4.4Penghayatan terhadap hasil karya Seni Cetakan dengan menggunakan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Dakwat cetak • Reproduksi• Akuatin• Mezotin• BarenKata Kunci Seni37

p. 46

Definisi CetakanCetakan merupakan proses menghasilkan kesan imej pada permukaan perantara melalui terapan blok atau plat yang disapu dakwat cetak. Keunikan seni cetakan berbanding dengan karya seni halus lain ialah cetakan dapat menghasilkan beberapa keping hasil yang disebut edisi. Dalam suatu edisi, semua hasil seni cetakan dianggap sebagai karya asli.Sejarah Perkembangan Seni CetakanPerkembangan seni cetakan tempatan tidak serancak seni catan. Perkembangan ini merujuk kepada kegiatan seni cetakan potongan kayu oleh pelukis-pelukis Akademi Nanyang di Singapura pada akhir tahun 1940-an. Kebanyakan karya seni cetakan awal bertemakan kemasyarakatan. Contoh karya seni cetakan ialah 'United' (1954) oleh Tan Tee Chie menggunakan seni cetakan kayu. Tay Hooi Keat pula menghasilkan karya seni cetakan lino bertajuk 'King Fisher ' (1951).Selepas merdeka, ramai pelukis tempatan yang melanjutkan pengajian ke luar negara antaranya Long Thien Shih, Loo Foh Sang, Lee Kian Seng, Lee Joo For, Abdul Latif Mohidin dan Ahmad Khalid Yusof. Mereka turut menyumbang kepada perkembangan seni cetakan tempatan setelah kembali ke tanah air.Seni cetakan semakin berkembang dengan penubuhan Specialist Teachers’ Training Institute (STTI) pada tahun 1960. Chew Teng Beng dan Ahmad Khalid Yusof adalah antara pelukis cetak kelahiran institusi ini. Seni cetakan juga dijadikan satu bidang khusus di Jabatan Seni Halus, ITM (kini UiTM), USM dan Institut Seni Lukis Malaysia. Era kontemporari seni cetakan, iaitu seni cetakan konvensional kepada digital bermula pada 1980-an. Ismail Zain telah mempamerkan karya seni cetakan digitalnya dalam Pameran 'Digital Collage ' pada tahun 1988. Contoh karya yang menggunakan teknologi komputer ialah 'Surah ' (1991) oleh Ponirin Amin dan 'Virtual Reality' (1993) oleh Bahaman Hashim. Seni cetakan terus diberi nafas baharu dengan penerokaan karya cetakan 3D oleh Juhari Said, contohnya karya 'Seniman Yang Dilupakan ' (1996). Beberapa siri pameran seni cetakan telah diadakan seperti Pameran Gurisan Asid Pelukis Atelier 17 Paris di Galeri Samat (1968) dan Pameran Cetakan Antarabangsa Pulau Pinang (PIPE) 2010. Lembaga Pembangunan Seni Visual Negara, Galeri Petronas dan Persatuan Pelukis Malaysia antara pihak yang pernah terlibat dalam penganjuran pameran seni cetakan.Selepas MerdekaSebelum MerdekaPonirin Amin, Dalam Sinar Mata Mu, 1978, saring sutera (Serigrafi)Koleksi LPSVNTay Hooi Keat, King Fisher, 1951, cetakan linoPersepsi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:4.1.1 Menjelaskandefinisicetakan.4.1.2Memerihalkan tentang sejarah perkembangan seni cetakan:(i)Pelukis cetak(ii)Karya cetakan4.1.3Menerangkan prinsip dan konsep seni cetakan konvensional.4.1.4Menjelaskan kaedah dan teknik seni cetakan.38

p. 47

Prinsip dan Konsep Seni Cetakan KonvensionalSeni cetakan juga menggunakan Bahasa Seni Visual, contohnya garisan, jalinan, kepelbagaian, kesatuan, harmoni dan kontra. Namun demikian, prinsip dalam seni cetakan konvensional merujuk kepada satu piawaian yang diguna pakai untuk menentukan sama ada karya seni cetakan tersebut asli atau reproduksi. Terdapat lima definisi seni cetakan asli dalam piawaian tersebut:Juhari Said, Suzana, Cherish Delight, 1990, potongan kayuLee Joo For, Romance of Country Life, 1968, potongan kayu1.Menulis 'Artist Proof ' (AP) pada setiap karya seni cetakan.2.Karya mesti ditandatangani oleh pelukis, jumlah kesemua edisi dan nombor siri cetakan.3.Setiap bahan blok yang digunakan perlu ditanda atau diguris untuk menandakan edisi cetakan.4.Pengkarya sendiri yang menyediakan plat asal cetakan. 5.Sesebuah reproduksi dianggap cetakan asli jika sangat berkualiti dan pengkarya bersetuju untuk menurunkan tandatangannya.Rajah 4.1Contoh pelukis seni cetak dan karya merekaRajah 4.2Prinsip seni cetakanKaedah dan Teknik Seni CetakanTerdapat beberapa kaedah dan teknik dalam menghasilkan karya seni cetakan. Perbezaan kaedah dalam seni cetakan terletak pada bahan yang digunakan.Rajah 4.3Kaedah dan teknik dalam seni cetakanKonsep seni cetakan konvensional menurut kenyataan Alexia Tala (2009) ialah 'framed and hung on the wall behind glass '. Konsep ini merujuk kepada karya seni cetakan asli 2D yang difahami oleh karyawan seni cetak.• Potongan kayu• Gurisan kayu• Potongan lino• Kolaj• Line Engraving• Litografi• Dry point• Gurisan asid• Kolagraf• Akuatin• Mezotin• Open-masking• Foto emulsi• Profilem• StensilKaedah timbulan atau reliefKaedah permukaan atau planografiKaedah benaman atau intaglioKaedah saring sutera atau serigrafi Che.M, Lanskap,2007, potongan linoProses cetakan potongan lino berwarna.iMbAs sAyAgoo.gl/6fFl5fTokoh-tokoh seni cetakan.iMbAs sAyAgoo.gl/b8xnaK39

p. 48

Rajah 4.4Kaedah yang digunakan dalam seni cetakanKaedah Timbulan (Relief ) Dakwat digelekkan ke atas permukaan tapak cetak dan bukan ke dalam alur turisan. Kaedah ini merupakan kaedah tertua dalam seni cetakan.Kaedah Permukaan (Planografi)Dihasilkan daripada permukaan seni cetakan yang mendatar. Litografi berdasarkan teknik sifat penolakan minyak dengan air. Blok batu kapur digunakan sebagai blok persembahan imej. Kaedah ini dapat menghasilkan seni cetakan yang hampir sama dengan lukisan pensel.Kaedah Benaman (Intaglio )Proses melukis dengan cara mengukir pada plat logam atau kayu. Dakwatcetakdiletakkan di dalam alur turisan dan dicetak menggunakan pemampat atau penggelek.Kaedah Saring Sutera (Serigrafi)Kain sutera akan diregangkan di atas kayu pemidang. Imejnya terhasil melalui keratan kertas akhbar (newsprint), profilem atau foto emulsi. Sekuji digunakan untuk menyapu dakwat atau warna di atas permukaan kertas atau kain.Dakwat cetakSekujiPenggelekBlok kayuKayu pemidangKertas/kainDakwat cetakDakwat cetakDakwat cetakPlat logamBlok batu kapurTujuan: 1.Mengenal pasti seni cetakan dalam bidang seni halus.2.Menjelaskan definisi, sejarah, tokoh dan karya seni cetakan.Langkah:1.Lakukan aktiviti secara berpasangan.2.Guru akan memaparkan slaid kaedah seni cetakan dan tokoh yang terlibat.3.Bincangkan dan cari maklumat tambahan berkaitan sejarah, kaedah dan teknik serta karya seni cetakan di negara kita.4.Tuliskan hasil perbincangan anda dalam satu jadual.Jadual 4.1Tokoh, karya dan kaedah dalam seni cetakanTokohKaryaKaedahPeneranganKaedah timbulanAktivitiDokumentari ringkas pelukis cetak Faizal Suhif.iMbAs sAyAgoo.gl/kFViTD40

p. 49

Pada bahagian ini, anda akan menggunakan unsur alam semula jadi dan objek buatan manusia untuk menghasilkan seni cetakan. Aplikasikan teknik dan media yang telah anda pelajari.Lokasi: Kawasan sekolahTujuan: Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni cetakan melalui penggunaan media, proses dan teknik.Langkah:1.Kumpulkan bahan alam semula jadi dan objek buatan manusia di kawasan sekolah.2.Lakukan aktiviti capan setiap bahan tadi dengan menggunakan media seperti dakwat cetak atau cat poster/pelaka.3.Gunakan teknik monotaip, basah atas kering atau kering atas basah untuk menghasilkan cetakan.4.Kenal pasti kesan-kesan jalinan hasil cetakan bahan yang dipilih.5.Catatkan alat, media dan teknik yang digunakan untuk menghasilkan cetakan.Jadual 4.2Senarai alat/bahan, media dan teknik seni cetakanAlat/BahanMediaTeknikDaunDakwat cetakCapanLengkapkan peta pemikiran di bawah.Kaedah dan Teknik Seni CetakanLatihan FormatifAktiviti inkuiRiEksplorasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:4.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan media dan teknik dalam seni cetakan menggunakan:(i)Alat(ii)Media(iii)TeknikTeknik seni cetakan.iMbAs sAyAgoo.gl/3Qfc3o41

p. 50

Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni cetakan melalui penggunaan media, proses dan teknik dalam penghasilan karya seni cetakan.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi serta penerokaan teknik dalam penghasilan karya seni cetak.Alat:Apron, gunting, kain lap/tisu, kepingan kaca/permukaan rata dan licin, penggelek, pisau dan sudu/baren.Bahan: Dakwat cetak, gam, rice paper/kertas katrij, turpentin dan bahan-bahan daripada unsur objek buatan manusia.Arahan: Pilih satu kaedah dan teknik seni cetakan untuk menghasilkan karya yang bertemakan alam semula jadi. Lakukan aktiviti ini secara individu.Langkah:Contoh penghasilan karya seni cetakan timbulan teknik kolaj.Dalam aktiviti yang lepas, anda telah mempelajari setiap permukaan mempunyai kesan jalinan yang unik dan menarik menerusi aktiviti capan. Berdasarkan kepada pengetahuan dan kefahaman itu, anda akan menghasilkan karya seni cetakan dengan memilih teknik tertentu yang bertemakan alam semula jadi. Sediakan alat dan bahan untuk proses menyediakan blok cetakan kolaj secara 'bas-relief '.Pilih bahan yang agak tipis untuk membentuk blok kolaj ini. Susun tampalan secara kreatif. Proses menampal perlu bersifat 'bas-relief ', iaitu timbulan rendah.12BarenEkspresi SeniProjek Pereka MudaStandard PembelajaranMurid boleh:4.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan media dan teknik dalam penghasilan karya seni cetakan dengan menggunakan imaginasi dan idea secara kreatif.Cetakan menggunakan alam semula jadi.iMbAs sAyAgoo.gl/pDNMNm42

p. 51

Proses mendakwat ke atas blok kolaj sama ada menyapu dakwat ke atas blok menggunakan berus atau menggelek dakwat ke atas blok.Kemudian, angkat kertas di atas blok. Karya seni cetakan yang terhasil dapat dilihat pada kertas.46Akhir sekali, letakkan label pada hasil karya seni menggunakan pensel. Gunakan mounting boardsebagai pemidang tetingkap sebelum dibingkaikan.Sediakan alat dan bahan untuk proses mendakwat blok cetakan. Dakwat digelek pada kepingan kaca atau permukaan rata dan licin seperti lino.783Terapkan rice paper/kertas katrij ke atas blok cetakan. Gosokkan dengan bahagian belakang sudu makan untuk meratakan dakwat pada kertas.5Mazlan RF, Flora Cintaku, 2016, cetakan kolaj, 15cm × 20cmKeusahawananCiri-ciri designomic perlu dititikberatkan bagi meraih perhatian dan minat masyarakat untuk memiliki karya seni anda.Teknik 'shubutsu ' ialah teknik dalam tradisi cetakan Jepun. Dalam teknik ini, blok diletakkan di bawah kertas kerana saiz blok yang besar.Tahukah Anda ?43

p. 52

Pada sesi Apresiasi Seni ini, semua karya dari aktiviti Ekspresi Seni perlu diperagakan. Anda akan membicarakan hasil karya tersebut melalui Tumpu Galeri. Lakukan aktiviti Tumpu Galeri berikut dengan bimbingan guru untuk memastikan anda menggunakan Bahasa Seni Visual yang tepat. Kaitkan Bahasa Seni Visual serta tema yang dipilih dalam membuat apresiasi hasil karya masing-masing. Tujuan: Menghasilkan karya seni cetakan dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Letakkan semua karya seni cetakan di atas meja atau easel di dalam bilik Seni Visual.2.Susun karya mengikut tema.3.Semua murid dan guru akan bergerak dari satu karya ke satu karya. Setiap murid akan diberikan masa 2-3 minit untuk membuat apresiasi tentang karya mereka.4.Murid membuat analisis dan pemerhatian terhadap karya yang dipamerkan. Bandingkan setiap karya yang dipamerkan.Jadual 4.3Perbandingan hasil karya seni muridKarya Pemilihan tema Media dan teknikBahasa Seni Visual1FloraDakwat cetak, cetakan kolaj Jalinan dan harmoni2Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Pemilihan alatan dan media.• Penguasaan media dan teknik yang dipilih.• Bahasa Seni Visual yang ditekankan.Nota GuruGambar foto 4.1Murid mempamerkan hasil karyaTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:4.4.1Mempamerkan hasil karya.4.4.2Menghayati hasil karya sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek media dan teknik.4.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan karya.44

p. 53

✔Cetakan ialah proses menghasilkan kesan imej pada permukaan perantara melalui terapan blok atau plat yang disapu dakwat cetak.✔Perkembangan seni cetakan tidak serancak seni catan.✔Tan Tee Chie adalah antara pelukis cetak terawal dari Akademi Nanyang yang telah menghasilkan seni cetakan kayu.✔Tokoh seni cetakan yang lain ialah Tay Hooi Keat, Ahmad Khalid Yusof, Ismail Zain, Long Thien Shih, Ponirin Amin dan Lee Joo For.✔Seni cetakan semakin berkembang selepas merdeka.✔Perkembangan seni cetakan tempatan semakin Kaedah timbulan-potongan kayu-potongan lino-gurisan kayu-kolajKaedah benaman-kolagraf-dry point-gurisan asid-line engraving-akuatin-mezotinKaedah permukaan-litografiKaedah saring sutera (Serigrafi)-open-masking-profilem-foto emulsi-stensilBahasa Seni Visual-rupa-jalinan-kesatuan-harmoniPiawaian untuk menentukan keaslian cetakanCetakan konvensional atau cetakan asli yang bersifat 2DTay Hooi Keat-King Fisher, 1951Lee Joo For-Romance of Country Life, 1968Ahmad Khalid Yusof-Alif Ba Ta, 1971Ponirin Amin-Surah, 1991Juhari Said-Seniman Yang Dilupakan, 1996Era sebelum merdeka, iaitu 1930-an hingga 1950-an-Akademi NanyangEra selepas merdeka, iaitu 1960-an hingga sekarang-Penubuhan STTI-Jabatan Seni Halus UiTMrancak dengan penubuhan Specialist Teachers' Training Institute (STTI), Jabatan Seni Halus UiTM dan Universiti Sains Malaysia.✔Perubahan seni cetakan daripada kontemporari kepada digital dan karya seni cetakan 3D.✔Pelbagai pameran seni cetakan diadakan oleh Galeri Petronas dan LPSVN.✔Seni cetakan dapat menghasilkan beberapa keping hasil karya yang disebut edisi. Semua hasil karya dalam suatu edisi dianggap sebagai karya asli.✔Terdapat empat kaedah seni cetakan, iaitu cetakan timbulan, cetakan benaman, cetakan planografi dan cetakan saring sutera.SejarahTokohdanKaryaPrinsipdanKonsepKaedahdanTeknikPerkembanganSENI CETAKANRumusanKriteria Pencapaian45

p. 54

Latihan SumatifSoalan SubjektifJawab soalan-soalan berikut berdasarkan karya cetakan di bawah.(a)Nyatakan teknik dan ciri-ciri penting dalam kaedah seni cetakan ini.(b)Sebutkan bahan-bahan daripada unsur alam semula jadi dan objek buatan manusia yang digunakan dalam karya seni cetakan ini.(c)Bincangkan proses menyediakan blok dalam teknik ini. Gunakan peta pemikiran yang sesuai dan bentangkan.(d)Nyatakan pandangan anda tentang keunikan teknik ini berbanding dengan teknik-teknik seni cetakan yang lain. Soalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Apakah keunikan seni cetakan berbanding dengan karya seni halus yang lain?AProses menerapBMenggunakan blokCMenggunakan kertas atau kainDBoleh dicetak banyak dipanggil edisi2.Apakah fungsi sekuji?AAlat untuk mengukir platBUntuk mencairkan dakwat cetakCMenyapu dakwat atau warnaDMeregangkan pemidang3.Manakah antara berikut merupakan teknik dalam kaedah seni cetakan saring sutera?AGurisan asidBFoto emulsiCPotongan linoDLine engraving4.Gambar foto 1 merupakan karya seni cetakan Awang Damit bertajuk E.O.CMonumen of the Past II, 1992. Karya ini dihasilkan ketika beliau belajar di ITM Kampus Dungun.Gambar foto 1Berdasarkan ciri-ciri karya di atas, apakah teknik yang digunakan?AKolajBGurisan asidCPotongan linoDPotongan kayuAhmad Asyraf Abdul RahimBuah Limau, 2008, cetakan kolajGambar foto 246

p. 55

Bidang Reka Bentuk dalam tajuk Reka Bentuk Landskap, Reka Bentuk Hiasan Dalaman dan Reka Bentuk Industri ini memberi fokus kepada aspek reka bentuk yang boleh diaplikasikan dalam kehidupan seharian. Contohnya, pengetahuan tentang Reka Bentuk Hiasan Dalaman dapat digunakan untuk mencantikkan ruang dalaman rumah supaya lebih selesa dan menarik.REKABENTUKBIDANG47

p. 56

Apakah perasaan anda apabila melihat, melintasi atau berada dalam sebuah landskap taman yang indah? Landskap ialah hiasan reka letak di luar rumah sama ada secara semula jadi seperti tumbuhan, bukit, gunung, tasik ataupun buatan manusia seperti bangunan, pergoladan gazebo. Reka Bentuk Landskap dapat dilakukan dengan memilih dan menyusun elemen-elemen landskap seperti tumbuhan, struktur, air dan batu-batan untuk mewujudkan ruang seperti yang dikehendaki.Tajuk 5Reka BentukLandskap48

p. 57

5.1Pemahaman terhadap Reka Bentuk Landskap dalam bidang Seni Reka.5.2Eksplorasi dan aplikasi pengetahuan dalam penghasilan lukisan simbol dan pelan landskap dalam Reka Bentuk Landskap.5.3Penzahiran idea dan konsep melalui pelbagai sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan.5.4Penghayatan terhadap hasil karya Reka Bentuk Landskap dengan menggunakan istilah dan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Gazebo• Landskap kejur• Landskap lembut• Pergola• TopografiKata Kunci Seni49

p. 58

Sejarah Perkembangan Reka Bentuk LandskapReka Bentuk Landskap terawal dikesan pada Taman Gantung Babylon, Iraq pada tahun 600 SM. Taman al-Hambra di Sepanyol yang dibina pada akhir abad ke-11 juga adalah contoh awal Reka Bentuk Landskap bercirikan Islam yang hebat.Gambar foto 5.1Taman Gantung BabylonGambar foto 5.3Contoh catan landskap abad ke-16Gambar foto 5.2Taman al-HambraGambar foto 5.4Contoh landskap yang berkonsepkan rekreasiReka Bentuk Landskap pada abad ke-15 dan 16 banyak berkisar tentang pemandangan di Belanda berdasarkan karya catan yang dihasilkan. Pada abad ke-17, muncul landskap klasik yang menggambarkan landskap Arcadia, iaitu tempat legenda Greek purba yang terkenal dengan keindahannya.Taman Botani PerdanaTaman Tasik TaipingPerkembangan landskap di Malaysia bermula seawal abad ke-14, iaitu pada zaman Kesultanan Melayu Melaka. Kesan peninggalan penjajah Portugis, Belanda dan British di Tanah Melayu mewujudkan landskap berkonsepkan rekreasi dan kawasan lapang seperti Taman Tasik Taiping, Perak (1880), Taman Botani, Pulau Pinang (1884) dan Taman Botani Perdana, Kuala Lumpur (1888).Persepsi SeniDi negara maju, rumah-rumah dibina mengikut landskap semula jadi untuk mengekalkan ekologi alam.Tahukah Anda ?Standard PembelajaranMurid boleh:5.1.1Memerihalkan sejarah perkembangan reka bentuk landskap.5.1.2Menjelaskan prinsip reka bentuk landskap dari aspek:(i)Jenis landskapa.Landskap lembut (softscape)b.Landskap kejur (hardscape)(ii)Peranan dan fungsi(iii)Prinsip dan elemen(iv)Konsep(v)ErgonomikMaklumat tentang Taman Gantung Babylon.iMbAs sAyAgoo.gl/vzuMV150

p. 59

Prinsip Reka Bentuk LandskapJenis LandskapLandskap boleh dibahagikan kepada dua jenis, iaitu landskap lembut(softscape) dan landskap kejur (hardscape).Mulai tahun 1970-an, Reka Bentuk Landskap di Malaysia lebih tersusun dan teratur. Kerajaan telah mewujudkan badan yang bertanggungjawab untuk menguruskan hal berkaitan landskap seperti Kementerian Kesejahteraan Bandar, Perumahan dan Kerajaan Tempatan dan Jabatan Landskap Negara (1 Januari 1996). Penganjuran Putrajaya FLORIA, Pameran Orkid dan Bonsai Kuala Lumpur serta pertandingan landskap adalah antara usaha untuk menyemarakkan kesedaran akan kepentingan landskap dalam kehidupan rakyat Malaysia.Gambar foto 5.5Pameran yang berkonsepkan landskapLandskap lembut merujuk kepada elemen-elemen yang hidup termasuk bunga, tumbuhan renek dan pokok. Tujuan landskap lembut adalah untuk menjadikan landskap kelihatan cantik, mewujudkan aura dan mencerminkan perasaan penduduk.Landskap kejur merujuk kepada elemen-elemen keras atau objek bukan hidup seperti kayu dan batu. Contoh landskap jenis ini ialah laluan pejalan kaki, arca, air terjun dan elemen fizikal lain.Gambar foto 5.6Contoh landskap lembutGambar foto 5.7Contoh landskap kejurCuba?!FikirkanManakah yang lebih penting, landskap lembut ataupun landskap kejur?Contoh landskap 3D.iMbAs sAyAgoo.gl/Uvsftu51

p. 60

Prinsip dan ElemenTerdapat beberapa prinsip landskap, antaranya keringkasan, kesatuan, imbangan, penegasan, irama dan kepelbagaian. Elemen landskap pula terdiri daripada topografi, tumbuhan, air dan struktur. Prinsip dan elemen ini adalah asas sebelum mereka bentuk sesuatu kawasan landskap.EstetikEkonomiFizikal• membentuk ruang yang lebih menarik• mencantikkan pemandangan• melembutkan persekitaran• melembutkan pemandangan pada bangunan• mengelakkan kebosanan• memberi faedah kepada negara dan masyarakat dari segi rekreasi, kesihatan, pendidikan dan pelancongan• sumber ilham kepada pengkarya• sumber pendapatan kepada pereka landskap• mengawal hakisan tanah• memberi perlindungan/teduhan• menyejukkan iklim• mengawal pencemaran alam• menjadi tirai/dinding• mengarah pergerakan• imbangan ekologiRuang lebih menarikTarikan pelancongMengawal hakisanMengelakkan kebosananSumber ilhamMengarah pergerakanPeranan dan FungsiSecara umumnya, landskap mempunyai beberapa peranan dan fungsi, iaitu estetik, ekonomi dan fizikal. Berikut adalah huraian tentang peranan dan fungsi landskap.Rajah 5.1Peranan dan fungsi landskapRajah 5.2Alat, bahan dan simbol dalam pelan Reka Bentuk LandskapAlat, Bahan dan Simbol dalam Penghasilan Pelan Reka Bentuk Landskap• Pensel teknikal• Pen teknikal• Pembaris• Pensel warna• Sesiku segi tiga• Sesiku T• Frenchcurve• Stensil huruf• Templat seni bina• Kertas surih• Kertas lukisanAlatBahanPokokPalmaPokok renekRumputLantai dan dindingSimbolPelan Reka Bentuk Landskap dihasilkan dengan menggunakan alat, bahan dan simbol tertentu. Simbol adalah elemen yang paling penting dalam penghasilan pelan Reka Bentuk Landskap. Simbol landskap terbahagi kepada dua, iaitu simbol landskap lembut dan simbol landskap kejur.52

p. 61

KeringkasanKeringkasanReka Bentuk Landskap perlu ringkas dan menarik. Gunakan elemen penting sahaja seperti tumbuhan, air dan struktur binaan.Irama landskap yang menarikIramaPrinsip ini merujuk kepada perubahan dari satu keadaan kepada keadaan yang lain secara berperingkat-peringkat menurut pandangan mata. Perubahan ini dari segi ketinggian, warna atau jalinan.Kesatuan dari segi pengulanganImbangan simetriPenegasanKepelbagaian dalam Reka Bentuk LandskapImbangan tidak simetriRajah 5.3Prinsip-prinsip dalam Reka Bentuk LandskapPrinsip-prinsip Reka Bentuk LandskapKesatuanKesatuan ialah gabungan pelbagai elemen reka bentuk untuk mendapatkan satu konsep tertentu. Kesatuan dihasilkan melalui penggunaan prinsip dan elemen landskap secara berulang-ulang dan konsisten.ImbanganImbangan ialah hubungan antara elemen-elemen dalam landskap. Imbangan boleh menjadi simetri atau tidak simetri. PenegasanPenegasan bermaksud tumpuan atau fokus terhadap sesuatu elemen yang menarik dan menonjol dalam landskap. Penegasan diwujudkan melalui satu titik fokus atau ciri-ciri istimewa seperti warna, ketinggian, bentuk, bunyi atau objek/tanaman.KepelbagaianLandskap yang cantik perlu ada prinsip kepelbagaian. Kontra adalah salah satu cara untuk menghasilkan prinsip kepelbagaian. Kepelbagaian dapat diwujudkan dengan menggabungkan bentuk, jalinan dan kombinasi warna dalam landskap.53

p. 62

Tumbuhan dapat menyegarkan persekitaranTopografiTopografi ialah keadaan semula jadi permukaan bumi seperti gunung, bukit, lembah, sungai, tasik dan daratan. Topografi buatan manusia pula merujuk kepada busut kecil, perigi, batas tanaman dan kolam.TumbuhanTumbuhan ialah elemen penting dalam Reka Bentuk Landskap. Pemilihan tumbuhan bergantung kepada saiz, bentuk, warna dan jalinan. Tumbuhan mempunyai fungsi fizikal dan estetik.StrukturStruktur diwujudkan bagi kemudahan dan keselesaan pengguna. Struktur boleh terdiri daripada batu, konkrit, kayu dan logam. Contoh-contoh struktur ialah lorong pejalan kaki, pagar, tembok, bangku dan pondok.Air memberikan kesan sejuk dan ketenanganStruktur untuk kemudahan penggunaAirAir menjadi elemen estetik dan berfungsi memberikan kesan nyaman dan ketenangan. Air juga boleh digunakan untuk aktiviti rekreasi. Reka Bentuk Landskap air meliputi kolam, air terjun dan pancuran air.Topografi semula jadi dan buatan manusia saling bergantunganRajah 5.4Elemen-elemen dalam Reka Bentuk LandskapElemen-elemen Reka Bentuk Landskap54

p. 63

ErgonomikErgonomik bermaksud sains yang berkaitan dengan mereka bentuk dan mengatur sesuatu perkara supaya pengguna boleh menggunakannya dengan mudah dan selamat. Dalam bidang landskap, ergonomik ialah kajian yang berkaitan penyusunan ruang luaran dengan mengambil kira aspek penghadang suria, pencahayaan dan pengudaraan semula jadi.Dalam konteks keselamatan, ergonomik dalam Reka Bentuk Landskap melibatkan efisiensi tempat kerja dan pekerjaan. Hal ini melibatkan juga alat dan bahan yang digunakan agar tidak mendatangkan kemudaratan dan kecederaan.KonsepTerdapat pelbagai konsep landskap di dunia ini, namun tumpuan adalah kepada landskap Melayu, Islam, Bali, Thai, Jepun dan Inggeris. Konsep yang diguna pakai kadang-kadang bertindih-tindih antara satu negara dengan negara yang lain khususnya di Asia Tenggara.Rajah 5.5Konsep-konsep Reka Bentuk LandskapKonsep landskap Inggeris mementingkan ciri-ciri bersih, rapi dan kemas tetapi kelihatan moden, menarik serta bergaya. Landskapnya lebih ringkas, mudah tetapi tidak membosankan.Konsep landskap Bali menekankan taman semula jadi yang berpaksi kepada keseimbangan antara Tuhan, alam dan sesama manusia.Konsep Landskap BaliKonsep Landskap InggerisKonsep landskap Islam bertitik tolak daripada konsep syurga seperti yang terkandung dalam al-Quran. Konsep tersebut diekspresikan dalam bentuk taman yang teduh dengan tumbuhan dan air.Konsep landskap Thai berteraskan 'tiada batasan'. Reka bentuk landskap Thai lebih kepada konsep ruang yang simbolik dan abstrak. Konsep landskap dalam persekitaran Thai menekankan aspek fizikal, mental dan sosial.Konsep Landskap IslamKonsep Landskap ThaiKonsep landskap Melayu berkait rapat dengan alam semula jadi. Bahagian halaman mempunyai elemen buatan manusia seperti pagar dan wakaf. Air, tanah dan tumbuhan menjadi pelengkap seni hiasan landskap Melayu.Konsep landskap Jepun lebih menjurus kepada budaya dan amalan hidup Jepun. Fokus utama landskap Jepun ialah alam semula jadi. Elemen penting yang digunakan ialah batu, air, tumbuhan dan perhiasan.Konsep Landskap MelayuKonsep Landskap JepunGambar foto 5.8Ruang pejalan kaki dibina untuk tujuan keselamatan55

p. 64

Lengkapkan peta pemikiran berikut.Tujuan:1.Mengenal pasti Reka Bentuk Landskap dalam bidang Reka Bentuk.2.Menjelaskan prinsip Reka Bentuk Landskap.Langkah:1.Bahagikan murid kepada empat kumpulan, iaitu Kumpulan A, B, C dan D.2.Anda boleh mencari maklumat daripada laman sesawang atau bahan bacaan yang berkaitan.3.Catatkan hasil perbincangan kumpulan anda dalam bentuk peta pemikiran i-THINK.4.Kongsikan hasil dapatan anda dengan guru dan kumpulan lain.Soalan: Apakah perbezaan antara Reka Bentuk Landskap tempatan dengan luar negara? Berikan justifikasi.Sejarah perkembangan Reka Bentuk Landskapdi luar negara.Prinsip Reka Bentuk Landskap di luar negara.Sejarah perkembangan Reka Bentuk Landskapdi negara kita.Prinsip Reka Bentuk Landskap di negara kita.Mari kita lakukan aktiviti melalui kaedah penceritaan. Anda dikehendaki menceritakan sejarah dan prinsip Reka Bentuk Landskap .Reka Bentuk LandskapPrinsipElemenKonsepKumpulan A:Kumpulan B:Kumpulan C:Kumpulan D:Latihan FormatifAktiviti56

p. 65

Dalam Persepsi Seni, anda telah dapat memerihalkan sejarah perkembangan Reka Bentuk Landskap. Anda juga telah dapat menjelaskan prinsip Reka Bentuk Landskap dari aspek jenis-jenis landskap, peranan dan fungsi, prinsip dan elemen, konsep dan ergonomik. Bahagian Eksplorasi Seni pula akan mendedahkan anda dengan alat, bahan dan proses dalam penghasilan pelan Reka Bentuk Landskap.Tujuan:Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan terhadap Reka Bentuk Landskap melalui penggunaan alatan, bahan dan proses.Langkah:1.Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.2.Berpandukan tayangan slaid/carian di laman sesawang/rujukan daripada bahan bacaan, setiap kumpulan dikehendaki:(a)Mengenal alatan dan bahan dalam proses penghasilan lukisan Reka Bentuk Landskap.(b)Mengenal dan melukis simbol yang digunakan dalam penghasilan Reka Bentuk Landskap.(c)Meneroka teknik mewarna pelan landskap yang dihasilkan.(d)Menyatakan dan mengenal pasti alat dan bahan dalam penghasilan model 3D Reka Bentuk Landskap.3.Dokumentasikan alat, bahan dan proses penghasilan pelan Reka Bentuk Landskap dengan lengkap.4.Kongsikan dapatan kumpulan anda dengan kumpulan lain.Jadual 5.1Penghasilan pelan Reka Bentuk LandskapAlatSimbol Teknik mewarna Bahan model 3DPen, pensel, pembarisMenggunakan pen teknikalMountingboard, gam, gabus, spanAktiviti inkuiRiEksplorasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:5.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan lukisan simbol pelan reka bentuk landskap:(i)Proses mereka bentuk landskap5.2.2Pendedahan alatan dan bahan dalam penghasilan model 3D reka bentuk landskap.Contoh penghasilan Reka Bentuk Landskap dan alat serta bahan yang digunakan.iMbAs sAyAgoo.gl/11Qk01goo.gl/8gBA9j57

p. 66

Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam penghasilan lukisan pelan Reka Bentuk Landskap.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan penghasilan lukisan pelan Reka Bentuk Landskap.Alat:Pensel teknikal, pen teknikal, pembaris, pensel warna, sesiku segi tiga, sesiku T, Frenchcurve, stensil huruf dan templat seni bina.Bahan:Kertas lukisan dan kertas surih.Arahan:Lakukan aktiviti ini secara berkumpulan. Anda boleh merujuk contoh langkah-langkah yang diberi.Langkah:Pada bahagian Ekspresi Seni ini, anda akan menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan alat, bahan, konsep dan simbol dalam penghasilan lukisan pelan Reka Bentuk Landskap menggunakan skala yang sesuai. Anda perlu menggunakan pengetahuan mengenai teknik-teknik lukisan dalam menjana idea untuk menghasilkan lukisan pelan Reka Bentuk Landskap bertajuk 'Halaman Rumah Saya' yang kreatif.14Lukis simbol grafik landskap.Teknik pengolahan warna (rendering).Pelan induk landskap yang lengkap.Hasilkan pelan induk landskap menggunakan pembaris skala (metrik).Hasilkan tulisan seni bina(ArchitectureLettering).23 Lukis idea awal (konsep).56ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ 0123456789ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ0123456789Ekspresi SeniProjek Pereka MudaStandard PembelajaranMurid boleh:5.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan alat, bahan, konsep dan simbol dalam penghasilan:(i)Lukisan pelan reka bentuk landskap menggunakan skala yang sesuai.58

p. 67

Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Kesesuaian tajuk dan konsep.• Kesesuaian prinsip dan elemen yang digunakan.• Penerangan kepada pilihan reka bentuk persembahan.Pada bahagian Ekspresi Seni, anda telah menghasilkan lukisan pelan Reka Bentuk Landskap bertajuk 'Halaman Rumah Saya'. Anda dikehendaki mempamerkan hasil karya seni yang dihasilkan. Buat penghayatan terhadap karya sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual. Jelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan produk seni tersebut.Tujuan:Menghasilkan produk seni Reka Bentuk Landskap dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Guru akan memilih beberapa hasil karya seni yang terbaik daripada setiap kumpulan.2.Pamerkan hasil karya tersebut di hadapan kelas.3.Ketua kumpulan akan menerangkan konsep, media, teknik dan prinsip dalam penghasilan karya tersebut.4.Murid lain boleh mengemukakan soalan yang berkaitan.5.Buat pemerhatian dan catatkan dalam buku nota anda.Nota GuruGambar foto 5.9Sesi Apresiasi SeniTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:5.4.1Mempamerkan hasil produk seni.5.4.2Menghayati hasil produk seni sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual.5.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan produk seni.59

p. 68

✔Reka Bentuk Landskap terawal dikesan pada Taman Gantung Babylon di Iraq.✔Contoh landskap di Malaysia ialah Taman Tasik Taiping, Taman Botani Perdana dan Taman Botani Pulau Pinang.✔Terdapat dua jenis landskap, iaitu landskap lembut dan landskap kejur.✔Peranan dan fungsi Reka Bentuk Landskap ada tiga, iaitu estetik, ekonomi dan fizikal.✔Terdapat beberapa prinsip dalam Reka Bentuk Landskap, antaranya keringkasan, kesatuan, imbangan, penegasan, irama dan kepelbagaian.✔Terdapat empat elemen Reka Bentuk Landskap, iaitu topografi, air, tumbuhan dan struktur.✔Konsep Reka Bentuk Landskap terdiri daripada konsep reka bentuk landskap Melayu, Islam, Bali, Thai, Jepun dan Inggeris.✔Simbol digunakan semasa menghasilkan pelan Reka Bentuk Landskap.✔Ergonomik ialah kajian yang berkait dengan penyusunan ruang luaran yang mengambil kira beberapa perkara seperti penghadang suria, pencahayaan, pengudaraan dan keselamatan.Taman Gantung BabylonTaman al-HambraLandskap BelandaLandskap KlasikLandskap MalaysiaLandskap lembutLandskap kejurAirStrukturTopografiTumbuhanIramaKesatuanPenegasanImbanganKeringkasanKepelbagaianBaliThaiIslamJepunMelayuInggerisSejarahJenisEstetikEkonomiFizikalPeranan dan FungsiElemenPrinsipKonsepREKA BENTUK LANDSKAPRumusanKriteria Pencapaian60

p. 69

Soalan Subjektif1.Isi tempat-tempat kosong dengan jawapan yang betul.(a)Elemen dalam landskap merujuk kepada tanah pamah, gunung-ganang, bukit bukau, sungai, lembah, air terjun dan tasik.(b) dapat dicapai melalui penggunaan prinsip dan elemen landskap secara berulang dan konsisten.(c)Imbangan berlaku apabila satu bahagian landskap adalah cerminan kepada bahagian yang lain.(d)Unsur adalah salah satu cara untuk menghasilkan prinsip kepelbagaian.2.Jawab soalan-soalan berikut.(a)Apakah maksud penegasan dalam prinsip Reka Bentuk Landskap?(b)Apakah fungsi struktur dalam elemen Reka Bentuk Landskap?(c)Pada pendapat anda, apakah konsep Reka Bentuk Landskap yang sesuai untuk rumah teres setingkat? Beri alasan anda. (d)Apakah yang dimaksudkan dengan ergonomik? Berikan contoh gambar ergonomik.Soalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Landskap ini menggambarkan suatu tempat legenda Greek purba yang terkenal dengan keindahannya.AEradiaBArcadiaCMeridianDMediterranean2.Manakah antara berikut peninggalan landskap oleh penjajah Inggeris yang masih wujud hingga kini?ATaman Botani, PutrajayaBTaman Botani, Shah AlamCTaman Tasik Taiping, PerakDTaman Tasik Kenyir, Terengganu3.Apakah fungsi dan peranan yang melibatkan aspek perlindungan atau tempat berteduh?AFungsi fizikalBFungsi estetikCFungsi ekonomiDFungsi kesihatan 4.Manakah antara gambar berikut yang menunjukkan ciri-ciri Reka Bentuk Landskap Islam?ABCDLatihan Sumatif61

p. 70

Tajuk 6Reka BentukHiasan DalamanSemua orang ingin akan rumah yang cantik dengan hiasan dalaman yang menarik. Rumah yang cantik bukan hanya dilihat dari segi luaran sahaja tetapi juga dari segi hiasan dalaman. Persoalannya, bagaimanakah seseorang itu harus menghias rumah mereka? Apakah yang memberi inspirasi kepada mereka untuk menghasilkan hiasan dalaman yang menarik?62

p. 71

6.1Pemahaman terhadap Reka Bentuk Hiasan Dalaman dalam bidang Reka Bentuk.6.2Eksplorasi dan aplikasi pengetahuan dalam penghasilan lukisan simbol dan pelan lantai dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman.6.3Penzahiran idea dan konsep melalui pelbagai sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan.6.4Penghayatan terhadap hasil karya Reka Bentuk Hiasan Dalaman dengan menggunakan istilah dan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Eklektisisme• Mural• VintajKata Kunci Seni63

p. 72

Sejarah PerkembanganReka Bentuk Hiasan DalamanSejarah Reka Bentuk Hiasan Dalaman bermula sejak zaman purba. Ini berlaku apabila manusia pandai menghias tempat tinggal mereka di dalam gua dengan lukisan-lukisan dinding. Masyarakat Mesir purba juga terkenal dengan lukisan mural pada dinding yang dipercayai mendahului Reka Bentuk Hiasan Dalaman.Gambar foto 6.2Hiasan dalaman abad ke-18 dan 19Gambar foto 6.3Hiasan dalaman abad ke-21 yang ringkasApabila orang Rom dan Greek menguasai Mesir, mereka memperkenalkan tiang pilar, pasu dan lukisan sebagai hiasan. Reka Bentuk Hiasan Dalaman mengalami perubahan dengan kemunculan gaya reka bentuk baharu di Eropah, terutamanya seni bina Gothicdan Renaissance di Itali. Pada abad ke-18 dan 19, seni Baroque, Art Deco dan Art Nouveau telah mengetengahkan Reka Bentuk Hiasan Dalaman kepada umum. Reka Bentuk Hiasan Dalaman telah dipengaruhi oleh campuran gaya dari seluruh dunia sehingga membawa kepada era eklektisisme. Lukisan gua zaman purbaLukisan dinding Mesir purbaPada abad ke-20 dan 21, semakin banyak golongan yang terlibat dengan Reka Bentuk Hiasan Dalaman. Hiasan dalaman kembali semula kepada gaya lama dan vintaj. Namun demikian, terdapat juga Reka Bentuk Hiasan Dalaman yang agak ringkas tetapi menarik. Pada hari ini, Reka Bentuk Hiasan Dalaman ialah gabungan gaya lama, vintaj dan moden. Reka bentuk ini menepati cita rasa dan sesuai dengan peredaran masa.Gambar foto 6.1Contoh lukisan awal pada dinding sebagai hiasan dalamanPersepsi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:6.1.1Memerihalkan sejarah perkembangan reka bentuk hiasan dalaman.6.1.2Menjelaskan prinsip reka bentuk hiasan dalaman dari aspek:(i)Jenis ruang dalaman(ii)Peranan dan fungsi(iii)Prinsip dan elemen(iv)Konsep(v)ErgonomikMaklumat tentang sejarah reka bentuk hiasan dalaman.iMbAs sAyAgoo.gl/K8yowH64

p. 73

Prinsip Reka Bentuk Hiasan DalamanJenis Ruang DalamanTerdapat pelbagai jenis ruang dalam bangunan. Setiap jenis ruang mempunyai ciri-ciri dan keperluan tersendiri. Pada umumnya, ruang dalaman boleh dibahagikan kepada lima jenis, iaitu ruang rumah kediaman, ruang pejabat, ruang bangunan perniagaan, ruang kesihatan dan ruang pameran. Peranan dan FungsiPeranan dan fungsi Reka Bentuk Hiasan Dalaman bergantung kepada jenis ruang dalaman tersebut. Berikut adalah antara peranan dan fungsi Reka Bentuk Hiasan Dalaman sesebuah bangunan. Mencantikkan ruang dalaman. Menjadikan ruang yang sempit kelihatan luas. Menjadikan rumah yang murah kelihatan lebih mewah.Memberi keselesaan kepada penghuni dan pengunjung. Mengelakkan kebosanan kepada penghuni dan pengunjung.Rajah 6.1Jenis-jenis ruang dalamanPrinsip dan ElemenReka Bentuk Hiasan Dalaman mempunyai prinsip dan elemen yang tertentu. Prinsip dan elemen ini menjadi tunjang kepada Reka Bentuk Hiasan Dalaman. Terdapat enam prinsip yang perlu dipatuhi, iaitu imbangan, penegasan, harmoni, kesatuan, kepelbagaian dan kontra. Elemen Reka Bentuk Hiasan Dalaman pula terdiri daripada elemen semula jadi dan buatan manusia. Jenis-jenis ruang dalamanRuang rumah kediamanRuang pejabatRuang bangunan perniagaanRuang kesihatanRuang pameranKomponen ruang dalaman rumah terdiri daripadaanjung, ruang tamu, ruang makan, ruang dapur, ruang kerja dan bilik tidur.Tahukah Anda ?Aspek penting dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman:• Ruang - memberi keselesaan. • Pengudaraan - pengaliran udara. • Pencahayaan - kedudukan tingkap, pintu dan lampu. • Warna - menimbulkan keselesaan.• Skala - kelihatan harmoni.• Susun atur - kedudukan objek.Tahukah Anda ?65

p. 74

PenegasanPenegasan dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman lebih menjurus kepada pemusatan fokus, iaitu objek penting yang ingin diberikan tumpuan. Fungsinya untuk menarik perhatian dan memberi fokus.KontraKontra dapat dihasilkan dengan menggunakan pelbagai unsur seni yang bertentangan seperti warna, rupa, jalinan dan ruang. Fungsi kontra untuk menarik perhatian, memberi fokus dan mengelakkan kebosanan.KepelbagaianKepelbagaian wujud hasil daripada penggunaan pelbagai gaya, nilai dan idea yang berbeza. Prinsip ini dapat dizahirkan melalui penggunaan garisan, jalinan, rupa dan warna yang pelbagai dalam sesuatu reka bentuk hiasan dalaman.ImbanganTerdapat dua jenis imbangan, iaitu simetri dan tidak simetri. Imbangan simetri mempunyai ciri-ciri objek yang sama berulang-ulang pada kedua-dua belah. Imbangan tidak simetri dicapai dengan menggunakan beberapa objek berbeza yang mempunyai daya tarikan dan berat secara visual yang sama.KesatuanKesatuan dapat dilakukan dengan menggabungkan elemen-elemen Reka Bentuk Hiasan Dalaman secara harmoni. Prinsip kesatuan ini adalah untuk menghasilkan elemen-elemen yang saling melengkapi.HarmoniKeharmonian sesebuah hiasan dalaman itu perlu diselaraskan dari segi tema, suasana dan gaya. Harmoni juga melibatkan susun atur perabot, warna cat, tingkap, lantai, siling dan aksesori dalam sesebuah ruang.Elemen buatan manusiaElemen buatan manusia adalah seperti perabot, permaidani dan jenis bahan yang digunakan. Lampu, hiasan dinding dan fabrik juga dapat menambahkan suasana keindahan hiasan dalaman.Elemen semula jadiElemen semula jadi adalah seperti tumbuhan kecil, kolam air dan batu-batan. Elemen semula jadi menjadikan hiasan dalaman kelihatan tidak kaku di samping dapat menambah kandungan oksigen.Rajah 6.2Prinsip dalam Reka Bentuk Hiasan DalamanRajah 6.3Elemen dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman66

p. 75

Gaya klasik ialah dekorasi adunan elemen Greek dan Roman pada abad ke-18. Kebanyakan perabotnya bergaya mewah dengan fabrik daripada sutera, brocade dan kain kapas yang menjadi kemestian.ErgonomikErgonomik dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman dapat menghasilkan tempat tinggal yang menyeronokkan dan selesa. Terdapat tujuh prinsip ergonomik dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman.KonsepKonsep dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman lebih menjurus kepada konsep kontemporari, moden, klasik dan tradisional. Konsep ini bergantung pada cita rasa dan budaya sesuatu masyarakat atau negara.Rajah 6.4Konsep-konsep dalam Reka Bentuk Hiasan DalamanPrinsipPeneranganPenggunaan saksamaBoleh dipasarkan kepada semua peringkat umur, jenis dan kebolehan.Fleksibiliti dalam penggunaanPelbagai pilihan dan kebolehan individu.Penggunaan mudah dan intuitifMudah difahami.Maklumat jelasMaklumat yang berkesan kepada pengguna.Toleransi terhadap kesilapanMeminimumkan kesan buruk.Tenaga fizikal yang rendahDigunakan secara cekap dan selesa.Saiz dan ruang yang sesuaiMemudahkan pengguna mencapai kepuasan.Idea kontemporari lebih menekankan warna terang dan bercorak geometri. Ruangnya lebih kosong dan kelihatan lebih luas dengan perabot yang terhad dan lebih santai. Konsep kontemporari lebih berteraskan kesederhanaan dan keselesaan.Ciri-ciri yang terdapat pada konsep moden hampir sama dengan kontemporari, iaitu ringkas dan tidak berserabut. Salah satu ciri yang menyerlahkan stail moden ialah penggunaan warna hitam, kelabu, perak dan juga putih.Konsep gaya tradisional lebih menitikberatkan kehalusan seni tradisi yang berteraskan identiti sesuatu bangsa. Pilihan warna adalah yang dekat dengan warna alam dan bersifat natural.KontemporariKlasikTradisionalModenJadual 6.1Prinsip ergonomik dalam Reka Bentuk Hiasan DalamanTeknologi Maklumat danKomunikasiKecanggihan teknologi yang digunakan dalam hiasan dalaman dapat memberikan nilai tambah kepada seni hiasan.Ruang positif ialah ruang yang dipenuhi dengan perabot dan hiasan. Ruang negatif pula ialah ruang kosong.Tahukah Anda ?67

p. 76

menampilkankonkosepnsepelemenberteraskankelihatankonseppenggunaanTujuan:1.Mengenal pasti Reka Bentuk Hiasan Dalaman dalam bidang Reka Bentuk.2.Menjelaskan prinsip Reka Bentuk Hiasan Dalaman.Langkah:1.Bahagikan murid kepada lima kumpulan:(a)Kumpulan A-mengenal pasti dan menjelaskan jenis-jenis ruang dalaman dan ciri-ciri ruang tersebut.(b)Kumpulan B-menjelaskan peranan dan fungsi Reka Bentuk Hiasan Dalaman.(c)Kumpulan C-mengenal pasti dan menjelaskan prinsip dan elemen dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman.(d)Kumpulan D-menjelaskan konsep-konsep dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman.(e)Kumpulan E-menjelaskan kepentingan ergonomik dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman.2.Anda boleh mencari maklumat daripada laman sesawang atau bahan bacaan.3.Catatkan hasil perbincangan kumpulan anda dalam bentuk peta pemikiran i-THINK.4.Persembahkan hasil perbincangan anda.Soalan:Apakah yang anda pelajari tentang Reka Bentuk Hiasan Dalaman?Lengkapkan peta pemikiran berikut.lebihMari kita lakukan aktiviti melalui kaedah perbincangan. Anda dikehendaki membincangkan prinsip Reka Bentuk Hiasan Dalaman dan kongsikan maklumat dengan rakan-rakan.menitikberatkankonseplebihReka Bentuk Hiasan DalamanmenekankanwarnaLatihan FormatifAktiviti68

p. 77

Anda dikehendaki membuat eksperimentasi dan penerokaan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan lukisan pelan lantai sebuah rumah kediaman. Anda juga perlu membuat penerokaan terhadap alatan dan bahan dalam penghasilan model 3D Reka Bentuk Hiasan Dalaman.Tujuan:1.Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi dan penerokaan Reka Bentuk Hiasan Dalaman melalui penggunaan alatan, bahan dan proses.2.Memahami alatan dan bahan dalam penghasilan model 3D Reka Bentuk Hiasan Dalaman.Langkah:1.Bahagikan murid kepada dua kumpulan:Mengenal pasti dan mengkaji alatan, bahan dan proses penghasilan lukisan simbol pelan Reka Bentuk Hiasan Dalaman.Mengkaji dan meneroka alatan dan bahan dalam penghasilan model 3D Reka Bentuk Hiasan Dalaman.2.Setiap kumpulan perlu mendokumentasikan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan lukisan simbol pelan Reka Bentuk Hiasan Dalaman.3.Kongsikan dapatan kumpulan anda dengan kumpulan lain.Ilustrasi 6.1Contoh simbol dan pelan lantaiSofaKatilMeja makanTingkapPintuTandasSingkiDapurdapurBilik MandiBilik tidurRuang tamuRuang makanContoh simbolPelan lantaiKumpulan A:Kumpulan B:Eksplorasi SeniAktiviti inkuiRiStandard PembelajaranMurid boleh:6.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan lukisan pelan lantai sebuah rumah kediaman.6.2.2Pendedahan alatan dan bahan dalam penghasilan model 3D reka bentuk hiasan dalaman.Penghasilan pelan Reka Bentuk Hiasan Dalaman.iMbAs sAyAgoo.gl/PXpnAH69

p. 78

Pada bahagian Ekspresi Seni ini, anda akan menghasilkan sebuah lukisan pelan lantai menggunakan skala yang sesuai. Tajuk pelan lantai Reka Bentuk Hiasan Dalaman tersebut ialah 'Rumah Idaman Saya'.Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap Reka Bentuk Hiasan Dalaman melalui penggunaan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan produk seni.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan terhadap Reka Bentuk Hiasan Dalaman melalui penggunaan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan produk seni.Alat:Pensel teknikal, pen teknikal, pensel warna, pembaris, sesiku segi tiga, sesiku T, French curve, stensil huruf dan templat seni bina.Bahan:Kertas lukisan dan kertas surih.Arahan:Lakukan aktiviti ini secara individu. Anda boleh merujuk contoh langkah-langkah berikut.Langkah:Lakarkan idea awal (konsep).Hasilkan pelan lantai menggunakan pembaris skala (scale ruler).Hasilkan tulisan seni bina (architecture lettering).Mengaplikasikan teknik pengolahan warna (rendering).12345Pelan lantai yang lengkap.Projek Pereka MudaEkspresi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:6.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan alat, konsep dan simbol dalam penghasilan:(i)Lukisan pelan lantai reka bentuk hiasan dalaman menggunakan skala yang sesuai.70

p. 79

Anda telah berjaya menghasilkan sebuah karya seni berasaskan Reka Bentuk Hiasan Dalaman dalam Ekspresi Seni. Kongsikan pengalaman dan pengetahuan anda dalam menghasilkan karya tersebut dengan rakan-rakan.Tujuan:Menghasilkan produk seni Reka Bentuk Hiasan Dalaman dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Guru akan memilih sepuluh hasil karya seni yang terbaik.2.Pamerkan hasil karya tersebut di Sudut Seni Visual.3.Pemilik karya perlu membuat apresiasi berpandukan aspek media dan teknik menghasilkan karya tersebut secara bergilir-gilir. 4.Kongsikan juga alasan dan kebaikan rekaan anda.5.Guru dan murid akan membuat pemerhatian dan mencatatkan dalam buku nota.Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Kesesuaian tajuk dan konsep.• Kesesuaian prinsip dan elemen yang digunakan.• Penerangan kepada pilihan reka bentuk persembahan.Nota GuruGambar foto 6.4Sesi Apresiasi SeniTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:6.4.1Mempamerkan hasil produk seni.6.4.2Menghayati hasil produk seni sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual.6.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan produk seni.71

p. 80

✔Sejarah perkembangan Reka Bentuk Hiasan Dalaman bermula apabila manusia zaman purba menghias tempat tinggal mereka di dalam gua dengan lukisan-lukisan dinding.✔Masyarakat Mesir purba juga terkenal dengan lukisan mural yang mendahului Reka Bentuk Hiasan Dalaman.✔Pada abad ke-18 dan 19, seni Baroque, Art Deco dan Art Nouveau mengetengahkan Reka Bentuk Hiasan Dalaman sehingga kepada era eklektisisme.✔Kini Reka Bentuk Hiasan Dalaman lebih bersifat ringkas tetapi menarik.✔Ruang dalaman boleh dibahagikan kepada lima jenis, iaitu rumah kediaman, pejabat, bangunan perniagaan, kesihatan dan pameran.✔Terdapat enam prinsip Reka Bentuk Hiasan Dalaman, iaitu imbangan, penegasan, harmoni, kesatuan, kepelbagaian dan kontra.✔Elemen Reka Bentuk Hiasan Dalaman terdiri daripada elemen semula jadi dan buatan manusia.✔Aspek-aspek penting dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman ialah ruang, pengudaraan, pencahayaan, warna, susun atur dan skala.✔Konsep dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman lebih menjurus kepada konsep kontemporari, moden, klasik dan tradisional.✔Ergonomik dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman dapat menghasilkan tempat tinggal yang menyeronokkan dan selesa.REKA BENTUK HIASAN DALAMANZaman purbaMesir purbaRom dan GreekGothic dan RenaissanceBaroque, Art Decodan Art NouveauModenSejarahPrinsip:-kontra-harmoni-kesatuan-penegasan-imbangan-kepelbagaianElemen:-semula jadi-buatan manusiaPrinsip dan ElemenSkalaWarnaRuangSusun atur PencahayaanPengudaraanAspek PentingKlasikModenTradisionalKontemporariKonsepPenggunaan saksamaFleksibilitiMudah danintuitifMaklumat jelasToleransiTenaga fizikalSaiz dan ruangErgonomikRumusanKriteria Pencapaian72

p. 81

Latihan SumatifSoalan Subjektif1.Isi tempat-tempat kosong dengan jawapan yang betul.(a)Seni reka bentuk baharu di Eropah ialah seni bina dan .(b)Kontra dapat dihasilkan dengan menggunakan yang bertentangan seperti warna, rupa, jalinan dan ruang.(c)Elemen semula jadi dijadikan hiasan agar hiasan dalaman tidak kelihatan .(d)Kesatuan dapat dilakukan dengan menggabungkan elemen-elemen Reka Bentuk Hiasan Dalaman secara dan tidak wujud elemen-elemen yang bertentangan.(e)Contoh elemen semula jadi ialah , dan .2.Tanda (✔) atau (✘) pada pernyataan berikut.(a)Ruang kecil akan kelihatan lebih besar dan selesa jika menggunakan warna gelap. (b)Ruang bertindak sebagai aspek asas kepada hiasan dalaman. (c)Ruang yang lazimnya dipenuhi dengan barang-barang perabot dan hiasan ialah ruang positif dan ruang kosong ialah ruang negatif. (d)Elemen buatan manusia seperti kolam air, akuarium dan batu. (e)Konsep kontemporari menekankan warna lembut dan kusam. Soalan ObjektifPilih jawapan yang tepat.1.Pada abad ke-18 dan 19, seni apakah yang telah mengetengahkan era eklektisisme?AGothic dan RenaissanceBMesir purba, klasik dan tradisionalCBaroque, Art Deco dan Art NouveauDModen, kontemporari dan pascamoden2.Manakah antara yang berikut persamaan antara fungsi prinsip kontra dengan penegasan?AUntuk memberi fokusBUntuk mengelakkan kebosananCUntuk menimbulkan ketenanganDUntuk memperlihatkan keindahan3.Manakah antara berikut adalah aspek-aspek penting dalam Reka Bentuk Hiasan Dalaman?IRuangIIKeluasanIIIJenis perabotIVPencahayaanAI dan IIBI dan IVCII dan IIIDIII dan IV4.Apakah yang ditekankan dalam konsep kontemporari Reka Bentuk Hiasan Dalaman?AJenis perabotBMementingkan fabrikCWarna terang dan corak geometriDMengutamakan warna hitam dan putih73

p. 82

Tajuk 7Reka BentukIndustriReka Bentuk Industri merujuk kepada produk yang direka untuk keperluan tertentu dengan tujuan menjadikan kehidupan manusia lebih selesa, mudah dan terancang. Pernahkah anda berfikir tentang produk atau barangan di sekeliling anda yang telah direka cipta pada suatu masa dahulu? Fikirkan tentang bentuk, saiz, bahan, struktur dan kemasannya.• Bagaimanakah produk itu direka dan berfungsi?• Mengapakah reka bentuknya sedemikian rupa?• Perlukah anda mereka bentuknya semula?74

p. 83

7.1Pemahaman terhadap Reka Bentuk Industri dalam bidang Reka Bentuk.7.2Eksplorasi dan aplikasi pengetahuan dalam penghasilan lakaran dan lukisan perincian dalam Reka Bentuk Industri.7.3Penzahiran idea dan konsep melalui pelbagai sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan.7.4Penghayatan terhadap hasil karya Reka Bentuk Industri dengan menggunakan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Kreativiti• RevolusiKata Kunci Seni75

p. 84

Sejarah Perkembangan Reka Bentuk IndustriPerkembangan Reka Bentuk Industri berlaku sejajar dengan perkembangan Revolusi Perindustrian di Eropah pada penghujung abad ke-18. Semasa revolusi ini, banyak ciptaan baharu telah dihasilkan dalam pelbagai bidang seperti pengangkutan, komunikasi, pertanian dan perusahaan.Perkembangan Reka Bentuk Industri di Malaysia dapat dikesan dengan pengenalan kursus Reka Bentuk Industri pada tahun 1967 di Institut Teknologi MARA (kini UiTM). Fakulti Kejuruteraan Mekanikal, Universiti Teknologi Malaysia pula telah memperkenalkan bidang Reka Bentuk Industri ini pada tahun 1980-an. Produk terkenal hasil Reka Bentuk Industri di Malaysia ialah kereta Proton Saga yang dilancarkan pada tahun 1985. Sejak itu, bidang Seni Reka Industri terus berkembang maju. Penubuhan Majlis Rekabentuk Malaysia (MRM) menunjukkan kepentingan industri ini sejajar dengan perkembangan teknologi masa kini.Gambar foto 7.2Model kereta pertama di Malaysia, Proton SagaGambar foto 7.1Contoh ciptaan kesan Revolusi PerindustrianPrinsip Reka Bentuk IndustriBidang Reka Bentuk Industri Reka Bentuk Industri merupakan bidang yang terlibat dalam penghasilan produk melalui proses reka bentuk dan pengeluaran. Kita akan mengkaji tiga bidang Reka Bentuk Industri dalam tajuk ini, iaitu reka bentuk produk, reka bentuk perabot dan reka bentuk automotif.Persepsi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:7.1.1Memerihalkan sejarah perkembangan reka bentuk industri.7.1.2Menjelaskan prinsip reka bentuk industri dari aspek:(i)Bidang reka bentuk:a.Reka bentuk produkb.Reka bentuk perabotc.Reka bentuk automotif(ii)Peranan dan fungsi(iii)Prinsip dan elemen(iv)ErgonomikKreativiti dan InovasiPereka bentuk industri perlu kreatif dan berinovasi dalam penghasilan produk.76

p. 85

Gambar foto 7.3Contoh-contoh reka bentuk produkGambar foto 7.4Contoh-contoh reka bentuk perabotReka Bentuk ProdukReka bentuk produk merangkumi perkakasan domestik, aksesori, peralatan elektrik dan sebagainya. Produk dengan reka bentuk yang menarik, baik dan berfungsi akan menjadi pilihan pengguna selain daripada faktor harga.Reka Bentuk PerabotReka bentuk perabot meliputi rekaan perabot kontemporari dan moden, seperti reka bentuk meja, kerusi, katil, kabinet, rak dan almari. Reka bentuk perabot yang baik akan menyumbang ke arah pengurangan kos, bahan dan penjimatan ruang. Reka Bentuk AutomotifReka bentuk automotif melibatkan reka bentuk styling dan konsep kenderaan darat, udara dan laut seperti motosikal, kereta, jet, kapal laut dan bot. Penampilan reka bentuk automotif yang menarik akan menampakkan kehebatan produk kerana ia sebahagian daripada reka bentuk. Penyesuaian produk dengan keadaan fizikal dan mental pengguna juga diambil kira sebagai faktor kemanusiaan dan ergonomik. Gabungan teknologi mampu menonjolkan kreativiti dan imaginasi pereka.Gambar foto 7.5Contoh-contoh reka bentuk automotifPeranan dan FungsiPeranan Reka Bentuk Industri sangat penting. Ini kerana faktor reka bentuk berkait rapat dengan fungsi produk bagi memenuhi keselesaan dan keperluan harian manusia. Penentuan Reka Bentuk Industri berdasarkan kepada bentuk mengikut fungsi dan fungsi mengikut bentuk.77

p. 86

Rajah 7.1Bentuk mengikut fungsi dan fungsi mengikut bentukReka Bentuk Industri juga berperanan dalam membangunkan ekonomi negara. Pelbagai sektor boleh diwujudkan melalui Reka Bentuk Industri yang mampu memangkin dan menjana ekonomi negara. Banyak peluang pekerjaan mampu ditawarkan dalam bidang ini.Bentuk mengikut fungsiReka bentuk lebih memberi tumpuan kepada aspek fungsi tanpa menekankan sudut estetik, ergonomik dan kesesuaian reka bentuk produk.Fungsi mengikut bentukReka bentuk lebih memberi penekanan kepada aspek bentuk luaran dan nilai estetik produk tanpa mengambil kira aspek fungsi yang akan digabungkan dalam reka bentuk produk.Prinsip dan ElemenPrinsip Reka Bentuk Industri merupakan satu gambaran tentang cara kita mengamati dan memproses maklumat visual bagi menghasilkan idea dan imej dalam bentuk 2D. Prinsip ini membantu pereka menggunakan elemen dan menjadikan imej visual lebih menarik. Elemen reka bentuk pula ialah elemen asas seni reka yang diaplikasikan dalam pelbagai unsur dan komposisi reka bentuk. Selain itu, faktor kreativiti dan ergonomik penting dalam menghasilkan reka bentuk sebelum barangan produk itu dapat dipasarkan.Jadual 7.1Contoh prinsip dan elemen Reka Bentuk IndustriKesatuanMenimbulkan kesan sepadu, lengkap dan memberi impak idea yang menyeluruh.Kontra dan penegasan Menarik perhatian, memberi fokus dan mengelakkan kebosanan.Keseimbangan Kesamaan dan kesepadanan dari segi berat, tarikan dan tumpuan.Kepelbagaian Memberi gaya, variasi, tenaga, idea berbeza dan daya tarikan dalam gubahan.RuangPenggunaan perspektif mengikut kesesuaian jarak dan kedudukan.Prinsip dan elemenPeneranganErgonomikErgonomik ialah satu disiplin ilmu mengenai kebolehan, had dan ciri-ciri manusia yang berkaitan dengan reka bentuk. Ergonomik memainkan peranan penting dalam penghasilan produk agar dapat digunakan secara efisien dan efektif. Aspek-aspek seperti keselamatan, keselesaan, kesesuaian, kemudahan dalam penjagaan dan pembaik pulih serta ketahanan perlu dipertimbangkan dalam penghasilan sesuatu produk.Proses Reka Bentuk Industri:• Mengenal pasti masalah.• Mengumpul maklumat.• Membuat kajian dan penyelidikan.• Membuat mock up.• Membuat perbincangan dan persembahan.• Menyempurnakan reka bentuk.• Membuat prototaip.• Membuat promosi.Tahukah Anda ?78

p. 87

Tujuan:1.Mengenal pasti Reka Bentuk Industri dalam bidang Reka Bentuk.2.Menjelaskan prinsip Reka Bentuk Industri.Langkah:1.Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.2.Guru akan memaparkan slaid contoh-contoh Reka Bentuk Industri.3.Berdasarkan contoh-contoh tersebut, setiap kumpulan dikehendaki:(a)Menjelaskan peranan dan fungsi Reka Bentuk Industri.(b)Mengenal pasti serta menjelaskan prinsip dan elemen Reka Bentuk Industri.4.Catatkan hasil perbincangan dalam bentuk peta pemikiran.5.Kongsikan maklumat dengan kumpulan lain.Soalan:Apakah yang anda ketahui dan fahami dengan Reka Bentuk Industri? Jelaskan.1.Lengkapkan peta pemikiran berikut tentang proses Reka Bentuk Industri.QR Code untuk tayangan slaid.goo.gl/BHRmW6Nota GuruMeningkatkan tahap keberkesanan dan kecekapan kerja atau sebarang aktiviti yang dilaksanakan seperti mengurangkan kesalahan, meningkatkan produktiviti dan memudahkan kerja.Meningkatkan nilai-nilai kemanusiaan yang positif seperti keselamatan, keselesaan, kualiti kerja, mengurangkan kepenatan dan tekanan.Rajah 7.2Objektif ergonomikObjektif ergonomik2.Bagaimanakah cara untuk menghasilkan reka bentuk perabot yang selesa bagi kegunaan orang kurang upaya (OKU)? Latihan FormatifAktivitiKelebihan ergonomik ialah:• Meningkatkan keberkesanan kerja.• Meningkatkan kualiti.• Meningkatkan keselamatan di tempat kerja.• Meningkatkan kesihatan.• Meningkatkan keselesaan.Tahukah Anda ?79

p. 88

Pada bahagian ini, anda akan melakukan aktiviti untuk mengenali pelbagai alat dan bahan yang boleh digunakan untuk menghasilkan lakaran idea dan model 3D Reka Bentuk Industri. Anda juga akan meneroka teknik mewarna lakaran yang dibuat. Kongsikan maklumat yang diperoleh dengan rakan-rakan supaya aktiviti seterusnya dapat dilakukan.Tujuan:Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan terhadap Reka Bentuk Industri melalui penggunaan alatan, bahan dan proses.Mengenal pasti bahan dan alat yang digunakan dalam lakaran dan model 3D Reka Bentuk Industri.Mengolah idea melalui beberapa lakaran dengan membandingkan bentuk mengikut fungsi dan fungsi mengikut bentuk.Meneroka teknik mewarna lakaran secara terperinci.3.Guru akan menayangkan slaid yang boleh membantu anda mendapatkan maklumat. Maklumat juga boleh diperoleh melalui pembacaan dan pencarian di laman sesawang.4.Terangkan dapatan kumpulan anda dengan kumpulan lain. Catatkan maklumat yang diperoleh dalam buku nota anda.Jadual 7.2Contoh jadual awal penghasilan Reka Bentuk IndustriAlat dan bahan lakaran serta model 3DContoh idea lakaran Contoh teknik mewarnaPensel HB, pensel warna, French curve, marker penLangkah:1.Bahagikan murid kepada tiga kumpulan.2.Setiap kumpulan akan diberi tugasan yang berbeza, iaitu:Kumpulan A:Kumpulan B:Kumpulan C:Eksplorasi SeniAktiviti inkuiRiStandard PembelajaranMurid boleh:7.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan lakaran reka bentuk produk.7.2.2Membanding beza penentuan reka bentuk produk berdasarkan:(i)bentuk mengikut fungsi(ii)fungsi mengikut bentuk7.2.3Pendedahan alatan dan bahan dalam penghasilan model 3D reka bentuk industri.Contoh alat dan bahan renderingiMbAs sAyAgoo.gl/lYGNIq80

p. 89

Anda telah mengetahui alat dan bahan yang digunakan untuk menghasilkan lakaran idea reka bentuk. Beberapa olahan idea melalui lakaran juga telah ditunjukkan pada bahagian Eksplorasi Seni dan juga teknik mewarna lakaran. Pada bahagian ini, anda dikehendaki menghasilkan lakaran dan lukisan perincian 'Bekas Serbaguna'. Gunakan pengetahuan yang didapati untuk menghasilkan reka bentuk produk ini.11223344Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap Reka Bentuk Industri melalui penggunaan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan produk seni.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi serta penerokaan terhadap Reka Bentuk Industri melalui penggunaan alatan, bahan dan proses dalam penghasilan produk seni.Alat:Pensel, pembaris dan marker pen.Bahan:Kertas lukisanArahan:Lakukan aktiviti ini secara berkumpulan. Anda boleh merujuk contoh langkah-langkah yang diberi.Langkah:Hal benda yang dipilih ialah lada benggala.Olahan bentuk dijadikan dua bahagian bekas serbaguna.Warnakan lukisan perincian menggunakan teknik pengolahan warna (rendering) dan buat kemasan.Reka bentuk yang telah siap.Projek Pereka MudaEkspresi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:7.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan alat, bahan dan proses dalam penghasilan reka bentuk produk melalui lakaran dan lukisan perincian.Contoh menghasilkan Reka Bentuk Industri.iMbAs sAyAgoo.gl/iT5mrM81

p. 90

Pada bahagian Apresiasi Seni ini, setiap hasil perbincangan atau hasil karya akan dipamerkan. Hasil dapatan masing-masing akan diterangkan dalam Tumpu Galeri. Anda boleh menggunakan panduan soalan seperti berikut:Tujuan:Menghasilkan produk seni Reka Bentuk Industri dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Produk seni yang dihasilkan dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Lekatkan reka bentuk produk yang telah siap di hadapan kelas.2.Wakil setiap kumpulan perlu menerangkan dengan jelas produk yang dipamerkan dalam masa tiga minit.3.Lakukan proses ini sehingga kesemua produk telah dilihat dan diterangkan.4.Pembentangan anda hendaklah dilakukan secara mudah, ringkas dan tepat.(a)Apakah reka bentuk produk yang anda hasilkan?(b)Mengapakah anda menghasilkan produk tersebut?(c)Bagaimanakah anda menghasilkan produk tersebut?(d)Apakah manfaat yang diperoleh daripada produk tersebut?Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Kesesuaian tajuk dan konsep.• Kesesuaian media, teknik dan prinsip yang digunakan.• Penerangan kepada pilihan reka bentuk persembahan.Nota GuruGambar foto 7.6Sesi Apresiasi SeniTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:7.4.1Mempamerkan hasil produk seni.7.4.2Menghayati hasil produk seni sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual.7.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan produk seni.82

p. 91

✔Reka Bentuk Industri ialah proses penghasilan produk melalui proses reka bentuk dan pengeluaran bagi kemudahan dan keselesaan hidup manusia.✔Perkembangan Reka Bentuk Industri sejajar dengan Revolusi Perindustrian yang berlaku di Eropah pada penghujung abad ke-18.✔Di Malaysia, kursus Reka Bentuk Industri diperkenalkan di ITM (kini UiTM) dan UTM.✔Proton Saga adalah antara produk terawal Reka Bentuk Industri di Malaysia.✔Reka Bentuk Industri terbahagi kepada tiga bidang, iaitu reka bentuk produk, reka bentuk perabot dan reka bentuk automotif.✔Faktor reka bentuk berkait rapat dengan fungsi produk bagi memenuhi keselesaan dan keperluan manusia.✔Penentuan reka bentuk berdasarkan bentuk mengikut fungsi dan fungsi mengikut bentuk.✔Reka Bentuk Industri mampu menjana ekonomi negara dan memberi peluang pekerjaan.✔Faktor kreativiti dan ergonomik juga penting dalam Reka Bentuk Industri.✔Mengaplikasikan Bahasa Seni Visual dalam penghasilan sesuatu produk.✔Ergonomik penting agar produk yang dihasilkan dapat digunakan secara efisien dan efektif.✔Aspek-aspek yang dititikberatkan dalam ergonomik ialah ketahanan, keselesaan, kesesuaian, keselamatan, kemudahan dalam penjagaan dan pembaik pulih.REKA BENTUK INDUSTRIKesan Revolusi Perindustrian di EropahKursus Reka Bentuk Industri diperkenalkan di UiTMProduk terkenal ialah Proton SagaPenubuhan Majlis Rekabentuk MalaysiaReka bentuk produkReka bentuk perabotReka bentuk automotifSejarahBidangBentuk mengikut fungsi -menekankan fungsi dan kegunaannyaFungsi mengikut bentuk-menekankan bentuk dan rupaMembangun dan menjana ekonomiPeranan dan FungsiMengaplikasikan Bahasa Seni VisualMenitikberatkan faktor kreativiti dan ergonomikPrinsip dan ElemenPenting agar produk dapat digunakan secara efisien dan efektifMementingkan aspek keselamatan, ketahanan, keselesaan, kesesuaian, kemudahan penjagaan dan pembaik pulihErgonomikRumusanKriteria Pencapaian83

p. 92

Soalan Subjektif1.Padankan gambar foto dengan kelebihan dan fungsi reka bentuk produk.(a)(b)(c)KeselamatanPenjimatan ruangKepelbagaian fungsi2.Jawab soalan-soalan berikut.(a)Apakah yang anda faham tentang Reka Bentuk Industri?(b)Nyatakan tiga bidang utama Reka Bentuk Industri.(c)Apakah peranan dan fungsi Reka Bentuk Industri dalam bidang pendidikan? (d)Apakah yang dimaksudkan dengan ergonomik?(e)Apakah yang akan berlaku sekiranya sesuatu reka bentuk produk itu tidak ergonomik? Soalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Hasil Reka Bentuk Industri yang dicipta berdasarkan fungsi mengikut bentuk lebih mengutamakan .Inilai estetikIIreka bentuk luaranIIIfungsi dan keperluanIVfungsi yang optimumAI dan IIBI dan IVCII dan IIIDIII dan IV2.Prinsip kepelbagaian dalam Reka Bentuk Industri menimbulkan kesan .AsepadanBtumpuanCperspektifDidea berbeza3.Manakah antara berikut adalah kelebihan ergonomik?IMeningkatkan keselamatanIIMeningkatkan keselesaanIIIMeningkatkan tekananIVMeningkatkan kosAI dan IIBI dan IVCII dan IIIDIII dan IV4.Reka Bentuk Industri yang baik akan .Ameningkatkan bahan dan kosBmengurangkan harga dan kreativitiCmeningkatkan produktiviti dan kosDmengurangkan kos dan menjimatkan ruangLatihan Sumatif84

p. 93

Malaysia terkenal dengan hasil seni kraf yang cantik, berkualiti dan mempunyai nilai estetik yang tinggi. Contoh seni kraf yang mendapat sambutan ialah seni sulaman dan seni seramik. Tahukah anda, bagaimana kedua-dua seni kraf ini dihasilkan? Apakah alatan, bahan, motif, teknik dan proses yang digunakan dalam penghasilan seni kraf ini?SENI KRAFBIDANG85

p. 94

Tajuk 8Seni SulamanCuba anda perhatikan seni kraf dalam gambar ini. Pernahkah anda melihat dan menghasilkan seni kraf ini? Seni kraf yang anda lihat ini ialah seni sulaman. Seni sulaman merupakan seni membuat hiasan motif dengan menggunakan tangan atau mesin. Seni kraf ini penuh dengan kreativiti dan nilai estetik yang tersendiri.Penghasilan sulaman yang menarik menunjukkan kehalusan dan ketelitian motif yang dihasilkan. Pada peringkat awal, seni sulaman dihasilkan secara manual. Kini dengan adanya teknologi, seperti mesin sulaman, sulaman dapat dihasilkan dalam pelbagai motif yang lebih menarik.86

p. 95

8.1Pemahaman terhadap prinsip Seni Sulaman dalam bidang Seni Kraf.8.2Eksplorasi dan aplikasi teknik Seni Sulaman bagi pengukuhan pemahaman terhadap prinsip asas sulaman.8.3Penzahiran idea dan konsep melalui pelbagai sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan.8.4Penghayatan terhadap hasil produk Seni Sulaman dengan menggunakan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Insang pari • KerawangKata Kunci Seni87

p. 96

Prinsip Asas Seni SulamanPrinsip asas seni sulaman dapat dilihat pada motif seni sulaman yang dihasilkan. Gubahan motif seni sulaman banyak menggunakan Bahasa Seni Visual seperti garisan, jalinan, warna, harmoni, imbangan, kontra, penegasan, irama dan pergerakan.Jenis, Alatan dan Bahan Seni SulamanSeni sulaman terdiri daripada dua jenis, iaitu sulaman tangan dan sulaman mesin. Sulaman tangan ialah sulaman yang dihasilkan dengan menggunakan tangan. Contohnya, sulaman benang, sulaman reben, sulaman silang pangkah, sulaman tampal dan sulaman manik. Sulaman mesin ialah sulaman yang dihasilkan menggunakan mesin jahit, contohnya sulaman kerawang.Rajah 8.1Contoh-contoh prinsip asas seni sulamanSulaman tampalSulaman kerawangmenggunakan perca kain dengan jahitan insang pari.menggunakan mesin untuk menghasilkan sulaman.Sulaman rebenSulaman silang pangkahmenggunakan reben untuk menghasilkan motif.Sulaman benangSulaman manikmenggunakan kain berpetak dengan jahitan silang pangkah.menggunakan pelbagai jenis manik.menggunakan benang sulam untuk menghasilkan sulaman.Rajah 8.2Contoh-contoh jenis seni sulaman tangan dan mesinGubahan motif menggunakan pelbagai unsur garisan menghasilkan kesan irama dan pergerakan.Susunan rupa motif yang seimbang dan harmoni memberi kesan kemas pada motif.Pemilihan warna pada motif sulaman menghasilkan kesan kontra.Jalinan sulaman mewujudkan kesan penegasan pada motif.Persepsi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:8.1.1Menjelaskan prinsip asas seni sulaman.8.1.2Menyatakan jenis, alatan dan bahan seni sulaman.8.1.3Menerangkan teknik seni sulaman.88

p. 97

Rajah 8.3Alatan dan bahan asas dalam seni sulaman tangan dan mesinSeni sulaman memerlukan alatan dan bahan yang sesuai untuk menghasilkan seni sulaman yang cantik dan menarik. Penggunaan alatan dan bahan ini mampu menghasilkan seni sulaman yang eksklusif dan kontemporari. Berikut ialah alatan dan bahan asas dalam seni sulaman.Teknik Seni SulamanTerdapat pelbagai teknik untuk menghasilkan seni sulaman. Teknik-teknik ini dapat menghasilkan pelbagai sulaman bunga. Contohnya, bunga sakura, bunga ros dan bunga carnation. Seni sulaman ini boleh dihasilkan secara sulaman datar, sulaman timbul atau sulaman kerawang.Rajah 8.4Teknik-teknik menghasilkan seni sulamanBunga sakuraBunga kekwaBunga matahariBunga carnationBunga lavenderBatangBullionLazy DaisyRibbon StitchJahitan jelujurFrench KnotsChain Stitch1234567891011Alatan dan bahan seni sulaman:1.Jarum tapestri dan jarum jahit2.Pencucuk jarum (Needle threader)3.Manik4.Benang sulam/jahit5.Pen fabrik6.Alat penebuk kain7.Gunting besar/kecil8.Kain baldu (velvet)dansatin 9.Ram pemidang10.Reben pelbagai warna11.Mesin jahit sulamRam pemidang digunakan untuk menegangkan kain. Ram kayu untuk sulaman bersaiz besar dan ram getah untuk sulaman bersaiz kecil.Tahukah Anda ?89

p. 98

Potong reben sepanjang 30 inci. Cucuk reben dari bawah ke atas kain dengan jarum. Cucuk semula reben ke bawah kain.Buat ikatan simpul mati reben di bahagian bawah kain jahitan.Jahit jelujur pada bahagian tepi reben.Mari kita lihat contoh cara-cara menghasilkan seni sulaman bunga carnation dan bunga sakura.Sediakan alat dan bahan. Mulakan dengan sulaman teknik French knot untuk menghasilkan debunga bunga sakura.Lukiskan lima garisan di luar debunga bunga sakura untuk membuat kelopak.Kemudian, dengan teknik bullion buat dua kelopak dalam secara menegak. Buat lilitan sebanyak 10 lilitan untuk setiap kelopak dalam.Seni Sulaman Bunga CarnationSeni Sulaman Bunga Sakura12312390

p. 99

Cucuk jarum ke bawah dan tarik sehingga berkedut.Tarik perlahan-lahan kedutan tersebut sehingga membentuk bunga carnation dan matikan jahitan.Contoh hasil seni sulaman bunga carnation yang telah siap.Rajah 8.5Teknik penghasilan seni sulaman bunga carnationKelopak luar bunga sakura juga menggunakan teknik bullion. Buat 30 lilitan untuk setiap kelopak luar.Ulangi langkah tiga dan empat sehingga selesai kelima-lima bahagian kelopak.Contoh hasil seni sulaman bunga sakura yang telah siap.Rajah 8.6Teknik penghasilan seni sulaman bunga sakura45645691

p. 100

1.Senaraikan prinsip asas seni sulaman.2.Lengkapkan maklumat bahan dan teknik seni sulaman di bawah.Tujuan:1.Mengenal pasti seni sulaman dalam bidang Seni Kraf.2.Menjelaskan prinsip seni sulaman.Langkah:1.Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.2.Guru memaparkan beberapa tayangan slaid tentang seni sulaman.3.Murid mencari maklumat tambahan daripada laman sesawang atau bahan bacaan.4.Kemudian, dalam kumpulan bincangkan jenis, alatan dan bahan untuk menghasilkan seni sulaman.5.Catatkan hasil perbincangan anda dalam bentuk peta pemikiran. Bentangkan di hadapan kelas.Soalan:1.Berikan dua teknik seni sulaman yang anda tahu.2.Berikan beberapa contoh alatan untuk menghasilkan seni sulaman tangan.Gambar foto 8.1Contoh hasil seni sulamanPrinsip Seni SulamanSeni SulamanSulaman benangSulaman rebenAktivitiLatihan FormatifMaklumat tentang seni sulaman.iMbAs sAyAgoo.gl/I0FCCN92

p. 101

Tujuan:Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni sulaman melalui penggunaan alatan, bahan dan teknik.Langkah:1.Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.2.Berpandukan rujukan seperti tayangan slaid, majalah dan risalah, anda dikehendaki(a)Memilih salah satu jenis seni sulaman dan teknik penghasilannya.(b)Mencatat alat, bahan dan proses3.Menghasilkan seni sulaman dengan menggunakan alat, bahan dan teknik yang betul.4.Mendokumentasikan dapatan dalam buku nota.5.Wakil setiap kumpulan akan membentangkan maklumat yang diperoleh.6.Aplikasikan pengetahuan yang anda peroleh untuk menghasilkan seni sulaman dalam Ekspresi Seni.Pada bahagian Persepsi Seni, anda telah mempelajari tentang prinsip asas seni sulaman, jenis, alatan dan bahan serta teknik. Berdasarkan pengetahuan tersebut, anda dikehendaki melakukan aktiviti di bawah untuk mengukuhkan pemahaman terhadap prinsip asas seni sulaman.Jadual 8.1Hasil eksperimentasi seni sulamanJenisTeknikAlatBahanSulaman reben bunga carnationJahitan jelujur• Ram pemidang• Jarum tapestri• Reben• Benang jahitAktiviti inkuiRiEksplorasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:8.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan alatan, bahan dan teknik berdasarkan kefahaman terhadap prinsip penghasilan seni sulaman.93

p. 102

Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni sulaman, melalui penggunaan alatan, bahan dan teknik dalam penghasilan produk seni sulaman.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni sulaman, penggunaan alatan, bahan dan teknik dalam penghasilan produk seni sulaman.Arahan:1.Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.2.Setiap kumpulan dikehendaki memilih satu daripada aktiviti berikut.3.Berdasarkan dapatan dalam Eksplorasi Seni, hasilkan satu produk seni yang dipilih menggunakan teknik dan bahan yang dipelajari.Berdasarkan pemerhatian anda dan rakan-rakan dalam aktiviti Eksplorasi Seni yang lalu, hasilkan satu kraf seni sulaman yang menarik mengikut kreativiti anda.Terbalikkan kain tersebut. Lipat dari bawah ke atas.AKTIVITIA - Napkin MejaKeluarkan bahagian bucu segi tiga. Lipat bahagian kiri kain ke tengah.Pasang kain segi empat sama berukuran 30cm × 30cm pada ram pemidang dan mula menyulam.Lipat kain menjadi segi empat tepat. Kemudian, ambil bahagian atas kain dan bawa ke bawah membentuk segi tiga.Alat:Gunting, jarum jahit, pen fabrik dan ram pemidang.Bahan:Benang sulam dan kain kanvas.1234Projek Pereka MudaEkspresi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:8.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan alat, bahan dan teknik dalam penghasilan produk seni sulaman dengan menggunakan imaginasi dan idea secara kreatif.94

p. 103

Hasil akhir napkin meja dengan sulaman benang.Sediakan bahan dan alatan jahitan. Potong kad manila, span dan kain berbentuk bulat.132Pasang kain pada ram pemidang dan mula menyulam.Susun kain bersulam di bahagian atas diikuti span dan kad manila. Pastikan bulatan kain lebih besar daripada span dan kad manila.4Lebihan kain tadi dijahit dengan kemas. Lapiskan bulatan tanpa corak di belakang bulatan bersulam.Terbalikkan kain. Kemudian, lipat bahagian kanan kain ke tengah.AKTIVITIB - Hiasan Dinding6Hasil hiasan dinding dengan sulaman reben.5Sambungkan kedua-dua bulatan dengan jahitan yang kemas.Alat:Gunting, jarum tapestri, pen fabrik dan ram pemidang.Bahan:Benang, kad manila, kain satin berukuran 15cm × 15cm, reben, span dan tali hiasan.5695

p. 104

Sulam kain dengan sulaman bunga sakura.Sematkan dengan jahitan jelujur. Buat pada kedua-dua bahagian hujung kain.Terbalikkan kain supaya bahagian jahitan berada di sebelah dalam.Setelah selesai menyulam, lipat bahagian hujung kain untuk membuat kelepet selebar 1cm.Temukan kedua-dua hujung kain. Jahit bahagian tepi dari bawah ke atas hingga jahitan kelepet.Masukkan tali atau reben ke dalam bahagian kelepet, sebagai tali uncang.135246AKTIVITIC - UncangAlat:Gunting, jarum jahit, pen fabrik dan ram pemidang.Bahan:Benang jahit, benang sulam, kain kanvas dan reben atau tali.96

p. 105

Pada sesi Apresiasi Seni ini, produk seni yang dihasilkan oleh anda akan diperagakan di hadapan kelas. Hasil seni ini akan dinilai bersama-sama secara berkumpulan berdasarkan maklumat yang diberi.Beberapa perkara perlu diberi perhatian semasa melakukan penilaian, antaranya penilaian hendaklah dilakukan dari aspek Bahasa Seni Visual. Anda boleh menerangkan pengalaman semasa melalui proses menghasilkan karya seni tersebut.Tujuan:Menghasilkan produk seni sulaman dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Hasil karya Eksplorasi dan Ekspresi Seni.Langkah:1.Sediakan sudut pameran untuk mempamerkan produk seni sulaman yang dihasilkan.2.Ketua kumpulan akan memberi penjelasan tentang hasil produk seni sulaman dari aspek Bahasa Seni Visual.3.Terangkan pengalaman dalam penghasilan produk tersebut.4.Murid-murid lain perlu membuat pemerhatian terhadap produk seni sulaman yang dipamerkan.5.Catatkan hasil pemerhatian dalam artist book.Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Pemilihan alatan dan bahan.• Penguasaan bahan dan teknik yang dipilih.• Bahasa Seni Visual yang ditekankan.Nota GuruGambar foto 8.2Murid mempamerkan hasil seni sulamanApresiasi SeniTumpuGaleriStandard PembelajaranMurid boleh:8.4.1Mempamerkan hasil produk seni sulaman.8.4.2Menghayati hasil produk seni sulaman sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual.8.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan produk seni sulaman.97

p. 106

✔Prinsip asas seni sulaman dapat dilihat daripada hasil gubahan motif seni sulaman.✔Gubahan motif seni sulaman banyak menggunakan Bahasa Seni Visual seperti garisan, jalinan, warna, kontra, harmoni, imbangan, irama dan pergerakan.✔Terdapat dua jenis sulaman, iaitu seni sulaman mesin dan seni sulaman tangan.✔Contoh seni sulaman mesin ialah seni sulaman kerawang.✔Seni sulaman tangan terdiri daripada sulaman benang, sulaman manik, sulaman reben, sulaman tampal dan sulaman silang pangkah.✔Benang dan reben ialah bahan utama dalam seni sulaman.✔Alatan dan bahan memainkan peranan penting untuk menghasilkan seni sulaman yang menarik.✔Alatan asas seperti jarum tapestri, ram pemidang, benang sulam, reben, gunting dan mesin jahit sulam.✔Terdapat pelbagai teknik untuk menghasilkan seni sulaman bunga carnation, bunga sakura dan bunga ros.✔Teknik ini dihasilkan secara sulaman timbul, sulaman kerawang dan sulaman datar bergantung kepada jenis sulaman.✔Ram pemidang berfungsi menegangkan kain untuk memudahkan seni sulaman dibuat.Gubahan motif berdasarkan Bahasa Seni Visual seperti- garisan- jalinan- warna- rupa- kontra- imbangan- penegasan- irama dan pergerakanharmoniSeni sulaman tangansulaman benangsulaman tampalsulaman rebensulaman maniksulaman silang pangkahSeni sulaman mesinsulaman kerawangPrinsip AsasJenisJarum tapestriJarum jahitRam pemidangGuntingPencucuk jarum(Needle threader)Penebuk kainPen fabrikMesin jahit sulamAlatanBenang sulamBenang jahitKain baldu (velvet)SatinRebenManikBahanBullionbunga rosbunga sakuraRibbon stitchbunga matahariFrench knotsbunga lavenderLazy daisybunga lilacbunga kekwaJahitan jelujurbunga carnationTeknikSENI SULAMANRumusanKriteria Pencapaian98

p. 107

3.Apakah alatan yang digunakan untuk meregangkan kain semasa menghasilkan seni sulaman?APen fabrikBJarum sulamCPenebuk kainDRam pemidang4.Aktiviti seni sulaman boleh dihasilkan dengan baik pada .Apermukaan kain yang kasarBpermukaan kain yang lembutCpermukaan kain yang beralunDpermukaan kain yang rata dan tegangSoalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Teknik sulaman bullion merupakan salah satu jenis .Asulaman mesinBsulaman tanganCsulaman kerawangDsulaman campuran2.Seni sulaman tampal menggunakan pada perca kain yang dijahit.Ajahitan kiaBjahitan jelujurCjahitan sembatDjahitan insang pariSoalan SubjektifJawab soalan-soalan di bawah.1.Apakah kegunaan pencucuk jarum (needle threader)?2.Pada pendapat anda, mengapakah kain perlu ditegangkan menggunakan ram pemidang sebelum aktiviti sulaman dibuat? 3.Berdasarkan hemat anda, seni sulaman yang manakah lebih mudah? Berikan alasan.4.Mengapakah saiz jarum perlu berbeza semasa menghasilkan seni sulaman reben? 5.Soalan berikut merujuk gambar foto 1 dan 2.Gambar foto 1(a)Berikan tiga contoh alatan dan bahan yang digunakan untuk menghasilkan seni sulaman pada gambar foto 1.Gambar foto 2(b)Jelaskan prinsip asas seni sulaman pada gambar foto 2 dan berikan contoh.Latihan Sumatif99

p. 108

Negara kita kaya dengan hasil seni seramik. Seni seramik ialah produk yang dihasilkan daripada tanah liat, dikeringkan dengan angin dan dikeraskan dengan api. Pada hari ini, kita boleh melihat pelbagai kegunaan dan produk seni seramik yang semakin mendapat tempat dalam kalangan masyarakat. Tahukah anda setiap kaum mempunyai seni seramik yang berbeza dengan maksud yang tersendiri?Tajuk 9Seni Seramik100

p. 109

9.1Pemahaman terhadap prinsip Seni Seramik dalam bidang Seni Kraf.9.2Eksplorasi dan aplikasi teknik Seni Seramik bagi pengukuhan pemahaman terhadap prinsip asas seramik.9.3Penzahiran idea dan konsep melalui pelbagai sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan.9.4Penghayatan terhadap hasil produk Seni Seramik dengan menggunakan Bahasa Seni Visual.sTandaRd KandUnGaN• Bergerlis• TanurKata Kunci Seni101

p. 110

Prinsip Asas Seni SeramikPrinsip asas dalam seni seramik dapat dilihat pada motif dan bentuk produk tersebut. Motif pada seni seramik boleh dihasilkan melalui gabungan Bahasa Seni Visual seperti rupa, jalinan, kesatuan, kepelbagaian, penegasan dan harmoni. Contohnya, penggunaan unsur warna dan prinsip kontra akan menyerlahkan motif pada bentuk seni seramik. Penggunaan prinsip imbangan pula akan menjadikan bentuk produk seni seramik lebih stabil.Rajah 9.1Prinsip asas seni seramikKepelbagaian jalinan mencipta karya yang menarik.Penegasan titik fokus atau penumpuan pada bahagian tertentu karya.Keseimbangan simetri dan tidak simetri pada karya.Pengulangan unsur garisan menghasilkan irama dan pergerakan.Kontra dari aspek rupa, bentuk, warna dan jalinan.Kesatuan dapat dilihat daripada gambaran keseluruhan karya atau karya tunggal.Prinsip Asas Seni SeramikPrinsip Asas Seni SeramikPersepsi SeniKomponen penghasilan seramik:• Bahan - berasaskan tanah liat, mudah dibentuk, dibakar dan disadur.• Teknik - untuk menghasilkan reka bentuk dan fungsi mengikut kreativiti.• Proses dan kemahiran - melalui beberapa peringkat.Tahukah Anda ?Proses pembuatan seni seramik:1.Pemilihan dan penyediaan tanah.2.Menguli dan membentuk doh.3.Melakukan kemasan.4.Dikeringkan, disalai dan dibakar.5.Proses menyepuh seramik dan menyapu damar pada tapak labu.Tahukah Anda ?Standard PembelajaranMurid boleh:9.1.1Menjelaskan prinsip asas seni seramik.9.1.2Menyatakan jenis seni seramik:(i)Tradisional(ii)Kontemporari9.1.3Menerangkan teknik seni seramik:(i)Teknik picit(ii)Teknik lingkaran(iii)Teknik acuan(iv)Teknik kepingan(v)Teknik lempar alin9.1.4Menjelaskan fungsi seni seramik.102

p. 111

Jenis-jenis Seni SeramikSeni seramik terbahagi kepada dua jenis, iaitu seni seramik tradisional dan seni seramik kontemporari.Gambar foto 9.1Contoh seni seramik tradisionalLabu Sayong (Perak)Tembikar Terenang (Pahang)Tembikar Mambong (Kelantan)Gambar foto 9.2Contoh seni seramik kontemporariSeni Seramik KontemporariSeni seramik kontemporari ialah gabungan bahan seramik dengan pelbagai bahan lain seperti logam perak, rotan, tali dan kayu. Seramik jenis ini merangkumi barang perhiasan diri, perhiasan rumah dan pejabat. Cara penyediaan tanah liat menggunakan peralatan moden seperti mesin pemutar dan mesin pengisar tanah. Manakala tanur gas atau elektrik digunakan dalam proses pembakaran. Reka bentuknya juga lebih moden dan pelbagai. Kebanyakan hasil seramik ini bergerlis (berkilat).Seni Seramik TradisionalSeni seramik tradisional dikenali juga sebagai tembikar. Bahan yang paling penting dalam proses pembuatan seramik tradisional ialah tanah liat dan air. Seramik tradisional digunakan untuk kegunaan harian, kebudayaan dan hiasan. Contoh seni seramik tradisional seperti Labu Sayong, Tembikar Terenang dan Tembikar Mambong.Sifat-sifat seramik:• Takat lebur yang tinggi.• Keras, kuat tetapi rapuh.• Tiada tindak balas kimia.• Penebat haba dan elektrik yang baik.• Tambah mampatan.Tahukah Anda ?Cuba?!FikirkanMengapakah tapak Labu Sayong perlu disapu dengan damar dalam proses pembuatannya?Maklumat seni seramik Sarawak.iMbAs sAyAgoo.gl/qlymL9103

p. 112

Teknik PicitTeknik PicitTeknik picit ialah kaedah membentuk yang paling mudah. Seramik dihasilkan dengan cara menekan dan memicit ketulan tanah liat dari bahagian tengah.Rajah 9.2Teknik-teknik penghasilan seni seramikTeknik Seni SeramikTeknik pembentukan seni seramik terbahagi kepada dua, iaitu bahagian binaan tangan dan juga binaan acuan. Terdapat empat teknik binaan tangan yang utama, iaitu teknik picit, teknik lingkaran, teknik kepingan dan teknik lempar alin. Teknik-teknik binaan tangan memerlukan tanah liat diuli terlebih dahulu hingga menjadi doh yang padat. Doh diuli untuk mengeluarkan angin supaya produk tidak mudah pecah apabila dibakar.Teknik Lempar AlinTeknik Lempar AlinTeknik AcuanTeknik AcuanTeknik acuan menggunakan acuan untuk membentuk seramik. Tanah liat akan dibentuk mengikut acuan.Teknik lempar alin terhad kepada bentuk bulat dan silinder sahaja. Seramik dibentuk dengan mesin atau roda pemutar. Teknik ini juga dikenali dengan teknik putaran.543216132414TEKNIKTEKNIK104

p. 113

Teknik LingkaranTeknik LingkaranTeknik lingkaran ialah proses sambungan beberapa lingkaran tanah liat dan memerlukan tapak. Lumpur tanah liat (slip) berfungsi sebagai pelekat untuk mencantumkan lingkaran.Teknik KepinganTeknik KepinganTeknik kepingan ialah cantuman beberapa kepingan tanah liat. Bahagian tepi hujung kepingan tanah liat dipotong secara menyerong 45 darjah dan diguris bagi tujuan penyambungan. Sapu bahagian yang diguris dengan lumpur tanah liat (slip). Slip ialah lumpur tanah liat pekat yang berfungsi sebagai gam pelekat.53412636251324SENI SERAMIKSENI SERAMIKPembuatan Labu Sayong dengan teknik acuan.iMbAs sAyAgoo.gl/q1FVM2105

p. 114

Fungsi Seni SeramikRajah 9.4Perbezaan fungsi seni seramik antara kaumRajah 9.3Fungsi seni seramikFungsi Seni SeramikPeredaran zaman menyaksikan idea seni seramik yang terhasil boleh disesuaikan mengikut keperluan semasa. Seni seramik daripada tanah liat bukan sahaja mempunyai nilai seni yang tinggi, malah menjadi warisan seni yang unik dengan nilai estetik serta mampu menjana ekonomi.Di Malaysia, seni seramik sangat terkenal dan digunakan oleh masyarakat Melayu, Cina, India dan peribumi di Sabah serta Sarawak. Fungsi seni seramik juga berbeza mengikut kaum. Perbezaannya boleh dilihat dari segi reka bentuk, motif ragam hias dan kaedah pembakaran.Seramik Etnik SarawakSeramik Kaum IndiaSeramik Kaum CinaAksesoriUpacara kebudayaan dan keagamaanHiasan dan Peralatan Domestik106

p. 115

Banding bezakan seni seramik tradisional dengan seni seramik kontemporari. Gunakan peta pemikiran berikut. Tujuan:1.Mengenal pasti seni seramik dalam bidang Seni Kraf.2.Menjelaskan prinsip seni seramik.Langkah:1.Lakukan aktiviti ini secara berpasangan.2.Setiap pasangan dikehendaki mencari satu contoh seni seramik dan maklumat berikut:(a)Prinsip asas seni seramik(b)Jenis seni seramik(c)Teknik seni seramik3.Dapatkan maklumat daripada bahan bacaan atau carian di laman sesawang. 4.Catatkan maklumat yang didapati untuk dipersembahkan di dalam kelas.Jadual 9.1Contoh hasil perbincanganContoh Seni SeramikJenis Seni SeramikPrinsip asas Seni SeramikTeknik Seni SeramikMangkukSeni Seramik KontemporariImbangan Lempar alin5.Catatkan semua maklumat yang dibincangkan dalam buku nota anda.Soalan:Apakah perbezaan antara teknik penghasilan seni seramik tradisional dengan kontemporari?SeniSeramik KontemporariSeniSeramik TradisionalLatihan FormatifAktiviti107

p. 116

menghasilkan seni seramik melalui teknik picit.menghasilkan seni seramik melalui teknik lingkaran.menghasilkan seni seramik melalui teknik kepingan.menghasilkan seni seramik melalui teknik acuan.menghasilkan seni seramik melalui teknik lempar alin.Anda telah memahami prinsip asas, jenis, teknik dan fungsi seni seramik. Mari kita lakukan aktiviti eksplorasi berikut secara aktiviti Pembelajaran Abad ke-21 (PAK21). Anda boleh mengaplikasikan konsep meja bulat semasa melakukan perbincangan untuk memahami seni seramik dengan lebih lanjut.Tujuan:1.Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni seramik melalui penggunaan alatan, bahan dan teknik.2.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni seramik melalui penggunaan alatan, bahan dan teknik.Langkah:1.Bahagikan murid kepada lima kumpulan. 2.Murid membuat eksperimentasi dan penerokaan alatan, bahan serta teknik berdasarkan kefahaman terhadap konsep penghasilan seni seramik:Jadual 9.2Hasil eksperimentasi seni seramikKumpulan Teknik Alatan BahanContoh hasilKumpulan 3Teknik kepingan Alat ukir seramik, penggelek, pisauTanah liat3.Semua dapatan akan ditampal dan dipamerkan mengikut stesen PAK21. Seterusnya, setiap ketua kumpulan akan membentangkan hasil penemuan mengikut giliran.4.Murid membuat catatan dalam artist book masing-masing.Kumpulan 1Kumpulan 2Kumpulan 3Kumpulan 4Kumpulan 5Aktiviti inkuiRiEksplorasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:9.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan alatan, bahan dan teknik berdasarkan kefahaman terhadap konsep penghasilan seni seramik.108

p. 117

Tujuan:Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni seramik melalui penggunaan alatan, bahan dan teknik dalam penghasilan produk seni seramik.Arahan:Pilih salah satu aktiviti di bawah. Anda boleh lakukan aktiviti tersebut secara individu, berpasangan atau secara berkumpulan.Anda telah memahami prinsip dan teknik dalam penghasilan seni seramik. Gunakan hasil eksplorasi anda dalam aktiviti-aktiviti yang lepas untuk menghasilkan karya seni seramik yang kreatif. Aplikasikan pengetahuan anda dalam penghasilan karya-karya tersebut.AKTIVITIA - Aksesori: Loket - Teknik Acuan4536Alat:Acuan, penggelek, alat ukir seramik dan berus.Bahan:Tanah liat dan cat akrilik.Langkah:Sediakan segumpal tanah liat. Uli tanah sehingga menjadi doh.Tekan tanah dengan penggelek sehingga rata.Gunakan acuan bentuk yang disukai untuk membentuk loket.Keluarkan tanah liat dari acuan. Ukir corak pada loket.Warnakan dengan menggunakan cat akrilik.Hasil loket yang telah siap.12Projek Pereka MudaEkspresi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:9.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan alat, bahan dan teknik dalam penghasilan produk seni seramik dengan menggunakan imaginasi dan idea secara kreatif.KeusahawananRozana Musa ialah seorang usahawan seni seramik. Beliau telah mencipta tanur gas inovasi untuk menghasilkan produk seramik kontemporari.109

p. 118

AKTIVITIB - Pasu Bunga - Teknik LingkaranAlat:Alat ukir seramik dan berus.Bahan:Tanah liat dan cat akrilik (pelbagai warna).Langkah:Sediakan dahulu kepingan tapak. Tanah liat diuli di atas meja dan dibentuk menjadi bebola, tekan dan ratakan menjadi bentuk kepingan.Teknik lingkaran ialah proses sambungan beberapa lingkaran tanah liat. Buat lingkaran tanah liat dengan kedua-dua belah tangan di atas meja kayu mengikut panjang dan ketebalan yang sama.Cantumkan lingkaran dan tekan pada bahagian tapak. Potong lingkaran yang berlebihan, guris bahagian tersebut dan cantumkan dengan slip. Ulangi proses ini sehingga mendapat bentuk yang dikehendaki.Guriskan bahagian tepi tapak dengan jarum atau alatan tajam. Sapu dengan lumpur tanah liat (slip) menggunakan berus.Ratakan bahagian sambungan lilitan dengan berus atau alat ukir seramik. Tambahkan lingkaran pada bahagian luar sebagai hiasan.Keringkan sebelum diwarnakan dengan cat akrilik.312465Teknik lingkaran.iMbAs sAyAgoo.gl/9smtbM110

p. 119

AKTIVITIC - Mangkuk potpuri - Teknik PicitAlat:Alat ukir seramik dan berus.Bahan:Tanah liat dan cat akrilik (pelbagai warna).Langkah:Pegang tanah liat dengan sebelah tangan. Tekan bahagian tengah bebola tanah liat dengan ibu jari kanan dan jari-jari kanan yang lainnya menekan bahagian luar. Picit pada keseluruhan bahagian sehingga rata dan sama tebal.Tambahkan kaki pada bahagian bawah mangkuk.Kemaskan bahagian permukaan menggunakan span basah. Sapukan lumpur tanah liat (slip) menggunakan berus untuk melekatkan hiasan.1Teknik picit ialah proses memicit bebola tanah liat secara berputar sambil membentuk. Terlebih dahulu uli tanah liat. Seterusnya, tanah liat dibentuk seperti bola.23456Warnakan mangkuk dengan cat akrilik setelah dikeringkan.Keringkan sebelum dibakar.Teknik picit.iMbAs sAyAgoo.gl/kTzy4R111

p. 120

Anda akan mempamerkan produk yang dihasilkan dalam Ekspresi Seni. Penerangan anda mestilah berpandukan Bahasa Seni Visual yang tepat. Kaitkan Bahasa Seni Visual yang dipilih. Anda boleh berkongsi pengalaman semasa menghasilkan produk untuk dihayati bersama dalam Apresiasi Seni.Tujuan:Menghasilkan produk seni seramik dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan:Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Guru akan memilih beberapa hasil seni yang terbaik untuk dipamerkan.2.Murid memperagakan hasil produk seni seramik dengan meletakkan di atas meja dan disusun di ruang pameran di dalam bilik darjah.3.Semua murid dan guru akan bergerak dari satu produk ke satu produk yang lain.4.Pemilik karya terpilih akan diberikan masa 2-3 minit untuk membuat apresiasi tentang produk mereka.Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Pemilihan alatan dan bahan.• Penguasaan bahan dan teknik yang dipilih.• Bahasa Seni Visual yang ditekankan.Nota GuruGambar foto 9.3Murid mempamerkan hasil seni seramikTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:9.4.1Mempamerkan hasil produk seni seramik.9.4.2Menghayati hasil produk seni seramik sendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual.9.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan produk seni seramik.112

p. 121

✔Seni seramik merupakan produk yang diperbuat daripada tanah liat, dikeringkan dengan angin dan dikeraskan dengan api.✔Proses pembuatan seni seramik perlu melalui beberapa peringkat seperti penyediaan tanah, menguli, membentuk, menghias, menyalai, membakar dan menyepuh.✔Terdapat dua jenis seni seramik, iaitu seni seramik tradisional dan seni seramik kontemporari.✔Terdapat lima teknik seni seramik, iaitu teknik picit, teknik lingkaran, teknik kepingan, teknik lempar alin dan teknik acuan.✔Tanah liat perlu diuli untuk mengeluarkan angin hingga menjadi doh yang padat.✔Teknik picit seni seramik dihasilkan dengan cara menekan dan memicit ketulan tanah liat dari bahagian tengah.✔Teknik acuan dalam perusahaan komersial menggunakan tanah liat cair yang dituang ke dalam acuan.✔Seni seramik berfungsi sebagai peralatan di dapur, perhiasan rumah, pejabat dan diri serta kelengkapan ritual.✔Kaum Cina menggunakan seni seramik sebagai peralatan dapur dan perhiasan rumah.✔Kaum India menggunakan seni seramik sebagai peralatan rumah dan upacara keagamaan.✔Kaum Melayu menggunakan seni seramik seperti Labu Sayong untuk menyimpan air dan perhiasan.RupaWarnaKontraBentukJalinanGarisanHarmoniImbanganKesatuanPenegasanIrama dan pergerakanSeni seramik tradisional-dikenali juga sebagai tembikar-bahan utama tanah liat dan airSeni seramik kontemporari-gabungan bahan seramik dengan bahan lain-reka bentuk lebih moden dan bergerlisTeknik picit-menekan dan memicit tanah liatTeknik acuan-memerlukan acuanTeknik lingkaran-memerlukan tapakTeknik kepingan-cantuman kepingan tanah liatTeknik lempar alin-menggunakan mesin pemutarHiasan dan peralatan domestik-set cawan-tabungAksesori-rantai-loketUpacara kebudayaan dan keagamaan-warisan-perayaan-ritualPrinsip asasJenisTeknikFungsiSENI SERAMIKRumusanKriteria Pencapaian113

p. 122

Soalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Apakah fungsi prinsip imbangan pada produk seni seramik?ALebih stabilBLebih beriramaCMenimbulkan kesatuanDMenghasilkan penegasan2.Apakah langkah awal sebelum memulakan proses pembuatan seni seramik?AMenyapu gerlisBMembuat hiasanCMembuat pembakaranDMenyediakan tanah liat3.Manakah antara berikut, merupakan teknik yang paling sesuai untuk membuat kotak serbaguna seramik?ATeknik picitBTeknik kepinganCTeknik lingkaranDTeknik lempar alin4.Mengapakah tanah liat diuli sehingga tiada kandungan angin di dalamnya?ASupaya doh tidak lembikBSupaya seramik mudah diwarnakanCSupaya seramik mudah dikeringkanDSupaya seramik tidak mudah pecah semasa proses pembakaranSoalan Subjektif1.Lengkapkan ruang kosong dengan jawapan yang tepat.(a)Tanah liat perlu diuli sehingga menjadi doh yang .(b)Bagi kaum Cina, motif naga melambangkan dan .(c)Tanur ialah alat yang digunakan pada masa ini.(d)Seni seramik kaum India hanya menggunakan warna asli selepas dibakar.2.Jawab soalan-soalan berikut.(a)Apakah yang anda faham tentang seni seramik?(b)Apakah yang dimaksudkan dengan seni seramik kontemporari? Berikan contoh.(c)Mengapakah barangan seni seramik perlu melalui proses pembakaran? (d)Nyatakan ciri-ciri perbezaan antara produk seni seramik tradisional Melayu, Cina dan India di Malaysia. Latihan Sumatif114

p. 123

Komunikasi Visual ialah penyampaian idea melalui simbol dan imej. Simbol dan imej tersebut meliputi tanda, tipografi, grafik, ilustrasi, fotografi dan sumber-sumber elektronik yang lain. Komunikasi visual ialah salah satu cara untuk berhubung selain daripada menggunakan bahasa dan teks.KOMUNIKASIVISUALBIDANG115

p. 124

Seni Reka Grafik ialah salah satu bidang di bawah Komunikasi Visual. Seni reka grafik memerlukan kemahiran menggabungkan teks dan gambar dalam teks, iklan atau buku. Gabungan simbol dan imej teks akan menghasilkan representasi tampak sesuatu idea atau mesej. Pada kebiasaannya, reka bentuk grafik meliputi reka bentuk korporat (logo dan penjenamaan), reka bentuk editorial (majalah, surat khabar dan buku), reka bentuk persekitaran, pengiklanan, reka bentuk laman sesawang, reka bentuk komunikasi, pembungkusan dan papan tanda (signage).Tajuk 10Seni Reka Grafik: Simbol dan Logo116

p. 125

10.1Pemahaman terhadap Seni Reka Grafik dalam bidang Komunikasi Visual.10.2Eksplorasi dan aplikasi rekaan Simbol dan Logo bagi pengukuhan pemahaman terhadap Seni Reka Grafik.10.3Penzahiran idea dan konsep melalui pelbagai sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan.10.4Penghayatan terhadap hasil produk Seni Reka Grafik.sTandaRd KandUnGaN• RepresentasiKata Kunci Seni117

p. 126

Definisi Simbol dan LogoSimbol ialah reka bentuk grafik yang diringkaskan daripada imej figura manusia, haiwan, alam dan benda. Simbol dihasilkan melalui gabungan unsur-unsur grafik yang menjadi representasi kepada sesuatu. Tujuan simbol dicipta untuk memudahkan pengguna memahami sesuatu tanpa menggunakan perkataan.Rajah 10.1Contoh-contoh simbolRajah 10.2Contoh-contoh logoPerkataan logo pula diambil daripada bahasa Yunani, iaitu 'Logotype' yang bermaksud 'cetakan perkataan'. Pada umumnya, logo ialah lambang atau tanda bagi sesebuah perniagaan, kelab, persatuan atau agensi. Logo juga dihasilkan untuk tujuan aktiviti tertentu seperti sukan dan rekreasi. Logo merujuk kepada seni huruf atau gabungan huruf dan simbol yang mewakili sesuatu jenama. Misalnya, logo Pos Malaysia, Proton, Radio dan Televisyen Malaysia (RTM), Malaysia Airports dan FELDA.Persepsi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:10.1.1 Menjelaskandefinisisimbol dan logo.10.1.2Menyatakan jenis simbol dan logo:(i)Alam semula jadi(ii)Objek buatan manusia10.1.3Menjelaskan ciri simbol dan logo.Simbol Sukan Olimpik, iaitu lima gelung yang dikenali sebagai 'Olympic Rings ' mempunyai lima warna berlatarkan putih yang mewakili setiap benua.Tahukah Anda ?118

p. 127

Ciri-ciri Simbol dan LogoSimbol dan logo mempunyai ciri-ciri yang tertentu. Rajah di bawah menunjukkan antara ciri-ciri simbol dan logo.SimbolLogo• Menyampaikan mesej melalui gambar.• Rupa mewakili maklumat secara ilustrasi.• Representasi gambar alam semula jadi atau objek buatan manusia.• Berkaitan dengan konsep tertentu.• Bentuk objek dipermudahkan tetapi masih mengekalkan sifat-sifat asal objek tersebut.• Menyampaikan mesej tanpa sebarang penerangan.• Berdasarkan gabungan rupa bentuk dan huruf.• Gubahan singkatan yang mewakili sesuatu.• Boleh mengandungi tulisan dan gambar.• Mempunyai kaitan tema dengan identiti.• Ringkas, jelas dan mudah diingati.• Penggunaannya dapat bertahan lama.• Menyampaikan mesej merentas bahasa dan bangsa.• Menggunakan rupa mudah sesuatu objek.Rajah 10.4Contoh-contoh logoRajah 10.5Ciri-ciri simbol dan logoRajah 10.3Contoh-contoh simbolJenis-jenis Simbol dan LogoJenis-jenis simbol dan logo dapat dihasilkan dengan merujuk kepada alam semula jadi dan objek buatan manusia. Jenis-jenis simbol dan logo adalah seperti berikut:Simbol daripada Alam Semula JadiSimbol daripada Objek Buatan ManusiaLogo daripada Alam Semula JadiLogo daripada Objek Buatan Manusia119

p. 128

Banding dan bezakan antara simbol dengan logo pada peta pemikiran berikut. Tujuan:1.Mengenal pasti seni reka grafik dalam bidang Komunikasi Visual.2.Menjelaskan definisi, jenis dan ciri seni reka grafik.Langkah:1.Bahagikan murid kepada enam kumpulan berasingan.2.Guru akan mengemukakan satu topik untuk setiap kumpulan, iaitu:(a)Kumpulan Amenjelaskan definisi simbol dan logo.(b)Kumpulan Bmenyatakan jenis simbol berdasarkan alam semula jadi.(c)Kumpulan Cmenyatakan jenis simbol berdasarkan objek buatan manusia.(d)Kumpulan Dmenyatakan jenis logo berdasarkan alam semula jadi.(e)Kumpulan Emenyatakan jenis logo berdasarkan objek buatan manusia. (f)Kumpulan Fmenjelaskan ciri-ciri simbol dan logo.3.Secara bergilir-gilir, setiap murid dalam kumpulan mencatat satu idea.4.Gunakan pen dan kertas yang sama untuk mencatat idea anda.5.Kongsikan hasil dapatan kumpulan anda dengan guru dan kumpulan yang lain.Soalan: Apakah kepentingan simbol dan logo? Jelaskan.SimbolLogoLatihan FormatifAktiviti120

p. 129

Simbol dan logo boleh dihasilkan dengan pelbagai media dan teknik. Anda dikehendaki membuat satu eksperimentasi dan penerokaan terhadap pelbagai media dan teknik yang sesuai dalam penghasilan simbol dan logo.Tujuan:Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan dalam menghasilkan simbol dan logo menggunakan pelbagai media dan teknik yang sesuai.Langkah:1.Lakukan aktiviti ini secara 'Three Stray One Stay'.2.Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan. Setiap kumpulan melakukan aktiviti yang berikut:(a)Kumpulkan bahan-bahan alam semula jadi atau objek buatan manusia yang sesuai dijadikan logo atau simbol.(b)Berdasarkan bahan-bahan yang dikumpulkan, lakarkan simbol atau logo yang boleh dihasilkan.(c)Gunakan pelbagai media dan teknik untuk menghasilkan lakaran simbol dan logo tersebut.3.Ketua kumpulan akan membentangkan hasil dapatan kepada kelas.Jadual 10.1Contoh dapatan hasil eksplorasiSumberSimbol/LogoMediaTeknikDaun• Pensel• Pensel warnaLukisan teknik gosokanEksplorasi SeniAktiviti inkuiRiStandard PembelajaranMurid boleh:10.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan rekaan simbol dan logo dengan pelbagai media dan teknik.Aktiviti 'Three Stray One Stay ' bermaksud kerja-kerja pengumpulan maklumat dilakukan oleh semua ahli kumpulan dan hanya seorang ahli yang akan membentangkan hasil dapatan yang diperoleh.Tahukah Anda ?121

p. 130

Tujuan:1.Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni reka grafik melalui penggunaan pelbagai media dan teknik dalam penghasilan produk seni reka grafik.2.Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni reka grafik melalui penggunaan pelbagai media dan teknik dalam penghasilan produk seni reka grafik.Alat:Pensel, pensel warna dan gambar/imej.Bahan:Kertas lukisan.Arahan:Setiap murid dikehendaki menghasilkan rekaan simbol dan logo berdasarkan imej visual berunsurkan kosmos, flora dan fauna (edaran guru).Dalam bahagian Ekspresi Seni, anda akan menghasilkan sebuah karya seni reka grafik. Anda perlu menggunakan pengetahuan mengenai teknik-teknik menghasilkan simbol dan logo dalam menjana idea untuk menghasilkan rekaan atau gubahan seni reka grafik yang kreatif.Contoh teknik penghasilan logo - ‘Sayangi Bumi Kita'.13245Contoh imej visual.Mengemas kini imej logo dan tipografi.Mewarna logo dengan kemas.Lakaran imej untuk menjadi logo.Membuat kemasan dan bingkai.Projek Pereka MudaEkspresi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:10.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan rekaan simbol dan logo untuk menghasilkan karya dengan menggunakan imaginasi dan idea secara kreatif.Contoh menghasilkan simbol dan logo.iMbAs sAyAgoo.gl/HXvFrE122

p. 131

Anda telah menghasilkan hasil reka bentuk simbol dan logo dalam bahagian Ekspresi Seni. Pada bahagian Apresiasi Seni ini, anda dikehendaki mempamerkan dan menghayati hasil produk seni reka grafik yang dihasilkan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual. Kongsikan pengalaman anda dengan rakan-rakan yang lain.Tujuan:Menghasilkan produk seni reka grafik dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan: Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Guru akan memilih beberapa hasil karya seni yang terbaik.2.Pamerkan hasil karya yang terpilih di hadapan kelas.3.Pemilik karya dikehendaki menjelaskan pengalaman menghasilkan produk tersebut.4.Murid lain boleh bertanyakan soalan berkenaan karya yang dipersembahkan.5.Catatkan semua maklumat yang diperoleh dalam buku nota anda.Gambar foto 10.1Sesi Apresiasi SeniPanduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Kesesuaian tajuk dan tema.• Kesesuaian media dan teknik yang digunakan.• Penerangan kepada pilihan reka bentuk persembahan.• Bahasa Seni Visual yang ditekankan.Nota GuruTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:10.4.1Mempamerkan hasil produk seni reka grafik.10.4.2Menghayati hasil produk seni reka grafiksendiridanrakan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual.10.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan produk seni reka grafik.123

p. 132

✔Simbol ialah reka bentuk grafik yang diringkaskan daripada imej figura manusia, haiwan, alam dan objek buatan manusia.✔Logo ialah seni huruf ataupun gabungan huruf dan simbol yang mewakili sebuah jenama, syarikat, agensi, sukan dan rekreasi.✔Simbol dan logo boleh dihasilkan dengan merujuk kepada alam semula jadi dan objek buatan manusia.✔Terdapat perbezaan antara simbol dengan logo.✔Alam semula jadi boleh dibahagikan kepada tiga, iaitu kosmos, flora dan fauna.✔Simbol mempunyai beberapa ciri, antaranya ialah dapat menyampaikan mesej melalui gambar, menyampaikan mesej tanpa sebarang penerangan, mempunyai konsep tertentu dan menggunakan rupa grafik yang mudah.✔Ciri-ciri logo pula ialah dapat menyampaikan mesej dengan jelas, ringkas dan mudah diingati, penggunaannya bertahan lama dan mempunyai kaitan dengan tema atau identiti yang diwakili.Alam semula jadiObjek buatan manusiaAlam semula jadiObjek buatan manusiaSENI REKA GRAFIKmesej melalui gambarmewakili maklumat secara ilustrasirepresentasi gambar alam semula jadi atau objek buatan manusiamempunyai konsepbentuk objek yang dipermudahkantanpa teks penerangangabungan rupa bentuk dan hurufmengandungi tulisan dan gambarsingkatan gubahankaitan tema dan identitiringkas, jelas dan mudah diingatibertahan lamamesejnya merentasi bahasa dan bangsarupa mudah objekCiri-ciriCiri-ciriSimbolLogoRumusanKriteria Pencapaian124

p. 133

Soalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Manakah antara gambar yang berikut ialah sebuah logo dalam erti kata sebenar?IIIIIIIVAI dan IIBI dan IVCII dan IIIDIII dan IV2.Apakah sumber ilham yang menjadi idea utama bagi simbol yang digunakan dalam logo BERNAS?APadiBNasiCPulutDBerasSoalan SubjektifJawab soalan-soalan berikut.1.Apakah maksud simbol dan logo?2.Mengapakah simbol dan logo penting? 3.Lukis tiga contoh simbol bersumberkan idea daripada alam semula jadi.(a)(b)(c)4.Namakan jenis reka bentuk grafik di bawah.(a)(b)(c)(d)5.Hasilkan satu logo dengan menggunakan imej flora bagi syarikat yang memberi perkhidmatan pembuangan sampah. Latihan Sumatif125

p. 134

Tajuk 11Seni FotoPerkataan fotografi berasal daripada perkataan Greek, iaitu 'photos ' bermaksud cahaya dan 'graphein' bermaksud melukis. Seni foto merupakan satu bidang dalam teknologi pendidikan yang menggabungkan teori, amali dan daya kreativiti seseorang untuk menghasilkan imej-imej fotografi yang berkualiti. Seni foto adalah salah satu cara berkomunikasi dalam bentuk visual. Foto yang diambil biasanya menggambarkan sesuatu maksud. Pernahkah anda terfikir bagaimana foto boleh terhasil? Penciptaan kamera pinhole merupakan asas dalam bidang seni foto yang menunjukkan bagaimana imej pada foto terhasil. Dalam tajuk ini, kita akan mempelajari beberapa perkara asas tentang kamera pinhole atau kamera lubang jarum yang menjadi asas dalam seni foto.126

p. 135

11.1Pemahaman terhadap Seni Foto dalam bidang Komunikasi Visual.11.2Eksplorasi dan aplikasi penghasilan pinhole bagi pengukuhan pemahaman terhadap Seni Foto.11.3Penzahiran idea dan konsep melalui pelbagai sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan.11.4Penghayatan terhadap hasil produk Seni Foto.sTandaRd KandUnGaN• Cembung• Kedap• Optik• PegunKata Kunci Seni127

p. 136

Definisi dan Fungsi Kamera Pinholedalam FotografiKamera pinhole merupakan kamera yang paling ringkas. Kamera ini terdiri daripada kotak kedap cahaya dengan satu lubang jarum dan kertas foto atau filem pada arah yang bertentangan. Konsep kamera pinhole berdasarkan teori optik. Cahaya yang masuk melalui lubang kecil akan memancarkan imej pada arah yang bertentangan. Oleh itu, imej yang dipancarkan adalah songsang.Gambar foto 11.1Contoh kamera pinholeKamera pinhole ini berfungsi untuk merakam imej objek yang pegun sahaja. Kamera ini tidak sesuai untuk merakam imej objek bergerak. Objek yang bergerak memerlukan pendedahan kepada cahaya yang lama untuk menghasilkan imej yang lebih terang dan jelas. Hal ini kerana lubang yang kecil hanya membenarkan sedikit sahaja cahaya yang masuk.Kamera pinholeLubang jarumObjekKertas fotoImej yang terhasilRajah 11.1Imej yang dipantulkan melalui lubang kecilPersepsi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:11.1.1 Menjelaskandefinisidan fungsi pinholedalamfotografi.11.1.2Menjelaskan ciri imej yang terhasil daripada pinhole.11.1.3Memerihalkan sejarah pinholedalamfotografi.Sensor cahaya pada kamera pinhole ini sama seperti kamera digital, bezanya kamera pinholemenggunakan kertas foto. Hasil foto kamera pinholeini hampir sama dengan hasil foto menggunakan lensa fisheye.Tahukah Anda ?128

p. 137

Hasil foto kamera pinhole silinderCiri-ciri Imej yang Terhasil daripada Kamera PinholeKamera pinhole akan menghasilkan imej yang bersifat nyata, songsang dan lebih kecil daripada saiz objek sebenar. Namun, imej yang terhasil juga dipengaruhi oleh faktor-faktor berikut: Kedudukan kertas dan lubang yang dekatSejarah Kamera Pinhole dalam FotografiKamera pinhole telah dicipta oleh seorang saintis Islam yang bernama Ibn Haytham (965-1040 Masihi). Beliau menggunakan kamera pinhole untuk membuktikan fakta bahawa cahaya bergerak dalam satu garis lurus dan penglihatan dihasilkan oleh cahaya yang bergerak ke dalam mata kita. Prinsip ini menyamai prinsip kamera obscura ciptaan Gemma Frisius (1544) yang digunakan untuk merakam gerhana matahari.Semakin kecil lubang, imej yang terhasil akan menjadi semakin terang dan jelas, manakala semakin besar lubang, imej akan menjadi semakin kabur.Kamera berbentuk silinder akan menghasilkan imej yang cembung seperti penggunaan lensa fish eye. Hal ini kerana kertas foto/filem yang melengkung mengikut bentuk silinder.Kamera berbentuk segi empat akan menghasilkan imej yang normal dan rata. Hal ini kerana kertas foto/filem berada dalam keadaan lurus dan rata.Kedudukan jarak di antara kertas foto dengan lubang juga akan menentukan kelebaran sudut cahaya. Semakin dekat dengan lubang, sudut akan menjadi lebar sehingga cahaya yang sampai pada permukaan kertas foto akan menghasilkan gambar yang lebar.Kamera pinholeLubang jarumObjekImejRajah 11.2Contoh ciri-ciri imej yang terhasilCuba?!FikirkanApakah paparan imej yang terhasil jika kita membuat beberapa lubang pada kamera pinhole ?Kreativiti danInovasiKamera pinhole boleh dihasilkan dengan menggunakan bahanbahan terpakai seperti kotak, tin dan botol berdasarkan kreativiti murid.Ibn Haytham.iMbAs sAyAgoo.gl/WDoMaZ129

p. 138

Lengkapkan peta pemikiran di bawah.Tujuan:1.Mengenal pasti seni foto dalam bidang Komunikasi Visual.2.Menjelaskan definisi, jenis dan ciri seni foto.Langkah:1.Guru memaparkan slaid foto daripada pelbagai jenis kamera pinhole dan sejarah kamera pinhole.Jadual 11.1Bentuk kamera pinhole dan hasil fotoBentuk kamera pinholeHasil fotoContoh: silinder- foto berbentuk cembung2.Buatkan perbandingan hasil foto setiap kamera pinhole.3.Cari maklumat berkaitan kamera pinhole. Bincangkan.4.Bentangkan hasil catatan anda dan bandingkan hasil pemerhatian anda dengan rakan-rakan.5.Bincangkan hasil seni foto tersebut dalam komunikasi visual.Soalan:Apakah ciri kamera yang dapat menghasilkan foto yang jelas?DefinisiSejarahCiri-ciri imejFungsiKamera PinholeGambar foto 11.2Contoh hasil foto kamera pinholeLatihan FormatifAktivitiKamera pinholeiMbAs sAyAgoo.gl/PLAuES130

p. 139

Eksplorasi dan aplikasi dalam penghasilan kamera pinholemampu memperkukuhkan pemahaman terhadap seni foto. Aktiviti seterusnya membuat eksperimentasi dan penerokaan fungsi alatan dan bahan dalam penghasilan kamera pinhole.Tujuan:Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni foto melalui penggunaan pelbagai media dan teknik.Langkah:1.Lakukan aktiviti ini secara berpasangan.2.Setiap pasangan perlu melakar kamera pinhole menggunakan pensel 2B.3.Lengkapkan lakaran dengan pen.4.Label dan catatkan fungsi bahagian kamera pinhole dengan jelas.Jadual 11.2Bahagian kamera pinhole dan fungsinyaBahagian kamera pinholeFungsi bahagian kamera pinholeLakaran kamera pinhole1.Lubang kecil pada kameraMenghasilkan gambar yang jelas. Semakin besar lubang semakin kabur gambar yang dihasilkan.ObjekImejEksplorasi SeniAktiviti inkuiRiSains danTeknologiKamera pinhole menjadi asasteknologifotografi.Kini, kamera dilengkapi dengan pelbagai lensa dan teknologi yang dapat menghasilkan foto yang menarik secara digital.Standard PembelajaranMurid boleh:11.2.1Membuat eksperimentasi dan penerokaan alatan dan bahan dalam penghasilan pinhole.131

p. 140

Tujuan:Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi serta penerokaan terhadap seni foto.Alat:Pen atau pensel, pin dan pisau.Bahan:Bekas tiub silinder yang kosong dan bersih, pita pelekat, aluminium foil dan kertas surih.Langkah:Dalam aktiviti yang lepas, anda telah mempelajari tentang asas kamera pinhole. Berdasarkan kepada pengetahuan dan kefahaman itu, anda akan menghasilkan kamera pinhole menggunakan bahanbahan kitar semula. Gunakan kreativiti anda.Lakar garisan kira-kira tiga inci dari bahagian bawah tiub silinder. Potong tiub mengikut garisan itu.Lekatkan kertas surih pada penutup tiub dan letakkan di hujung terbuka pada bahagian bawah tiub silinder tadi.Balutkan aluminium foildi sepanjang tiub silinder agar kedap cahaya. Gunakan pita pelekat.Tebuk lubang menggunakan jarum pada bahagian bawah tiub silinder A.Lekatkan tiub silinder B yang dipotong pada atas penutup tiub.13524Hasil kamera pinhole6yang telah siap.• Elakkan membuat lubang terlalu besar.• Balut tiub dengan kemas agar kedap cahaya.• Imej akan terbentuk pada kertas surih apabila cahaya memasuki lubang jarum.Nota GuruAAABBEkspresi SeniProjek Pereka MudaStandard PembelajaranMurid boleh:11.3.1Menterjemahkan hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan penghasilan pinholedengan berpandukan tatacara yang disediakan melalui edaran oleh guru.Menghasilkan kamera pinhole.iMbAs sAyAgoo.gl/Jm7VHj132

p. 141

Dalam sesi Apresiasi Seni, semua hasil produk seni foto perlu diperagakan untuk Tumpu Galeri. Lakukan aktiviti Tumpu Galeri berikut dengan bimbingan guru untuk memastikan anda menggunakan Bahasa Seni Visual yang tepat. Kaitkan Bahasa Seni Visual yang diaplikasikan dalam membuat apresiasi hasil produk masing-masing.Tujuan:Menghasilkan produk seni foto dengan menggunakan idea sendiri secara kreatif dan inovatif serta membuat apresiasi berpandukan Bahasa Seni Visual.Bahan: Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni.Langkah:1.Pilih 10 hasil produk yang terbaik untuk dipamerkan.2.Pamerkan reka bentuk produk yang telah siap di hadapan kelas.3.Wakil setiap kumpulan perlu menerangkan dengan jelas kamera pinhole yang dipamerkan dalam masa tiga minit.4.Murid menyatakan pengalaman menghasilkan kamera pinhole tersebut.5.Pembentangan hendaklah dilakukan secara mudah, ringkas, tepat serta menumpukan kepada aspek Bahasa Seni Visual.Panduan membuat apresiasi karya seni dari aspek:• Pemilihan alatan dan bahan.• Penguasaan dan pemilihan teknik yang betul.• Bahasa Seni Visual yang ditekankan.Nota GuruGambar foto 11.3Murid mempamerkan produk kamera pinholeTumpuGaleriApresiasi SeniStandard PembelajaranMurid boleh:11.4.1Mempamerkan hasil produk seni foto.11.4.2Menghayati hasil produk seni fotosendiri dan rakan dengan menumpukan pada aspek Bahasa Seni Visual.11.4.3Menjelaskan pengalaman sendiri dalam penghasilan produk seni foto.133

p. 142

✔Seni Foto merupakan bidang yang bukan sahaja mempunyai nilai komersial yang tinggi namun sesuai dijadikan hobi dan mempunyai nilai pendidikan di pelbagai peringkat.✔Kamera pinhole merupakan kamera paling asas tanpa lensa yang hanya mampu merakam imej pegun sahaja.✔Faktor pendedahan kepada cahaya untuk masa yang panjang menyebabkan imej bergerak tidak sesuai dirakam menggunakan kamera pinhole.✔Ciri imej yang terbentuk daripada kamera pinhole adalah nyata, songsang dan kecil.✔Kamera pinhole ini dipelopori oleh saintis bernama Ibn Haytham yang telah membuktikan teori tentang pergerakan cahaya.✔Dua kaedah menambah saiz imej, iaitu kurangkan jarak di antara objek dan lubang jarum dan menambah jarak di antara lubang jarum dan kertas foto atau filem.✔Kamera pinhole berdasarkan teori optik, iaitu imej yang terhasil adalah songsang.✔Semakin besar lubang jarum, semakin kabur imej yang terhasil.✔Kertas foto atau filem diperlukan untuk merakamkan imej.SENI FOTOTeknik cat airDipelopori oleh Ibn HaythamMembuktikan fakta tentang teori cahayaCahaya bergerak dalam satu garis lurusPenglihatan dihasilkan oleh cahaya yang bergerak ke dalam mataKamera pinholemenyamai prinsip kamera obscuraImej bersifat nyata, songsang dan saiz imej lebih kecilSaiz lubang yang kecil menghasilkan imej yang jelas. Lubang yang besar menghasilkan imej yang kaburKamera silinder menghasilkan imej cembungJarak kertas dengan lubang menentukan kelebaran sudut cahayaMerakam objek pegun sahajaTidak sesuai untuk objek yang bergerakLubang kecil hanya membenarkan sedikit sahaja cahaya masukSejarah Kamera PinholeCiri-ciri imej Kamera PinholeFungsi Kamera PinholeKamera paling ringkasKotak kedap cahaya yang mempunyai lubang kecil (aperture)Kertas foto atau filem di bahagian bertentanganBerfungsi berdasarkan teori optik Cahaya memancarkan imej pada arah bertentanganDefinisi Kamera PinholeRumusanKriteria Pencapaian134

p. 143

Soalan ObjektifPilih jawapan yang betul.1.Apakah maksud perkataan fotografi dalam bahasa Greek?ACahaya dan imejBCahaya dan suhuCCahaya dan lubangDCahaya dan melukis2.Apakah fungsi kamera pinhole?AMelihat cahayaBMenjelaskan imejCMerakam imej pegunDMerakam pergerakan cahaya3.Siapakah pelopor kamera pinhole?AObscuraBOrang GreekCIbn HaythamDGemma FrisiusSoalan SubjektifJawab soalan-soalan berikut.1.Mengapakah kamera pinhole disifatkan sebagai kamera paling ringkas? 2.Mengapakah kamera pinhole tidak sesuai untuk merakamkan imej bergerak? 3.Jelaskan ciri-ciri imej kamera pinhole yang terbentuk di atas kertas foto.4.Mengapakah imej yang dihasilkan songsang?5.Apakah faktor yang mempengaruhi saiz imej pada kertas foto?6.Apakah ciri imej yang terbentuk sekiranya saiz lubang jarum dibesarkan?4.Rajah 1 merupakan lakaran kamera pinhole.ObjekKamera pinholeAImejKertas foto/filemRajah 1Pilih pernyataan paling tepat berkaitan A.ALaluan pendedahan cahayaBSaiz untuk tujuan kedap cahayaCSaiz menentukan imej yang tepatDPenting untuk pembentukan imejLatihan Sumatif135

p. 144

Artistik – sesuatu yang sangat indah dan berseniAkuatin – teknik/proses membuat goresan pada plat tembaga dengan menggunakan asid nitrikAwan larat – ukiran yang coraknya berkait-kaitBaren – berfungsi seperti sudu untuk menggosok bahagian belakang kertas ketika proses mencetakBergerlis – sepuh yang digunakan untuk menjadikan sesebuah seramik berkilatCaping/Koyan – ukiran di bahagian kepala perahu tradisional yang berbentuk tiga segi atau bujur sirihCat gouache – pewarna yang mempunyai perekat gam dan bahan campurannya mengandungi warna legap putih yang menghasilkan kesan berkapurCat tempera – cat daripada serbuk pewarna yang diadun dengan bahan pengikat seperti kuning telur untuk menjadi emulsi campuran airCembung – melengkung keluarDakwat cetak – sejenis dakwat untuk membuat cetakanEklektisisme – gabungan amalan atau prinsip daripada pelbagai sumber untuk memperoleh pilihan terbaikEstetik – keindahan yang terkandung dalam seniFigura – representasi (terutamanya dalam bentuk manusia) dalam karya seniFiguratif – berbentuk manusia atau haiwanFresko – lukisan yang dihasilkan dengan cara mengecat di atas lapisan kapur yang masih basah pada latar lukisanGazebo – pondok kecil tanpa dinding yang terletak di halaman rumahHal benda – sesuatu objek yang menjadi bahan kajianHematit – mineral yang berwarna merah kehitam-hitaman yang merupakan sumber utama besiInsang pari – jahitan untuk mengemaskan tepi kain tanpa kelimKaligrafi – seni tulisan tangan yang indah atau seni khatKedap – tertutup rapatKerawang – sulaman yang berlubang-lubang (tebuk tembus)Krayon – batang daripada lilin atau kapur berwarna yang digunakan untuk melukisKreativiti – kemampuan mencipta atau daya kreatifLandskap kejur – elemen keras atau objek bukan hidup dalam landskapLandskap lembut – elemen yang hidup dalam landskapMezotin – proses cetak guris menggunakan plat yang permukaannya telah dikasarkan dengan rokerMural – lukisan atau gambar besar pada dindingOkok – ukiran sekeping papan yang diletakkan di bahagian kanan hadapan perahu tradisionalOptik – berkaitan dengan mata atau penglihatanOrnamen – dekorasi yang digunakan untuk mencantikkan objekPegun – tidak bergerakPergola – binaan atau gerbang daripada batu, besi atau kayu yang biasanya terdapat di tamanRepresentasi – melambangkan sesuatu perkara atau objekReproduksi – hasil cetakan salinan dari catan (atau lukisan) dengan menggunakan cetakan laserRevolusi – perubahan yang menyeluruh dan mendadakSatira – membicarakan sesuatu secara sindiranSulur bayung – motif ukiran berunsur tumbuhan seperti tunasTanur – dapur untuk membakar dan mengering seramikTebuk tembus – teknik tebuk yang menembusi ruang pada tanah ukirTopografi – keadaan rupa bumi sesuatu kawasanTukang Ulung – seseorang yang diberi pengiktirafan kerana berpengalaman luas, mahir dan berpengetahuan teknikal dalam pembuatan krafVintaj – sesuatu yang dihasilkan antara tahun 1917 hingga 1930GLOSARI136

p. 145

Abdullah, R. & Roger Hübner, R., 2006. Pictograms, Icons, and Signs. London: Thames and Hudson.Kementerian Pendidikan Malaysia, 1998. Buku Sumber Guru Pendidikan Seni Visual, Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah. Kuala Lumpur: Kementerian Pendidikan Malaysia.Chew, T. B., 1994. Buku Perintis-perintis Seni Lukis Malaysia. Pulau Pinang: Shell Malaysia.Ching, F. D.K. & Binggeli, C., 2012. Interior Design Illustrated. Hoboken, NJ: Wiley.Eissen, K. & Steur, R., 2011. Sketching the Basics. Amsterdam: Page One Publishing Pte. Ltd.Hamzah Hurmin, 1992. Fotografi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.Hannebaum, L.G., 1998. Landscape Design: A Practical Approach. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.Idris Ishak & Richard Lim Boon Keat, 2007. Introduction to Basic Sketching and Rendering Techniques. Skudai, Johor: Penerbitan Universiti Teknologi Malaysia.Mariam Abu Bakar, 2004. Variasi Sulaman Klasik. Petaling Jaya: Alaf 21 Sdn. Bhd.Mohd Rohaizat Abdul Wahab, Nik Hassan Shuhaimi Nik Rahman & Zuliskandar, 2015. Simbol Maritim Kuno Pada Hiasan Perahu Tradisional Melayu Di Pantai Timur, Semenanjung Malaysia. Dalam Zuliskandar Ramli, Mohd Samsudin & Muhlis Hadrawi Akin Duli. 2015 (Eds.). Arkeologi, Sejarah dan Budaya. Prosiding Seminar Antarabangsa Ke-4 Arkeologi, Sejarah dan Budaya di Alam Melayu. Bangi: ATMA, Universiti Kebangsaan Malaysia.Mohd. Rohaizat Abdul Wahab, Nik Hassan Shuhaimi Nik Abdul Rahman & Zuliskandar Ramli, 2013. Penggunaan Unsur Alam dalam Hiasan Perahu Tradisional di Pantai Timur. Seminar Etnosains Akademi Sains Islam Malaysia (ASASI) ke-2, 7 Sept. 2013, Pusat Dialog Peradaban Universiti Malaya, Petaling Jaya.Muliyadi Mahamood, 2008. Susur Masa. Kuala Lumpur: Balai Seni Visual Negara.Muller, K. & Zamek, J., 2011. The Potter's Complete Studio Handbook the Essential, Start-To-Finish Guide for Ceramic Artists, Bloomington, IN: Quarry Books.Nielson, K. J. & Taylor, D. A., 2007. Interiors an Introduction. Boston: McGraw-Hill.Ocvick, O., Stinton, R.E., & Wigg, P.R., Bone, R.O., & Cayton, D.L., 2012. Art Fundamental (12th Ed.). New York: McGraw-Hill Education.Peterdi, G.,1980. Printmaking Methods Old and New Revised and Expanded Edition. New York: Macmillan Publishing.Pile, J. F., 1988. Interior Design. New York: Harry N. Abrams.Ponirin Amin, 1995. Katalog Pameran ‘Alternatif Printmaking’. Kuala Lumpur: Galeri Petronas.Reason, E., 2011, Wheel Throwing; Ceramics for beginner. New York: Larks CraftRosenwald, L. J., 1961. Introduction. In What is an Original Print? New York: Print Council of America.Sabapathy, T.K. & Redza Piyadasa, R., 1983. Modern Artists of Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia, 2000. Seni Tembikar: Siri Seni Kraftangan Malaysia. Kuala Lumpur: Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia.Simmons, R., & Clemson, K., 1988. The Complete Manual of Relief Printmaking. London: Dorling Kindersley.Sujana Mohd. Rejab, 1993. Fotografi. Kuala Lumpur: Fajar Bakti.Suzana Mustafa, 2012. Variasi Seni Sulaman Reben, Shah Alam: Grup Buku Karangkraf Sdn. Bhd.Syed Ahmad Jamal, 1987. Buku Pameran Seni Lukis Malaysia 57-87. Kuala Lumpur: Balai Seni Lukis Malaysia.Syed Ahmad Jamal, 2007. Crafts and The Visual Arts. Singapura: Archipelago Press.Tan, C. K., 1992. Perintis-Perintis Seni Lukis Malaysia. Pulau Pinang: Practikal Printers Sdn. Bhd.Turner, S., 1993. About Prints: A Guide for Artist Printmakers. London: The Camberwell.Walkin, C., 2006. Relief Printmaking: A Manual of Techniques. Marlborough, UK: The Crowood Press.Zelanski, P. & Fisher, M. P., 2010. The Art of Seeing. (8th Ed.).Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.SENARAI RUJUKAN137

p. 146

INDEKSHiasan dalaman 64-67, 72Imbangan 52-53, 60, 65-66, 72, 88, 98Imbangan simetri 53, 66Imbangan ekologi 52Imej 32, 40, 78, 118, 122, 124, 128-130, 134Imej visual 26, 78, 122Impresionisme 28, 34, 35Jalinan 25, 53-54, 66, 88, 98, 102, 113Kedap cahaya 128, 132, 134Kertas akhbar 40Kertas foto 128-129, 134Kesan legap 31, 34Kesan lut sinar 34-35Kombinasi warna 53Komunikasi visual 19, 130 Kontemporari 38, 45, 67, 72-73, 77, 89Konvensional 38, 39, 45Lakaran 20-21, 32, 80, 122, 131Lakaran perspektif 21-22Landskap 29, 34, 48, 50-53Landskap kejur 51Abstrak 26, 55Acuan 6, 11, 104, 108-109, 113Alat domestik 4, 6-11Artistik 18Asli 38, 45Benaman 39-40, 45Blok 38, 40, 42-43, 45Cat air 17, 28-29, 31-32, 41-42, 44Cat akrilik 29, 31, 34, 109-111Cembung 129, 134Daya tarikan 66, 78Digital 38, 45, 128, 131Dokumentasi 8, 9, 10Edisi 38Eksklusif 89Era digital 16, 24Era eklektisisme 64, 72-73Ergonomik 55, 57, 60-61, 67, 72, 77-79Fabrik 67, 73, 89, 98Figura 21, 25, 28, 118, 124Foto emulsi 39, 40, 45Fotografi 126, 129, 131Garisan selari 20, 24 Geometri 4, 6, 11-12, 16, 67, 73Harmoni 45, 65-66, 72, 88, 98, 102, 113Landskap klasik 50Landskap lembut 51Lensa 128-129, 131, 134Litografi 39-40, 45Lukisan mural 64, 72Media campuran 29Media kering 16, 20, 24Medium 16, 20, 24Meneroka 31, 57, 69, 80Mesej 18, 24, 119, 124Nilai estetik 4, 11, 78, 84, 106Olahan huruf 119, 124Olahan idea 81Olahan subjek 28Pegun 128, 134Pelan 57-60, 69Pemidang 89, 94, 98Pemusatan fokus 66Pencahayaan 55, 60, 65, 72Pengudaraan 55, 60, 65, 72Peribumi 17, 18, 106Perisian 16, 24, 55Perspektif 23, 78Pinhole126, 128-135Plat 38-40, 45Ragam hias 4-6, 11Representasi 118, 119Ruang luaran 55, 60Ruang negatif 67, 73Ruang positif 67, 73Rupa bentuk 4, 119Rupa grafik 124Seni bina 58, 64, 70Seni halus 13, 16, 24Seni hiasan 55, 67Seni huruf 118, 124Seni kraf 4, 11Seni lukisan 16, 17, 20, 30Seni reka 73, 76, 78 Seni rupa 4Simbol 57-58, 60, 69, 118-125Struktur 48, 52, 54, 60, 74Sudut cahaya 129, 134Susun atur 65-66, 72Tema alam 28, 34Tema landskap 28, 34Teori optik 128, 134Terapan 38, 45Tiga dimensi 38, 45Timbulan 39-40, 42, 45Titik fokus 53, 102Topografi 52, 54, 60Turisan 40Ukiran 4-6, 11Unsur grafik 118Variasi 4, 78Warna lembut 73Warna terang 5, 67, 73Warisan 5, 16, 106, 113138

p. 147

Skim Pinjaman Buku TeksSekolah TahunTingkatanNama PenerimaTarikhTerimaNombor Perolehan: Tarikh Penerimaan: BUKU INI TIDAK BOLEH DIJUALDengan ini SAYA BERJANJI akan menjaga buku ini dengan baik dan bertanggungjawab atas kehilangannya serta mengembalikannya kepada pihak sekolah pada tarikh yang ditetapkan.

p. 148

ISBN 978-983-092-442-7RM 5.30 FT1820019789830 924427